Польшада мәгариф

Польшада мәгариф - 1999 елның ислахлар нигезендә биш яки алты яшьтә башлана, "0" балалар бакчасындагы сыйныфтан һәм башлангыч мәктәпнең 1 нче сыйныфыннан алты-җиде яшьтә керергә мөмкин. Мәҗбүри белем 9 ел дәвам итә. Башлангыч белем бирүнең беренче 6 елыннан соң укучылар гимназиягә 3 елга (тулы булмаган урта белем) укырга керә, ә ахырда тагын бер мәҗбүри имтихан тапшыралар.

Польша милли мәгариф министрлыгы 1773 елда Польшада беренче Мәгариф министрлыгы булуын һәм бу традицияләр әле дә дәвам итүен раслады^[1]^[2]. Укучыларның белем бирү казанышларын бәяләү буенча халыкара программа 2012 елда Польша мәгарифенең математика, техника һәм грамоталылык өлкәсендәге казанышларын бәяләде; иң югары күрсәткечләр саны 2003 елдан арткан, шул ук вакытта түбән күрсәткечләр тагын кимегән. Pearson өчен Economist Intelligence Unit компаниясенең 2014 елгы рейтингы нигезендә Польша мәгарифе Ауруппада 4 нче иң яхшы һәм дөньяда 10 нчы иң яхшы дип бәяләнде^[3].

Алга таба югары урта белем бирү өчен берничә альтернатив вариант бар, аларның иң киң таралганны өч ел лицейда һәм дүрт ел техникумда уку.

Тарих

1110 елга якын Краковтагы кафедраль соборның китапханә каталогы XII гасыр башында Польша интеллигенциясе Ауруппа әдәбиятына керү мөмкинлеген күрсәтә. 1364 елда Краковтагы король Казимир III нигез салган Ягеллон университеты Ауруппада иң борынгы университетларның берсе булып тора. 1773 елда король Станислав Пятовский халык мәгарифе комиссиясен төзи (поль. Komisja Edukacji Narodowej), дөньяда беренче дәүләт мәгариф министрлыгы була. Казимир III фикере буенча, милләтләрнең белемле кешеләр классы кирәк булган, аеруча ил законнарын системалаштыра һәм аларны судларда һәм ведомстволарда куллана алырлык хокук белгечләре кирәк булуын аңлата^[4].

1555 елда Анджей Фрич-Моджевский мәҗбүри белем бирү мәсләген күрсәтте. Нәтиҗә буларак, 1921 елда, Польша бәйсезлек алганнан соң, икенче Польша Республикасы халкының өчтән бере белемсез булган. Көнчыгыштагы наданлык бик югары иде һәм көнбатыш өлкәләрендә ул юк иде диярлек. Мәҗбүри белем Польшада 1919 елның февралендә декрет белән кертелде. 7 яшьтән алып 14 яшькә кадәрге барлык балалар да аларны колачлый. Әмма яңа төзелгән Польша дәүләте декретны тормышка ашыру буенча берничә проблемага — квалификацияле укытучылар, биналар һәм чаралар булмау белән очрашкан. Икенче бөтендөнья сугышыннан соң мәҗбүри белем дәүләт өстенлекләренең берсе булып кала. 1978 елга бары тик Польша халкының 1,2 % гына надан булган. Польшада мәҗбүри белем укучының 18 яшенә кадәр тәмамлана^[5].

Мәҗбүри белем

Башлангыч мәктәп

2012 -2013 уку елыннан башлангыч мәктәп, кагыйдә буларак, элеккеге 7 яшь урынына 6 яшьтән ала башлый. Башлангыч мәктәп 3 ел дәвам иткән һәм 2 циклга бүленгән. Беренче циклда бер укытучы барлык фәннәрне укыткан, ә икенче циклда бер укытучы бер фән укыткан. Башлангыч мәктәп ахырында укучылар мәҗбүри халыкара квалификация тестын үтәләр. Әгәр имтиханны укучы бирәлсә, аңа башлангыч мәктәпне тәмамлау турында таныклык бирелә. Әмма бу таныклык гимназиягә керү өчен кирәк түгел.

Урта мәктәп

Урта мәктәп урта белем бирүнең түбән баскычын үз эченә ала һәм гомуми база белем бирүне тәмамлый. Ул 3 ел дәвам итә. Өйрәнелә торган фәннәр: поляк теле, тарих, гражданлык белеме, ике чит тел, математика, физика һәм астрономия, химия, биология, география, рәсем сәнгате/музыка, технология, мәгълүмати технологияләр, физик укыту, дин гыйлеме яки этика. Уку елы ахырында укучылар гуманитар фәннәр һәм чит телләр буенча имтихан тапшыралар.

Югары урта белем

Югары икенчел белем тулысынча мәҗбүри белем бирү, турыдан-туры хезмәт базарына керү өчен студентлар әзерләү һәм өченчел (ягъни югары) белем алу башлана. Югары икенчел белем күп формаларга ия.

Гомуми белем гадәти икенчел мәктәпләрдә (лицейларда) табылырга мөмкин: 3 елдан соң, студентлар югары белем алу мөмкинлеген бирә торган "Өлгергәнлек аттестаты" тапшыра алалар. Һөнәри һәм техник белем бирү, нигездә, техник мәктәпләр (техникум) һәм төп һөнәри мәктәпләрдә алырга мөмкин. Техник белем 4 ел дәвам итә һәм өлгергәнлек аттестатына алып бара. Аларның беренчел максаты һөнәр һәм сәүдәгә өйрәтү, иң популяр булып бухгалтер, механик, сатучы һөнәрләре санала.

Югары белем

Польша Болонья һәм күпчелек дәрәҗәдәге югары белем бирү программалары схемалары буенча эш итә: ике ел осталар дәрәҗәсе өч ел бакалавра баскычларыннан соң килә. 4 елдан алып 6 елга кадәр дәвам итүче уникаль програмалардан останың кайбер баскычлары бирелә(мәсәлән: даруханә эше өчен 5 ел, медицина өчен 6 ел). Табиб программаларына 3 ел ирешәләр. Башлангыч мәктәп укытучыларының дипломы өчен педагогика көллиятендә 3 ел белем алу таләп ителә. Һөнәри белем бирү ике ел ярымга исәпләнгән программа белән югары уку мәктәбе (дәвамлы гомуми белем мәктәбе) алып барыла.

Искәрмәләр

↑ Jan IJ. van der Meer (2002). Literary Activities and Attitudes in the Stanislavian Age in Poland (1764–1795): A Social System?. Rodopi. p. 233. ISBN 978-90-420-0933-2. https://books.google.com/books?id=-98Z_F7SWroC&pg=PA233. Retrieved 26 April 2012.
↑ Norman Davies, God's Playground: A History of Poland, Columbia University Press, 2005, ISBN 0-231-12819-3, Google Print, p.167
↑ Top 20 Education Systems BBC. Source: Pearson/Economist Intelligence Unit.
↑ Stanisław Dobosiewicz: Entwicklung des Bildungswesens. Polonia Verlag, Warschau 1955, S. 10
↑ Nach nachfolgender Quelle 513 Lehrer.; Nowa Szkoła, Dezember 194, S. 84. Hier nach Dobosiewicz 1955, S. 9

Тышкы сылтамалар

Польшага керү 2019 елның 27 май көнендә архивланган. (рус.)
Польшада укыту 2019 елның 27 май көнендә архивланган. (пол.)
Польшада укыту Poland.pl (пол.)
Чит ил дипломнарын тану Поляк чыганагы: Милли мәгариф министрлыгының "кагыйдәләр һәм куллану" (ингл.)
(Польшада)Мәгариф министрлыгы (ингл.)
Польшада мәгариф системасы структурасы (ингл.)
Мәгълүмати белем бирү үзәге тибы буенча белем бирү оешмаларның рәсми регистры, 03.01.2014 (Польша) (пол.)
Польшада мәгариф үзенчәлекләре 2019 елның 27 май көнендә архивланган.

[Meer2002-223-1] Jan IJ. van der Meer (2002). Literary Activities and Attitudes in the Stanislavian Age in Poland (1764–1795): A Social System?. Rodopi. p. 233. ISBN 978-90-420-0933-2. https://books.google.com/books?id=-98Z_F7SWroC&pg=PA233. Retrieved 26 April 2012.

[ND-2] Norman Davies, God's Playground: A History of Poland, Columbia University Press, 2005, ISBN 0-231-12819-3, Google Print, p.167

[3] Top 20 Education Systems BBC. Source: Pearson/Economist Intelligence Unit.

[4] Stanisław Dobosiewicz: Entwicklung des Bildungswesens. Polonia Verlag, Warschau 1955, S. 10

[5] Nach nachfolgender Quelle 513 Lehrer.; Nowa Szkoła, Dezember 194, S. 84. Hier nach Dobosiewicz 1955, S. 9

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]