Эчтәлеккә күчү

Анджела Сидни

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Анджела Сидни latin yazuında])
Анджела Сидни
Туган 4 гыйнвар 1902(1902-01-04)
Каркросс[d], Юкон (территория), Канада
Үлгән 17 июль 1991(1991-07-17) (89 яшь)
Ватандашлыгы  Канада
Һөнәре актёр речитатива

Анджела Сидни (ингл. Angela Sidney, 4 ғинуар 1902, Каркросс, Юкон — 17 июль 1991) — тагиш әкиятчесе. Ул традицион тагиш легендалары һәм Көньяк Юконның тагиш топонимнары турында тарихи документның ике хикәясенең автордашы булып тора. Лингвистикага һәм этнографиягә керткән өлеше өчен Сидни Канада Орденына лаек була[1][2][3] һәм шул хөрмәткә лаек булган Юконнан беренче хатын-кызы була[4].

«Оныкларыма калдырыр өчен минем акчам юҡ. Минем тарихым — минем байлыгым!»

— [5]

Биографиясе

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Иртә еллары

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сидни 1902 елда Каркросснан ерак түгел җирдә туган. Аның туганнан ике исеме була: Ch'óonehte 'Ma (тагиш), Stóow (тлинкит) һәм өченче, аңа ике атна булгач аның чукындыручы әтисе Анджела исеме бирә[6].

Әнисе Мария Джон (яки Мария Тагиш) (1871 елларда туган), чыгышы белән Дейшитаан (Ворона) тлинкит кланынан[7][8]. Әтисе Джон Тагиш (якынча 1856 елда туган), Тагиш Дахлауэди булган[9]. Гаиләдә эпидемиядән соң дүрт бала үлгәннән соң, Мария да көчсез булып кала[10]. Абыйсы Джонни һәм сеңлесе Алиса Дора Сиднига икенче гаилә парыннан абый һәм сеңел туры килә. Аналары авыру булганга күрә, олы кыз Сидни әнисенә ярдәм итеп, аның әкиятләрен тыңлап вакыт үткәрә[11]. Шуңа карамастан, Сидни Каркросста англикан миссионер мәктәбендә ун яшенә кадәр күпмедер белем ала.

Ике туган абыйларына һәм әтисенең сеңлесенә, Джим Кукум, Кит Кармак һәм Чарли Доусонга алтын табуны япсаралар, бу 1896 елда Клондайк алтын бизгәгенә китерә.

Олуг еллары

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сидни 14 яшендә Джордж Сиднига кияүгә чыга (якынча 1888 — 1971)[12]. Аларның җиде баласы була, шуларның дүртесе яшь сагында вафат була. Джордж White Pass and Yukon Railway тимер юлында мизгелле эшли[13]. соңыннан Каркросста җитәкче булып китә[14].

Сидни әти-әнисенең һәм туганнарының сөйләвен тыңларга ярата. Бию, тел, тарих һәм холык-гадәтләрнең киләчәк буыннар өчен язылуын гарантияләү өчен, Сидни укучыларга тагиш йолаларын укыта башлый. Ул тел белгечләре Виктор Голле, Джефф Лир һәм Джон Риттерга, шулай ук антропологлар Кэтрин Макклеллан һәм Джули Крушенкка тагиш теле юкка чыкмауны гарантияләү өчен аларның тел һәм тагиш йолаларын өйрәнүдә ярдәм итә[15]. Туганы Луиза Профейт-ЛеБланны тарихлар сөйләү сәнгатенә өйрәтеп, Сидни аудиториянең ихтыяҗларын аңларга, хикәяне намаздан башларга һәм гаеп ташланганга чаклы гафу үтенергә кирәклеген сызык өстенә ала[16].

Сидни 1991 елда вафат була. Аның кызы Ида Кальмеган кала[17].

Хөрмәт һәм бүләкләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  • 1986, Канада Ордены әгъзасы[18]
  • Сидни 1988 елда оештырылган Юкон халыкара әкиятчеләр фестивален үстерү өчен дәртләндергеч була, ул чакта башка әкиятчеләр Сидниның 1984 елда, әкиятчеләр фестивалендә катнашу өчен Торонтога барырга тиешлеген беләләр[19].

Сайланма әкиятләре

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  • Getting married (Тиздән кияүгә чыгам)[20]
  • The stolen woman (Урланган хатын-кыз)[21]
  • How people got flint (Кеше нинди чакматаш алган)[22]
  • The old woman under the world (Дөнья астында әби)[23].
  • Moldy head (Сасы баш)[24]
  • Fox Helper (Ярдәмче төлке)[25]
  • Wolf Story (Бүре тарихы)[26]
  • Story Potlatch (Потлач тарихы)[27]

Өлешчә библиография

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  • Sydney, Angela. Place-names of the Tagish region, southern Yukon. — Whitehorse : Yukon Native Language Centre, 1980.
  • Sydney, Angela. Haa Shagóon = Our family history / Angela Sydney, Cruikshank, J.. — Whitehorse : Yukon Native Languages Project, 1983.
  • Sydney, Angela. Tagish tlaagú = Tagish stories / Angela Sydney, Cruikshank, J.. — Whitehorse, Yukon : Council for Yukon Indians and the Gov't. of Yukon, 1982.
  • Sydney, Angela. My stories are my wealth / Angela Sydney, Smith, K., Dawson, R. ... и др.]. — Whitehorse : Council for Yukon Indians, 1977.

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ Order of Canada citation
  2. ↑ Ch'ooneta Ma Stoow. yukoninfo.com. Дата обращения: 8 июня 2008. Архивировано 13 августа 2007 года.
  3. ↑ Petten, Cheryl Footprints: Angela Sidney: Preserving the culture, a personal endeavor. ammsa.com. Дата обращения: 8 июня 2008. Архивировано 17 апреля 2008 года.
  4. ↑ Petten, Cheryl Footprints: Angela Sidney: Preserving the culture, a personal endeavor. ammsa.com. Дата обращения: 8 июня 2008. Архивировано 17 апреля 2008 года.
  5. ↑ Cruikshank, Julie (2000). The Social Life of Stories: Narrative and Knowledge in the Yukon. UBC Press. pp. xi. ISBN 0-7748-0649-4. https://books.google.com/books?id=2_BdKMakuNQC&q=%22Angela+Sidney%22&pg=PA25. 
  6. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  7. ↑ Petten, Cheryl Footprints: Angela Sidney: Preserving the culture, a personal endeavor. ammsa.com. Дата обращения: 8 июня 2008. Архивировано 17 апреля 2008 года.
  8. ↑ Bellefeuille (transcriber), Sandi 1911 Census of Canada. automatedgenealogy.com (1911). Дата обращения: 8 июня 2008.
  9. ↑ Carcross Community School Clan Histories. yk.ca. Дата обращения: 8 июня 2008. Архивировано 29 марта 2008 года.
  10. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  11. ↑ Petten, Cheryl Footprints: Angela Sidney: Preserving the culture, a personal endeavor. ammsa.com. Дата обращения: 8 июня 2008. Архивировано 17 апреля 2008 года.
  12. ↑ Austin, Alvyn. Canadian Missionaries, Indigenous Peoples: Representing Religion / Alvyn Austin, Scott,J.S.. — Toronto : University of Toronto Press, 2005. — P. 59. — ISBN 0-8020-3784-4.
  13. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  14. ↑ Ruppert, J. Our Voices: Native Stories of Alaska and the Yukon / J. Ruppert, Bernet, J.W.. — 0803289847 : U of Nebraska Press, 2001. — ISBN 0-8032-8984-7.
  15. ↑ Ruppert, J. Our Voices: Native Stories of Alaska and the Yukon / J. Ruppert, Bernet, J.W.. — 0803289847 : U of Nebraska Press, 2001. — ISBN 0-8032-8984-7.
  16. ↑ Profeit-LeBlanc, Louise. “Stories Have Their Way With Us: Whatever the medium, ancestral voices reach out to the listener”. Horizon. 17. Архивировано из оригинала 2007-10-13. Дата обращения 2008-06-09.
  17. ↑ Ruppert, J. Our Voices: Native Stories of Alaska and the Yukon / J. Ruppert, Bernet, J.W.. — 0803289847 : U of Nebraska Press, 2001. — ISBN 0-8032-8984-7.
  18. ↑ Angela Sidney, C.M.. gg.ca (18 марта 2008). Дата обращения: 8 июня 2008.
  19. ↑ History. storytelling.yk.net. Дата обращения: 9 июня 2008. Архивировано 5 июля 2008 года.
  20. ↑ Ruppert, J. Our Voices: Native Stories of Alaska and the Yukon / J. Ruppert, Bernet, J.W.. — 0803289847 : U of Nebraska Press, 2001. — ISBN 0-8032-8984-7.
  21. ↑ Ruppert, J. Our Voices: Native Stories of Alaska and the Yukon / J. Ruppert, Bernet, J.W.. — 0803289847 : U of Nebraska Press, 2001. — ISBN 0-8032-8984-7.
  22. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  23. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  24. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  25. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  26. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
  27. ↑ Cruikshank, J. Life lived like a story: life stories of three Yukon native elders: American Indian lives. — Lincoln : University of Nebraska Press, 1990. — ISBN 0-8032-1447-2.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Анджела_Сидни&oldid=2997733