İçeriğe atla

Yoksulluk sınırı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
1981–2008 Dünya Bankası verilerine dayanan, günlük 2005 ABD dolarının 1, 1,25 ve 2 eşdeğerinin altında (kırmızı) yaşayan küresel nüfusun ve dünya nüfusuna oranı (mavi) gösteren grafik

Yoksulluk sınırı, yeterli hayat standardında yaşayabilmek için gerekli olan minimum gelir miktarıdır. İlk defa 1990 yılında Dünya Bankası tarafından satın alma gücü paritesine göre yoksulluk sınırı günlük 1 Amerikan doları olarak tanımlanmıştır.[1]

Uygulamada ya da algılamada, yoksulluk kavramında olduğu üzere gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında uçurum kabul edilebilecek farklar bulunmakta ve ülkeler bazında sınır rakamlar farklılık göstermektedir.[1]

Neredeyse tüm ülkelerde yoksul olarak yaşayan vatandaşlar bulunmaktadır. Yoksulluk sınırı bu bireylerin durumlarıyla ilgili karar almada ya da yoksulluğun önlenmesi ile ilgili konularda yapılacak çalışmalarda kullanılan bir ekonomik araç oluşturmaktadır.

Yoksulluk sınırının hesaplanması ya da belirlenmesi, genelde normal bir yetişkin bireyin kabul edilebilir bir yaşam sürmesi için bir sene zarfında tüketeceği tüm kaynakların değerinin toplanmasıyla bulunur ve zamanla enflasyon oranında artış arz ederler. Bu kaynakların en önemlisini yaşamak için kullanılan yerin kirası ya da gideri oluşturmaktadır. Bu yüzden, yoksulluk sınırı ile direkt bağlantılı olan ekonomistler emlak fiyatlarındaki iniş-çıkışları yakından takip ederler.[2][3]

Eylül 2022'de Dünya Bankası, küresel mutlak asgari olan Uluslararası Yoksulluk Sınırını (IPL) günde 2,15 dolara (PPP cinsinden)[4] ayrıca 2022 itibarıyla, alt-orta gelirli ülkeler için PPP cinsinden günde 3,65 dolar ve üst-orta gelirli ülkeler için PPP cinsinden günde 6,85 dolar olarak güncelledi.[5][6] 1,90 dolar/gün standardına göre, Birleşmiş Milletler tahminlerine göre, mutlak yoksulluk içinde yaşayan küresel nüfusun yüzdesi 1800'de %80'in üzerindeyken 2015'te %10'a düştü ve yaklaşık 734 milyon insanın mutlak yoksulluk içinde kaldığı bulundu.[7][8]

Mutlak yoksulluk ve Uluslararası Yoksulluk Sınırı

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Mutlak yoksulluk" terimi bazen aşırı yoksulluğun eşanlamlısı olarak da kullanılır. Mutlak yoksulluk, temel yaşam gereksinimlerini karşılamak için yeterli kaynağın olmamasıdır.

Günde 1,90 dolarlık (2011 PPP) (% nüfus) yoksulluk oranı. 1998'den 2018'e kadar olan Dünya Bankası verilerine dayanır.[9]

Bunu ölçmeye yardımcı olmak için Dünya Bankası, Eylül 2022 itibarıyla günlük kişi başına düşen uluslararası yoksulluk sınırı (IPL), küresel mutlak minimum, 2,15 ABD doları olarak belirledi.[10]

Yeni IPL, 2005 verilerini kullanan günlük 1,25 dolarlık rakamın yerini alır.[11] 2008'de Dünya Bankası, 2005 satın alma gücü paritesi (SAGP) ile günlük 1,25 dolarlık bir rakam (büyük ölçüde enflasyon nedeniyle değiştirildi) yayınladı.[12] 1,90 dolarlık yeni rakam, ICP SAGP hesaplamalarına dayanır ve 2011'de ABD'de 1,90 doların satın alabileceği şeyin uluslararası eşdeğerini temsil etmektedir. Çoğu akademisyen, bunun günümüz gerçekliğini, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki yeni fiyat seviyelerini daha iyi yansıttığı konusunda hemfikirdir.[13] Geçmişte yaygın IPL günlük yaklaşık 1 dolardı.[14]

Newcastle Üniversitesi'nden Peter Edward'a göre bu rakamlar yapay olarak düşüktür. 2015 itibarıyla gerçek rakamın günlük 7,40 dolar olduğuna inanmaktadır.[15]

Ülkeler arasındaki fiyatları karşılaştırmanın zorluğu nedeniyle dünya çapında uygulandığında tek bir parasal yoksulluk eşiği kullanmak sorunludur. Aynı malların fiyatları ülkeden ülkeye önemli ölçüde değişir; bu genellikle PPP döviz kurları kullanılarak düzeltilirken, bu oranları belirlemek için kullanılan mal sepeti genellikle harcamalarının çoğunu PPP sepetlerine dahil edilen nispeten lüks ürünler (çamaşır makineleri, uçak yolculuğu, sağlık hizmeti) yerine temel gıda maddelerine yapan yoksulları temsil etmez. Ekonomist Robert C. Allen bunu, örneğin en ucuz yerel tahılın (mısır, pirinç veya yulaf gibi) sabit kalorifik miktarını içeren, ülkeler ve tarihsel zamanlar boyunca yoksullar tarafından satın alınan malların tipik standartlaştırılmış sepetlerini kullanarak çözmeye çalıştı.[16]

Temel ihtiyaçlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Temel ihtiyaçlar yaklaşımı, gelişmekte olan ülkelerde yoksulluğun ölçülmesine yönelik başlıca yaklaşımlardan biridir. Genellikle tüketim malları açısından, uzun vadeli fiziksel refah için gereken mutlak asgari kaynakları tanımlamaya çalışır. Daha sonra yoksulluk sınırı, bu ihtiyaçları karşılamak için gereken gelir miktarı olarak tanımlanır. 'Temel ihtiyaçlar' yaklaşımı, Uluslararası Çalışma Örgütü'nün Dünya İstihdam Konferansı tarafından 1976 yılında tanıtıldı.[17][18] "Belki de WEP'in en önemli noktası, temel insan ihtiyaçlarının karşılanmasını ulusal ve uluslararası kalkınma politikasının en önemli hedefi olarak öneren 1976 Dünya İstihdam Konferansı'ydı. Kalkınmaya yönelik temel ihtiyaçlar yaklaşımı, dünyanın dört bir yanındaki hükümetler ve işçi ve işveren örgütleri tarafından onaylandı. Büyük çok taraflı ve iki taraflı kalkınma ajanslarının programlarını ve politikalarını etkiledi ve insani kalkınma yaklaşımının öncüsü oldu."[17][18]

Geleneksel bir acil "temel ihtiyaçlar" listesi yiyecek (su dahil), barınak ve giyimdir.[19] Birçok modern liste, yalnızca yiyecek, su ve barınma değil, aynı zamanda sanitasyon, eğitim ve sağlık hizmetleri gibi 'temel ihtiyaçların' asgari düzeyde tüketilmesini vurgular. Farklı kurumlar farklı listeler kullanır. 1995 yılında Kopenhag'da düzenlenen Sosyal Kalkınma Dünya Zirvesi'nden çıkan bir BM bildirgesine göre, mutlak yoksulluk "gıda, güvenli içme suyu, sanitasyon tesisleri, sağlık, barınak, eğitim ve bilgi gibi temel insan ihtiyaçlarından ciddi şekilde yoksunlukla karakterize edilen bir durumdur. Sadece gelire değil, aynı zamanda hizmetlere erişime de bağlıdır."[20]

David Gordon'un Birleşmiş Milletler için hazırladığı "Yoksulluk ve Açlık Göstergeleri" adlı makalesinde, mutlak yoksulluk aşağıdaki sekiz temel ihtiyaçtan herhangi ikisinin olmaması olarak tanımlanır:[20]

Evsiz bir adam kamusal bir bankın altında barınıyor.
  • Yiyecek: Vücut kitle indeksi 16'nın üzerinde olmalıdır.
  • Güvenli içme suyu: Su yalnızca nehirlerden ve göletlerden gelmemeli ve yakınlarda bulunmalıdır (her iki yönde de 15 dakikadan az yürüme mesafesinde).
  • Sıhhi tesisat tesisleri: Tuvaletler veya helalar evde veya evin yakınında erişilebilir olmalıdır.
  • Sağlık: Ciddi hastalıklar ve hamilelik için tedavi alınmalıdır.
  • Barınak: Evlerde her odada dörtten az kişi yaşamalıdır. Zeminler toprak, çamur veya kilden yapılmamalıdır.
  • Eğitim: Herkes okula gitmeli veya başka bir şekilde okumayı öğrenmelidir.
  • Bilgi: Herkesin evde gazete, radyo, televizyon, bilgisayar veya telefona erişimi olmalıdır.
  • Hizmetlere erişim: Bu madde Gordon tarafından tanımlanmamıştır, ancak normalde eğitim, sağlık, yasal, sosyal ve finansal (kredi) hizmetlerinin tam yelpazesini belirtmek için kullanılır.

1978'de Ghai, temel ihtiyaçlar yaklaşımını eleştiren literatürü araştırdı. Eleştirmenler, temel ihtiyaçlar yaklaşımının bilimsel açıdan kesinlikten yoksun olduğunu, tüketim odaklı ve büyüme karşıtı olduğunu savundular. Bazıları bunu "ekonomik geri kalmışlığı sürdürmenin bir reçetesi" ve "yoksulluğun ortadan kaldırılmasının çok kolay olduğu" izlenimini vermek olarak değerlendirdi.[21] Amartya Sen tüketimden ziyade 'yeteneklere' odaklandı.

Kalkınma söyleminde, temel ihtiyaçlar modeli ortadan kaldırılabilir olduğuna inanılan yoksulluk düzeyinin ölçülmesine odaklanır.

Göreceli yoksulluk

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Ekonomik eşitsizlik ve Göreli yoksunluk
Mavi çubuklar farklı kişiler tarafından kazanılan para miktarını temsil eder. İnce kırmızı çizgi göreli yoksulluk seviyesini gösterir. Bu toplumda bundan daha az kazanan herkes nispeten fakirdir.

Göreceli yoksulluk, bir ülkedeki diğerlerine göre düşük gelir anlamına gelir:[22] örneğin, o ülkedeki insanların medyan gelirinin %60'ının altında olması gibi.

Mutlak yoksulluk ölçümlerinin aksine, görece yoksulluk ölçümleri gözlemlenen kişilerin sosyal ekonomik ortamını dikkate alır. Bir kişinin yoksul olarak kabul edilip edilmemesinin, aynı ekonomide yaşayan diğer insanların gelir paylarına göre gelir payına bağlı olduğu varsayımına dayanır.[22] Göreceli yoksulluk eşiği, sosyal transferlerden sonra bir ülkenin eşdeğer kullanılabilir gelirinin %50'si olarak kabul edilir. Bu nedenle, satın alma gücü standartları (PPS) için ayarlama yapıldıktan sonra bile ülkeden ülkeye büyük ölçüde değişebilir.[23]

Bir kişi göreceli olarak fakir olabilir ancak mutlak olarak fakir olmayabilir çünkü kişi temel ihtiyaçlarını karşılayabilir ancak aynı ekonomideki diğer insanların sahip olduğu yaşam standartlarının keyfini çıkaramayabilir.[24] Göreceli yoksulluk, örneğin insanların makul konutlara, eğitime veya iş fırsatlarına erişimini etkileyebilecek bir tür sosyal dışlanmadır.[24]

Göreceli yoksulluk ölçüsü Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ve Kanada yoksulluk araştırmacıları tarafından kullanılır.[25][26][27][28][29] Avrupa Birliği'nde, "göreceli yoksulluk ölçüsü AB sosyal katılım göstergelerinin en belirgin ve en çok alıntılananıdır."[30]

"Göreceli yoksulluk, belirli bir zaman ve mekanda sosyal katılımın ve fırsat eşitliğinin maliyetini daha iyi yansıtır."[31]

"Ekonomik kalkınma belirli bir asgari seviyenin ötesine geçtiğinde, yoksulluk sorununun püf noktası – hem yoksul bireyin hem de içinde yaşadıkları toplumların bakış açısından – yoksulluğun mutlak bir biçimdeki etkileri değil, yoksulların yaşamları ile etraflarındakilerin yaşamları arasındaki günlük algılanan karşıtlığın etkileridir. Pratik amaçlar için, bugün sanayileşmiş ülkelerdeki yoksulluk sorunu, göreceli yoksulluk sorunudur (sayfa 9)."[31][32]

Ancak bazıları, göreceli yoksulluğun yalnızca eşitsizliğin bir ölçüsü olduğunu ve bunun için 'yoksulluk' terimini kullanmanın yanıltıcı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Örneğin, bir ülkedeki herkesin geliri iki katına çıksa bile, bu 'göreceli yoksulluk' miktarını hiç azaltmayacaktır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Yüksel Arabacı, Rabihan (2019). "Dünya Bankasının Yeni Uluslararası Yoksulluk Sınırları ve Küresel Yoksulluğun Yeniden Değerlendirilmesi". Sosyal Güvenlik Dergisi. 9 (1). ss. 123-140. 
  2. ^ TÜRK-İŞ Haber Bülteni 15 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  3. ^ Sabah Gazetesi 27 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  4. ^ "Fact Sheet: An Adjustment to Global Poverty Lines". World Bank. 14 Eylül 2022. 25 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2023. 
  5. ^ "World Bank 2022 poverty lines". 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022. 
  6. ^ "COVID-19 to Add as Many as 150 Million Extreme Poor by 2021". Dünya Bankası. 7 Ekim 2020. 27 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022. 
  7. ^ "PovcalNet". iresearch.worldbank.org. 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2019. 
  8. ^ Beauchamp, Zach (14 Aralık 2014). "The world's victory over extreme poverty, in one chart". Vox. 3 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2019. 
  9. ^ "Poverty headcount ratio at $1.90 a day (2011 PPP) (% of population) | Data". data.worldbank.org. 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020. 
  10. ^ "Principles and Practice in Measuring Global Poverty". The World Bank. 13 Ocak 2016. 13 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2019. 
  11. ^ "World Bank Forecasts Global Poverty to Fall Below 10% for First Time; Major Hurdles Remain in Goal to End Poverty by 2030". www.worldbank.org. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2015. 
  12. ^ Ravallion, Martin; Chen Shaohua & Sangraula, Prem Dollar a day The World Bank Economic Review, 23, 2, 2009, pp. 163–84
  13. ^ Hildegard Lingnau (19 Şubat 2016). "Major breakthrough". D+C, development&cooperation. 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016. 
  14. ^ Sachs, Jeffrey D. The End of Poverty 2005, p. 20
  15. ^ Hickel, Jason (1 Kasım 2015). "Could you live on $1.90 a day? That's the international poverty line". The Guardian. 
  16. ^ Robert C. Allen, 2017. " Absolute Poverty: When Necessity Displaces Desire REVISED 29 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., " Working Papers 14 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 20170005, New York University Abu Dhabi, Department of Social Science, revised Jun 2017.
  17. ^ a b "The World Employment Programme at ILO" (PDF). 19 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  18. ^ a b Jolly, Richard (Ekim 1976). "The World Employment Conference: The Enthronement of Basic Needs". Development Policy Review. A9 (2). ss. 31-44. doi:10.1111/j.1467-7679.1976.tb00338.x. 
  19. ^ Denton, John A. (1990). Society and the official world: a reintroduction to sociology. Dix Hills, N.Y: General Hall. s. 17. ISBN 978-0-930390-94-5. 
  20. ^ a b "Indicators of Poverty and Hunger" (PDF). 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Şubat 2008. 
  21. ^ Ghai, Dharam (Haziran 1978). "Basic Needs and its Critics". Institute of Development Studies. 9 (4). ss. 16-18. doi:10.1111/j.1759-5436.1978.mp9004004.x. [ölü/kırık bağlantı]
  22. ^ a b Eskelinen, Teppo (2011). "Relative Poverty". Encyclopedia of Global Justice. ss. 942-943. doi:10.1007/978-1-4020-9160-5_182. ISBN 978-1-4020-9159-9. 
  23. ^ European Commission. Statistical Office of the European Union (2018). Living conditions in Europe. Publications Office. doi:10.2785/39876. ISBN 978-92-79-86498-8. In 2016, median equivalised net income varied considerably across the EU Member States 
  24. ^ a b "Relative vs Absolute Poverty: Defining Different Types of Poverty". Habitat for Humanity GB (Büyük Britanya ingilizcesi). 6 Eylül 2018. 26 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2020. 
  25. ^ Raphael, Dennis (Haziran 2009). "Poverty, Human Development, and Health in Canada: Research, Practice, and Advocacy Dilemmas". Canadian Journal of Nursing Research. 41 (2). ss. 7-18. PMID 19650510. 18 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2024. 
  26. ^ Child poverty in rich nations: Report card no. 6. Innocenti Research Centre. 2005. 
  27. ^ "Growing unequal? Income distribution and poverty in OECD countries". Organisation for Economic Co-operation and Development. 2008. 24 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2024. 
  28. ^ Human development report: Capacity development: Empowering people and institutions. Cenevre: United Nations Development Program. 2008. 
  29. ^ "Child Poverty". Ottawa, ON: Conference Board of Canada. 2013. 4 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2024. 
  30. ^ Ive Marx; Karel van den Bosch. "How poverty differs from inequality on poverty management in an enlarged EU context: Conventional and alternate approaches" (PDF). Antwerp, Belgium: Centre for Social Policy. 
  31. ^ a b Bradshaw, Jonathan; Chzhen, Yekaterina; Main, Gill; Martorano, Bruno; Menchini, Leonardo; de Neubourg, Chris (31 Ocak 2012). "Relative Income Poverty Among Children in Rich Countries". Innocenti Working Papers. doi:10.18356/3afdf450-en. 
  32. ^ A League Table of Child Poverty in Rich Nations. Innocenti Report Card No.1. Florence, Italy: UNICEF Innocenti Research Centre. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yoksulluk_sınırı&oldid=33769642" sayfasından alınmıştır