İçeriğe atla

Uyku döngüsü

Vikipedi, özgür ansiklopedi
NREM'den REM'e kadar olan bir uyku döngüsünü (gecenin ilk döngüsünü) gösteren örnek hipnogram

Uyku döngüsü, uykunun yavaş dalga ve REM arasındaki (paradoksal) fazları arasındaki bir salınımdır. Bazen uyku ve uyanıklık arasındaki sirkadiyen dönüşümden ayırt etmek için ultradian uyku döngüsü, uyku-rüya döngüsü veya REM-NREM döngüsü olarak adlandırılır. İnsanlarda bu döngü 1-2 saat sürer. İnsanlar genellikle gece 01:00 ile 15:00 arasında büyürler.

Özellikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Elektroensefalografi, REM ve REM dışı uyku sırasında ortaya çıkan beyin dalgalarındaki belirgin ayrım nedeniyle uyku döngülerinin zamanlamasını gösterir. Yavaş dalga (derin) uyku ile ilişkili olan delta dalga aktivitesi, özellikle iyi bir gece uykusu boyunca düzenli salınımlar gösterir. Renin, büyüme hormonu ve prolaktin dahil olmak üzere çeşitli hormonların salgıları, delta dalgası aktivitesi ile doğru, tiroid uyarıcı hormonun salgılanması ise ters orantılıdır.[1] REM sırasında arttığı iyi bilinen kalp hızı değişkenliği, tahminen ~90 dakikalık döngü boyunca delta dalga salınımları ile ters orantılıdır.[2]

Uykunun hangi uyku evresinde olduğunu belirlemek için elektroensefalografi bu farklılaşma için kullanılan diğer cihazlarla birleştirilir. EMG (elektromiyografi) uyku fazlarını ayırt etmek için çok önemli bir yöntemdir: örneğin, genel olarak kas tonusunun azalması, uyku modundan uyanma moduna geçişin karakteristiğidir (Kleitman, 1963;[3] Chase & Morales, 1990[4]) ve REM uykusu sırasında EMG'de sinyal yokluğu ile sonuçlanan bir kas atonisi durumu vardır.

Göz hareketinin ölçüsü olan EOG (elektrookülografi), uyku mimarisi ölçümünde kullanılan üçüncü yöntemdir;[5] örneğin, REM uykusu, adından da anlaşılacağı gibi, EOG sayesinde görülebilen hızlı bir göz hareketi modeli ile karakterizedir.[6]

Dahası, yukarıda belirtilen diğer ölçümlerle (elektroensefalografi, elektrookülografi ve elektromiyografi gibi) ilişkili olmaları durumunda, kardiyovrespiratri parametrelerine dayanan yöntemler de uyku mimarisinin analizinde etkilidir.[7]

Homeostatik fonksiyonlar, özellikle termoregülasyon, REM dışı uyku sırasında normal olarak ortaya çıkar, ancak REM uykusu sırasında gerçekleşmez. Bu nedenle, REM uykusu sırasında, vücut sıcaklığı ortalama seviyesinden uzaklaşır ve REM olmayan uyku sırasında normale döner. Bu nedenle aşamalar arasındaki değişim vücut sıcaklığını kabul edilebilir bir aralıkta tutar.[8]

İnsanlarda REM olmayan ve REM arasındaki geçiş anidir; diğer hayvanlarda, daha az ani bir şekilde gerçekleşir.[9]

Araştırmacılar, REM ve NREM uykusunun düzenli olarak değişmesiyle sonuçlanan şüphesiz kompleks olan elektrokimyasal süreçlerin ritmini açıklığa kavuşturmak için farklı modeller önerdiler. Monoaminler NREM'ler sırasında aktiftir, ancak REM'lerde değildir, asetilkolin REM'ler sırasında daha aktiftir. 1970'lerde önerilen karşılıklı etkileşim modeli, bu iki sistem arasında döngüsel bir verme ve almayı önerdi. 2000'li yıllarda önerilen "flip-flop" modeli gibi daha yeni teoriler, inhibitör nörotransmitter gama-aminobutirik asidin (GABA) düzenleyici rolünü içerir.[10]

Uyanış

[değiştir | kaynağı değiştir]

Provoke edilmemiş (doğal) uyanma en çok vücut ısısı yükseldikçe, REM uykusu döneminde veya sonrasında görülür.[11]

Uyanıklık sırasında devam

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ernest Hartmann, 1968'de insanların uykuda ya da uyanık olmalarına rağmen 24 saat boyunca yaklaşık 90 dakikalık bir ultradian ritmine devam ettiklerini buldu. Bu hipoteze göre, REM'e karşılık gelen bu döngü döneminde insanlar daha fazla hayal kurmaya ve daha az kas tonusu göstermeye eğilimlidir.[12] Kleitman ve onu izleyen diğerleri, bu ritime "uyku döngüsü"nün bir tezahür edeceği temel dinlenme-aktivite döngüsü olarak değindiler.[13][14] Bu teori için bir zorluk, REM olmayan uzun bir fazın, bir insanın ne zaman uykuya daldığına bakılmaksızın, neredeyse her zaman REM'den önce gelmesidir.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Gronfier (1999). "Neuroendocrine Processes Underlying Ultradian Sleep Regulation in Man". Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 84: 2686-2690.  |başlık= dış bağlantı (yardım)
  2. ^ Brandenberger (2001). "Inverse coupling between ultradian oscillations in delta wave activity and heart rate variability during sleep" (PDF). Clinical Neurophysiology. 112: 992-996. 4 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Haziran 2020. 
  3. ^ Kleitman, N. (1963). Sleep and Wakefulness Chicago, Univ. Chicago Jfress
  4. ^ Chase (1990). "The atonia and myoclonia of active (REM) sleep". Annual Review of Psychology. 41 (1): 557-584. 
  5. ^ Berry, R. B., & Wagner, M. H. (2014). Sleep Medicine Pearls E-Book. Elsevier Health Sciences.
  6. ^ ber C., Ancoli-Israel S., Chesson A., and Quan SF. in The AASM Manual for the Scoring of Sleep and Associated Events: Rules, Terminology and Technical Specifications, 1st. Ed.: Westchester, Illinois: American Academy of Sleep Medicine; 2007.
  7. ^ Tataraidze, A., Korostovtseva, L., Anishchenko, L., Bochkarev, M., & Sviryaev, Y. (2016,). Sleep architecture measurement based on cardiorespiratory parameters.
  8. ^ Pier Luigi Parmeggiani, "Modulation of body core temperature in NREM sleep and REM sleep"; in Mallick et al. (2011).
  9. ^ McCarley (2007). "Neurobiology of REM and NREM sleep". Sleep Medicine. 8: 302-330. 
  10. ^ James T. McKenna, Lichao Chen, & Robert McCarley, "Neuronal models of REM-sleep control: evolving concepts"; in Mallick et al. (2011).
  11. ^ Åkerstedt (2002). "Awakening from sleep". Sleep Medicine Reviews. 6: 267-286.  |başlık= dış bağlantı (yardım)
  12. ^ Ekkehard Othmer, Mary P. Hayden, and Robert Segelbaum, "Encephalic Cycles during Sleep and Wakefulness in Humans: a 24-Hour Pattern" (JSTOR 5 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.); Science 164(3878), 25 April 1969.
  13. ^ Feinberg (1979). "Systematic Trends Across the Night in Human Sleep Cycles". Psychophysiology. 16 (3): 283-291. 3 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2020. 
  14. ^ Kleitman (1982). "Basic Rest-Activity Cycle—22 Years Later". Sleep. 5: 311-317. 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2020. 

Bibliyografya

[değiştir | kaynağı değiştir]
    • Mallick, B. N.; S. R. Pandi-Perumal; Robert W. McCarley; and Adrian R. Morrison (2011). Rapid Eye Movement Sleep: Regulation and Function. Cambridge University Press. 978-0-521-11680-0ISBN 978-0-521-11680-0
    • Nir, and Tononi, "Dreaming and the Brain: from Phenomenology to Neurophsiology." Trends in Cognitive Sciences, vol. 14, no. 2, 2010, pp. 88–100.
    • Varela, F., Engel, J., Wallace, B., & Thupten Jinpa. (1997). Sleeping, dreaming, and dying: An exploration of consciousness with the Dalai Lama.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Uyku_döngüsü&oldid=33385687" sayfasından alınmıştır