Tanzim satış
Tanzim satış, Türkiye'de temel tüketim ürünlerinin piyasadaki fiyatının yükselmesini önlemek ve tüketicinin daha uygun fiyat ile alışveriş yapabilmesini sağlamak amacıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılan ürün tedarik yöntemi.[1] Yakın dönem Türkiye tarihinde 2018'de başlayan ekonomi ve borç krizi ile birlikte artan döviz kuru ve Türk lirası'nın değer kaybetmesiyle yeniden gündeme geldi.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1950'li yıllarda İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Fahrettin Kerim Gökay'ın girişimiyle İsviçreli bir şirket olan Migros işbirliğiyle gezici tanzim araçları ve şehrin muhtelif yerlerinde belirli ürünleri satıldığı (örn. yağ tanzim satış yeri) tanzim satış yerleri açıldı.[2][3]
1956 yılında tamamı devlet sermeyeli, iktisadi devlet teşekkülü olarak Gima (Gıda ve İhtiyaç Marketleri) kuruldu.[3] 1970'li yıllarda İzmir'de belediye bünyesinde TANSA (Tanzim Satış) kuruldu ve Konak ilçesinde ilk şube açıldı.[1][3]
2019'da yeniden açılması
[değiştir | kaynağı değiştir]
2018-2019 yıllarında Türkiye'de gıda fiyatlarında yüksek artış yaşandı. (bkz. Türkiye ekonomik krizi (2018-günümüz)) Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2019 Ocak ayında yıllık enflasyon yüzde 20,35 oldu. Fiyatı en çok artan ürünler sıralamasında yüzde 87,87 fiyat artışı ile çarliston biber ilk sıradaydı. Yüzde 80,94 ile patlıcan, yüzde 67,63 ile Ispanak, yüzde 63,84 ile sivri biber gibi temel gıda ürünlerinin fiyatı aylık bazda en çok yükselenler arasındaydı.[4]
Gıda fiyatlarındaki yüksek artış nedeniyle 2019 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından tanzim satışlar yeniden gündeme getirildi. Erdoğan, partisinin 5 Şubat 2019 tarihli TBMM grup toplantısında gıda fiyat enflasyonu ile mücadele kapsamında belediyeler aracılığıyla tanzim satış yerleri açılacağını ifade etti.[4]
"...aynı şey biberiydi, çarlistonuydu, patlıcanıydı, domatesiydi; her şeyde biz bu fiyatlara gerekirse ayar çekme kararını aldık, adımlarımızı atacağız. Belediyelerimiz vasıtasıyla biz bu adımları atacağız. Bir zamanlar biliyorsunuz tanzim satışlar kurulmuştu. Yani belediyelerimiz vasıtasıyla bu adımları atabiliriz, atacağız."
2019 yılının Ocak ayında öncelikle İstanbul'da 50 ve Ankara'da 15 farklı noktada olmak üzere başta domates, salatalık, ıspanak, patates, soğan, patlıcan ve biber gibi sebze satışı ile başladı.[6]
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Antalya'da 3 liraya satılan ürünün İstanbul'da 9 liraya satıldığı, arada rantçıların olduğunu söyleyerek ranta fırsat tanımamak için tanzim satışa gidileceğini açıkladı.[7] Aynı dönemde Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan tarafından fahiş fiyat artışı yapan firmalara yönelik yapılan denetimlerde 88 firmaya 2 milyon Türk lirası üzerinde idari para cezası uygulandığına dair açıklama yapıldı.[8]
Eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]Muğla milletvekili Süleyman Girgin, Fethiye'deki sebze-meyve halinden 4,5 liraya alınan domatesin İstanbul'da 3 liraya satıldığını, kamunun zarara uğratıldığını, 31 Mart 2019 yerel seçimleri öncesinde yapılan tanzim satışlarının "seçim yatırımı" olduğunu ifade etti.[9]
Kapanması
[değiştir | kaynağı değiştir]Tanzim satış noktaları şehir meydanlarında kurulan geçici çadırlarda yapılıyordu. 31 Mart yerel seçimleri sonrası tanzim satış yerleri açılmadı. Fiyat istikrarını sağlayarak uygun fiyat ile alışveriş amacıyla açılan tanzim satış yerleri piyasada istenilen durumu sağlayamadı. Tanzim satış yerlerinde 2 liraya kadar satılan kuru soğanın fiyatı Nisan ayında Ankara'daki semt pazarlarında kilosu 5 ile 8 lira arasında değişiyordu.[10]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Tanzim satış nedir? İşte tanzim satış hakkında bilinmeyenler". www.hurriyet.com.tr. 6 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2020.
- ^ Suzal, Savaş. "Patlıcan dan sonra mermi tanzim satış mağazası". Habervis. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
- ^ a b c "Tanzim Satış: Tarih yüzyıllarca sonra tekerrür ediyor". www.cumhuriyet.com.tr. Cumhuriyet (gazete). 31 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
- ^ a b c "Tanzim satış hakkında bilinmesi gerekenler". BBC News Türkçe. BBC Türkçe. 12 Şubat 2019. 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2020.
- ^ "'Belediyeler satacak' deyip ekledi: Fiyatlara ayar çekme kararı aldık". Milliyet. 5 Şubat 2019. 31 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2020.
- ^ Bakış, Ozan; Acar, Uğurcan (8 Mart 2019). Tanzim satış uygulaması enflasyonu düşürdü. Bahçeşehir Üniversitesi - Açık Erişim. 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
- ^ "Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu: Gübre ve tohumu ucuzlatmaya çalışıyoruz". BBC News Türkçe. BBC Türkçe. 16 Şubat 2019. 20 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
- ^ "Ticaret Bakanı Pekcan: Fahiş zam yapan 88 firma hakkında 2 milyon ceza için işlem başlatıldı". BBC News Türkçe. BBC Türkçe. 10 Şubat 2019. 10 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
- ^ "Tanzim satışı kiloda 1.5 TL zarar yazdı". www.cumhuriyet.com.tr. BBC Türkçe. 31 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
- ^ "Tanzim satışları sonlandı, pazarda fiyatlar nasıl etkilendi?". BBC News Türkçe. BBC Türkçe. 17 Nisan 2019. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.