Tarihî Sinop Cezaevi
 Binadan bir görünüm | |
 | |
| Koordinatlar | 42°01′28″K 35°08′35″D / 42.02444°K 35.14306°D |
|---|---|
| Durum | Müze olarak hizmet vermekte |
| Açılış tarihi | 1887 |
| Kapanış tarihi | 1999 |
| https://muze.gov.tr/muze-detay?DistId=MRK&SectionId=SCE01 | |
Tarihî Sinop Kapalı Cezaevi ya da resmi adıyla Tarihi Cezaevi,[1] bir dönem "Anadolu'nun Alkatrazı"[2] tabiri ile de tanınan ve 1999 yılında kapatılmış cezaevidir. 2000'de müzeye çevrilmiştir.[3][4] 2020'de yerleşkenin içi ve çevresinde restorasyon çalışmalarına başlanmıştır.[5]
Yerleşke ve bina
[değiştir | kaynağı değiştir]
Cezaevi, iki katlı ve U planıyla kesme taş ve tuğla kullanılarak inşa edilmiştir. Güney kısmında bodrum olmakla birlikte yapının diğer kısımlarında zemin kat ve bir de onun üstünde bir kat vardır. İçerisinde 28 adet koğuş mevcuttur.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Üç yanı deniz olan ve tarihî Sinop Kalesi duvarlarının içerisinde yer alan cezaevine ev sahipliği yapan kale, yaklaşık 4000 yıl önce Gaskalılar tarafından yapılmıştır. Yunanlar, Pontus, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlılar kendi dönemlerinde kaleyi korumuş ve güçlendirmişlerdir. Kalenin cezaevi olarak kullanımına ait en eski belgeler ise 1568 yılına dayanmaktadır. Evliya Çelebi seyahatnamesinde bu zindandan şöyle bahsetmiştir;
"Büyük ve korkunç bir kaledir. 300 demir kapısı, dev gibi gardiyanları, kolları demir parmaklıklara bağlı ve her birinin bıyığından 10 adam asılır nice azılı mahkûmları vardır. Burçlarında gardiyanlar ejderha gibi dolaşır. Tanrı korusun, oradan mahkûm kaçırtmak değil, kuş bile uçurtmazlar."
İç kalenin resmi olarak zindana dönüşmesi ise 1887 yılında olmuştur. O dönem Sinop Mutasarrıfı Veysel Paşa yeni binalarla birlikte bir de hamam eklemiştir. 1939 yılında da çocuk hapishanesi olarak kullanılmak üzere bir bina daha yapılmıştır.
Sabahattin Ali, “Duvar” adlı öyküsünde Sinop Cezaevi’ni şu sözlerle anlatmıştır:[6]
“Uzun zamanlar deniz kenarında ve surlar içindeki bir hapishanede kaldım. Kalın duvarlara vuran suların sesi taş oralarda çınlar ve uzak yolculuklara çağırırdı. Tüylerinden sular damlayarak surların arkasında yükseliveren deniz kuşları demir parmaklıklara hayretle gözlerini kırparak bakarlar ve hemen uzaklaşırlardı.”
Kırım Hanı II. Devlet Giray, Gürcü Nusret, Sabahattin Ali, Refik Halit Karay, Mustafa Suphi, Ahmet Bedevi Kuran, Ruhi Su, Burhan Felek, Zekeriya Sertel, Refi' Cevad Ulunay, Celal Zühtü Benneci, Hüseyin Hilmi, Osman Cemal Kaygılı, Kerim Korcan, Osman Deniz bu cezaevinde yatmış bazı isimlerdir.
Popüler kültürdeki yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Sinema ve televizyonda kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]- Firar (film)[7]
- Pardon
- Parmaklıklar Ardında dizisi için binaya dönemin parasıyla 200 bin YTL'lik harcama yapılmış ve 60 km'lik kablo döşenmiştir.[4]
- Tatar Ramazan[8]
Edebiyatta kullanım
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sabahattin Ali, "Aldırma Gönül" şiirinde bu binayı anlatmıştır.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Tarihî Sinop Cezaevi'nden bir görünüm -
Sabahattin Ali koğuşu -
Sabahattin Ali koğuşu -
Sinop Cezaevi'nin korunmuş bir koğuşundan görünüm.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Tarihi Cezaevi". web.archive.org. 1 Şubat 2023. 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "Anadolu'nun Alkatrazı turistlerin uğrak noktası". www.iletisim.gov.tr. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2021.
- ^ "Diziler ve Filmler Sinop Cezaevi'ni Meşhur Etti". www.yapi.com.tr. 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
- ^ a b "Sinop cezaevi, film turizminde". Türkiye Turizm. 4 Mayıs 2008. 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
- ^ "Sinop Tarihi Cezaevi restorasyon projesi başlıyor". www.iletisim.gov.tr. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2021.
- ^ "Burası 'girilir ama çıkılmaz' Sinop Cezaevi..." Cumhuriyet (gazete) . 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
- ^ "Sinop Cezaevi'nde bir film: Pardon". arsiv.ntv.com.tr. 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
- ^ "TARİHİ CEZAEVİNDE DİZİ SETİNİ ZİYARET". sinopozelidare.gov.tr. 12 Mart 2013. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2021.