Yusuf Kâmil Paşa

Yusuf Kâmil Paşa
Yusuf Kâmil Paşa
Osmanlı Sadrazamı
	Görev süresi; 5 Ocak 1863 - 1 Haziran 1863
Hükümdar	Abdülaziz
Yerine geldiği	Keçecizade Fuat Paşa
Yerine gelen	Keçecizade Fuat Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	1808; Arapgir
Ölüm	1876 (67-68 yaşlarında); İstanbul

Yusuf Kâmil Paşa, (Osmanlıca:يوسف كامل پاشا) (d. 1808, Arapgir, Malatya - ö. 10 Ekim 1876, İstanbul) Osmanlı İmparatorluğu'nda görev yapmış Türk devlet adamı.

Sultan Abdülaziz devrinde 5 Ocak 1863 - 1 Haziran 1863 tarihleri arasında dört ay yirmi yedi gün sadrazamlık yapmıştır.

Türk edebiyatının ilk tercüme romanı olarak bilinen François Fenelon'un Telemaque başlıklı eserini çevirmesi nedeniyle Türk edebiyat tarihinde kendisinden söz edilenler arasında yer alır.

Gençliğinde Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın emrinde çalışmış; paşanın kızlarından Zeynep Hanım ile evlenmiştir. Eşi ile birlikte yaptırdıkları hayır eserleri ile anılır. Bugün Zeynep Kamil Hastanesi adıyla İstanbul'da hizmet vermeye devam eden hastane, vakfettikleri eserler arasında en bilinenidir. Çanakkale Savaşı deniz harekâtları sırasında Çanakkale Boğazını savunan Arapgirli Cevat Çobanlı Paşa ile akrabadır.

Hayatı

Ailesi ve gençliği

1808 yılında Arapgir'de dünyaya geldi. Akkoyunlu Hanedanı'nın Gökbeyi Sülalesi'ne mensuptur.^[1] Küçük yaşta babasını kaybettiği için amcası Vezir Gümrükçü Osman Paşa himayesinde yetiştirdi. Amcası ile birlikte İstanbul'a gitti ve orada eğitim gördü. 1829'da tahsilini tamamladıktan sonra Dîvân-ı Hümâyûn kaleminde dört yıl çalıştı.

Mısır yılları

1833'te Mısır'a gitti. Bir rivayete göre Mısır'a gidiş nedeni, gördüğü bir rüyadan sonra talihinin kendisini orada karşılayacağına inanmasıdır.^[2] Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın hizmetinde bulundu ve kızı Zeynep Sultanla evlendi. Bu evlilik, Mısır sarayının tepkisini çekti.

1845'te Mehmet Ali Paşa onu bir görevle İstanbul'a gönderdi. II. Mahmut'un kızı, Adile Sultan ile Kaptan-ı Derya Mehmet Ali Paşa'nın düğününde Mısır valisinin tebriklerini ve hediyelerini Osmanlı padişahı Sultan Abdülmecit'e sundu. Padişah, Yusuf Kamil Bey'e mîr-i mîrânlık unvanı verdi.

1849'da Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın vefatı üzerine yerine geçen Abbas Hilmi Paşa tarafından Sudan'da bir göreve tayin edildi. Bu görevi kabul etmeyince Asvan'a sürgün edildi. Hapsedilerek Zeynep Hanım'dan boşanmaya ve Mısır'daki mallarından vazgeçmeye zorlandı.^[3] Sürgündeki üçüncü ayın sonunda sadrazam Mustafa Reşit Paşa'ya bir dilekçe göndererek durumunu aktardı. Padişah Abdülmecit'in fermanıyla hapisten çıkıp İstanbul'a gidebildi.^[2] Reşit Paşa'nın ve Sultan'ın girişimleri sonucu eşi Zeynep Hanım ile İstanbul'da buluşabildi.^[2]

Osmanlı Devleti'ndeki hizmetleri

Adliye işlerini yürütmek için kurulan Meclis-i Vâlâ'ya üye tayin edildi ve ardından bu görevine ilave olarak eğitim işleri ile ilgilenen Meclis-i Maarif-i Umumiye üyeliğine getirildi. Bu arada Encümen-i Daniş'in dahili üyeleri arasında girdi. 1853'te kısa bir süre Ticâret Nâzırlığında bulundu. 1854'te ikinci defâ Ticâret Nâzırlığına getirilen Kâmil Paşa, aynı yıl Meclis-i Âlî-i Tanzimat başkanı oldu. Bir ay sonra Meclis-i Vâlâ-yı Âhkâm-ı Adliyye başkanlığına getirildi.

Süveyş Kanalı imtiyazının Fransızlara verilmesinin Mısır'a yabancı müdahalesini arttıracağı düşüncesindeki Paşa, konağında yapılan bir Meclis-i Vükela toplantısında alınan kararla, imtiyazın iptali için kayınbiraderi olan Mısır valisi Said Paşa'ya bir mektup yazdı. Mektup Fransız elçisinin eline geçince Reşit Paşa sadrazamlıktan, Yusuf Kamil Paşa Meclis-i Vâlâ-yı Âhkâm-ı Adliyye başkanlığından istifa etmek zorunda kaldı.

1857'de tekrar Meclis-i Vâlâ başkanlığına getirildi. İki yıl bu vazifeyi yürüten Kâmil Paşa, istifa edip Mısır'a gitti. Abdülaziz padişah olduktan sonra yeniden İstanbul'a geldi.

Sadrazamlığı

Suriye'de bulunan Keçecizâde Fuât Paşa sadrazamlığa getirilince sadrazam kaymakam oldu ve bu dönemde ortaya çıkan mali krizi, kendi hazinesinden bir miktar altını piyasaya sürerek önledi.^[3] Fuat Paşa'nın 1863'teki istifasından sonra padişah Sultan Abdülaziz'den devlet işlerine fazla müdahale etmemesi konusunda güvence alan Yusuf Kâmil Bey sadrazamlığa getirildi. Âli Paşa'nın hariciye nazırlığında kalmasını sağladı, Ali Fuat Paşa'yı kendisinden boşalan Meclis-i Vâlâ başkanlığına getirdi.

Sadrazamlığı döneminde padişahın Mısır seyahatine çıkmasını sağlaması devrinin önemli olaylarındandır. Mısır'ın Osmanlı Devleti'ne bağlılığını arttırmaya amaçlayan bu seyahate Fuat Paşa ile birlikte çıkan Abdülaziz, dönüşünde onu sadrazamlığa getirmiş, Yusuf Kamil Paşa ise tekrar Meclis-i Ahkâm-ı Adliye başkanlığına getirilmiştir.

Son yılları

1869'da Mithat Paşa'nın yerine Şura-yı Devlet başkanlığına getirildi. 27 Şubat 1869-21 Ekim 1871, 4 Ağustos 1872-21 Ağustos 1875 ve 31 Mart 1876-5 Haziran 1876 tarihlerinde 3 kez Şura-yı Devlet başkanlığı yaptı. Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliye Nâzırlığı vazifesini de üstlendi. Hastalığı sebebiyle 1875'te bu vazifeden ayrıldı.

Sultan Abdülaziz'in 30 Mayıs 1876 Darbesi ile tahttan indirilerek öldürülmesine çok üzülen Kâmil Paşa, aynı sene İstanbul'da vefât etti. İstanbul'un Üsküdar ilçesinde yaptırdığı hastanenin bahçesindeki türbesine defnedildi.

Mirası

İstanbul'da birçok hayır ve hasenâtı vardır. Bunların başında, hanımı ile birlikte yaptırdıkları, Üsküdar'daki Zeynep Kâmil Hastanesi (1862) ve Zeynep Kamil İlk Öğretim Okulu (1878) gelmektedir. Kendi özel mülklerinde hastalara ücretsiz hizmet vermek üzere yaptırdıkları hastanenin bulunduğu semte de Kamil Paşa ve eşinin adından dolayı Zeynep Kamil adı verilmiştir. Çift, ayrıca Elazığ'da kütüphaneli bir medrese, İstanbul'da Bebek semtinden Zincirlikuyu'ya kadar şose bir yol yaptırmış; Gülhane'deki bugün var olmayan Beşir Ağa Camisi'ni imâr ettirmiş, Yakacık memba suyunu Kartal'a getirtmiş birçok çeşme ve tarihî yapıyı ihya ettirmiştir. Vezneciler'de uzun zaman İstanbul Üniversitesi'nin Fen ve Edebiyat Fakültesi olarak kullanıldıktan sonra yanan meşhur konak da Yusuf Kâmil Paşa ile Zeynep Hanım'ın ülkeye bağışı idi (Günümüzde yerinde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi bulunur).

Kadıköy'ün Moda semtinde bir sokağa (Barış Manço'nun evinin bulunduğu sokak) Yusuf Kâmil Paşa ismi verilmiştir.

Edebî çalışmaları

Arapça, Farsça, Fransızca bilen Yusuf Kamil Paşa, François de la Monthe Fénelon'un Les Adventures de Telemaque başlıklı Fransızca eserini Arapça tercümesinden Türkçeye tercüme etti ve 1862'de Tercüme-i Telemak başlığıyla yayımlndı. Kâmil Paşa'nın şiirleri ve münşeâtı (nesir-mektuplar) da mevcuttur.

Kaynakça

^ "KÂMİL PAŞA, Yûsuf". Erişim tarihi: 14 Ağustos 2024. Arapkir’de doğdu. Babası Gökbeyi hânedanından İsmâil Beyzâde Mehmed Bey’dir.
^ ^a ^b ^c İskender Pala, Yusuf ile Züleyha, Zeynep ile Kamil', Zaman gazetesi, 16.10.2007, Erişim tarihi:02.10.2013 5 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ ^a ^b "Yusuf Kamil Paşa Kimdir, Hayatı, Eserleri Hakkında Bilgi, Filozof.net (TDV İslam Ansiklopedisi) Erişim tarihi:02.10.2013". 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2013.

Literatür

Buz, Ayhan (2009) " Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
Danișmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul: Türkiye Yayınevi
Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISIS Press,, ISBN 9784281181.
Tektaş, Nazim (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [1]7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Siyasi görevi
Önce gelen: Keçecizade Fuat Paşa	Osmanlı Sadrazamı 5 Ocak 1863 - 1 Haziran 1863	Sonra gelen: Keçecizade Fuat Paşa

[1] "KÂMİL PAŞA, Yûsuf". Erişim tarihi: 14 Ağustos 2024. Arapkir’de doğdu. Babası Gökbeyi hânedanından İsmâil Beyzâde Mehmed Bey’dir.

[iskender-2] İskender Pala, Yusuf ile Züleyha, Zeynep ile Kamil', Zaman gazetesi, 16.10.2007, Erişim tarihi:02.10.2013 5 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[filozof-3] "Yusuf Kamil Paşa Kimdir, Hayatı, Eserleri Hakkında Bilgi, Filozof.net (TDV İslam Ansiklopedisi) Erişim tarihi:02.10.2013". 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2013.

[1]

[2]

[3]