Сәетгәрәй Гайфетдинов

Сәетгәрәй Гайфетдинов
Туган	15 апрель 1900(1900-04-15) Такталы, Казан губернасы, Россия империясе
Үлгән	1 февраль 1953(1953-02-01) (52 яшь) Мәскәү, ССРБ
Катнашкан сугышлар/алышлар	Русия ватандашлар сугышы һәм Алман-совет сугышы

Сәетгәрәй Гайфетдин улы Гайфетдинов (1900 елның 15 апреле, Такталы, Казан губернасы, Россия империясе — 1953 елның 1 феврале, Мәскәү, ССРБ) — совет хәрби башлыгы, генерал-майор (1945).

Тормыш юлы

Сәетгәрәй Гайфетдинов 1900 елның 15 апрелендә Такталы авылында (хәзер Татарстанның Аксубай районы) туа. Татар. Армиядә хезмәт иткәнче Ырынбур губернасы Покровское авылындагы тегермәндә һәм кирпеч заводында эшли. 1915 елның октябреннән — кулак Садыйковта Такталы авылында, 1917 елның гыйнварыннан Покровский авылындагы он лавкасында ташучы булып эшли.

Хәрби хезмәт

1917 елның ноябрендә Кызыл гвардиягә керә һәм Төньяк очу отряды составында Булузык астында атаман Александр Дутовның казаклары белән көрәшә. 1917 елдан РКФ(б) әгъзасы. 1918 елның гыйнварында Ырынбур мөселман комиссариатына инструктор-оештыручы итеп билгеләнә. 4 апрельдә казакларның шәһәргә һөҗүмен чагылдыруда катнаша. 15 майда 1 нче Сызран партизан отрядының пулемет командасына пулеметының наводчигы итеп күчерелә, ә бер айдан соң ул отряд белән аерым татар батальонына күчә.

1919 елның февраленнән 1 нче Ырынбур мөселман полкында пулемет взводы белән җитәкчелек итә. Июнь аенда 49 нчы укчы дивизиясенең полит бүлегенә, ә аннан 1 нче армиянең хәрби-цензор бүлегенә командировкага җибәрелә.

1919 елның декабреннән 1920 елның августына кадәр Казан шәһәрендә республиканың запас армиясенең югары хәрби мәктәбендә белем ала. 1921 елның февраленнән 4 нче Төркистан укчылар дивизиясе штабына керә, ә апрель аенда 10 нчы Төркистан укчылар полкына рота командиры итеп билгеләнә.

Сугышара еллар

1922 елның февраленнән сентябрь аена кадәр Алматы шәһәрендә 4 нче Төркестан укчылар дивизиясе каршындагы комсоставның курсларында укый. 1923 елның гыйнвар-март айларында махсус билгеләнештәге частькә күчерелә, анда батальон командиры ярдәмчесе, рота командиры һәм батальон командиры була.

1926 елның июненнән Башкорт АССР территориаль округы идарәсендә 3 разрядлы инструктор булып хезмәт итә. 1932 елның сентябреннән 1936 елның ноябренә кадәр М. В. Фрунзе исемендәге РКК Хәрби академиясенең махсус факультетында укый. Благовещенск шәһәрендә ОКДВАның 12 нче укчылар дивизиясе штабының 2 нче өлеше башлыгы итеп билгеләнә. 1938 елның июненнән әлеге дивизиядә 34 нче укчылар полкы белән җитәкчелек итә. Шул ук елны Кызыл Байрак ордены белән бүләкләнә.

Бөек Ватан сугышы

Сугыш башлану белән подполковник Гайфетдинов 245 нче укчылар дивизиясе штабы начальнигы була.

1941 елның декабрь башында Себер хәрби округының Новосибирск шәһәренә җибәрелә, анда 235 нче укчылар дивизиясен формалаштыра. 1942 елның март башында дивизия Вологда өлкәсенә китә һәм 58 нче резерв армиясе составына керә. Апрель аенда дивизия Төньяк-Көнбатыш фронтка җибәрелгән, анда 6 майдан 53 нче армия сафларына кертелә. 1942 елның 10 июлендә полковник Гайнетдинов вазифадан азат ителә һәм 24 июльдә 91 нче ныгытылган район коменданты итеп билгеләнә. 1943 елның апреленә кадәр 34 нче армия составында Төньяк-Көнбатыш фронтта сугыш алып бара.

Сугыш вакытында полковник Гайнетдинов ике тапкыр Югары Баш командующийның Рәхмәт хатларында искә алына.

Сугыштан соңгы чор

Сугыштан соң генерал-майор Гайфетдинов 91 нче ныгытылган район белән Төньяк гаскәрләр төркемендә командалауны дәвам итә. 1946 елның августында ул М. В. Фрунзе исемендәге хәрби академиягә җибәрелә. 1947 елның ноябреннән оператив-тактик әзерлек буенча өлкән укытучы һәм уку төркеменең тактик җитәкчесе вазыйфаларын башкара. 1949 елның октябреннән — гомуми тактика кафедрасының өлкән укытучысы, 1952 елның августыннан — хәрби-тарих факультеты курсы башлыгы.

1953 елның 1 февралендә вафат була, Мәскәү шәһәренең Введен зиратында җирләнә

Бүләкләр

• Ленин ордены (1945);
• дүрт Кызыл Байрак орденнары (1938, 1944, 1945, 1947)

• «Эшче-крестьян Кызыл Гаскәренә XX ел» юбилей медале;
• «1941—1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында Алманияне җиңгән өчен» медале;
• «Кенигсбергны алган өчен» медале;
• 3 нче дәрәҗә Грюнвальд Тәресе ордены (Польша);
• «Одра, Ниса һәм Балтика өчен» медале (Польша).

Әдәбият

• Коллектив авторов. Великая Отечественная: Комдивы. Военный биографический словарь / Ред. колл.: Н. Б. Акбердин, И. И. Басик, С. А. Боцвин, Н. И. Никифоров, И. А. Пермяков, М. В. Смыслов. — М.: Кучково поле, 2014. — Т. III. Командиры стрелковых, горнострелковых дивизий, крымских, полярных, петрозаводских дивизий, дивизий ребольского направления, истребительных дивизий. — С. 559—561. — 1000 экз. — ISBN 978-5-9950-0382-3.
• Коллектив авторов: к.и.н. М. Э. Морозов (руководитель), к.и.н. В.Т. Елисеев, к.и.н. К.Л. Кулагин, С.А. Липатов, к.и.н. Б.Н. Петров, к.и.н. А.А. Черняев, к.и.н. А.А. Шабаев. Великая Отечественная война 1941-1945 гг. Кампании и стратегические операции в цифрах. В 2-х томах. — М: Объединенная редакция МВД России, 2010. — Т. 1. — 608 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-8129-0099-1.
• М. Л. Дударенко, Ю. Г. Перечнев, В. Т. Елисеев и др. Освобождение городов: Справочник по освобождению городов в период Великой Отечественной войны 1941–1945 / под общ. ред. генерала армии С. П. Иванова. — Институт военной истории МО СССР. Центральный архив МО СССР. — М: Воениздат, 1985. — 598 с. — (Справочник). — 50 000 экз.

Сылтамалар

• «Память Народа» — информационный проект