Samtzubi Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Sabaholdu, Çıldır |
| Koordinatlar | 41°17′51″K 43°08′14″D / 41.29750°K 43.13722°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Ayakta, harabe |
| Mimari | |
| Tamamlanma | ? Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Kesme taş |
Samtzubi Kilisesi (Gürcüce: სამწუბის ეკლესია), Sansut Kilisesi ve Sansop Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Sabaholdu köyünün sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Sabaholdu köyünün güneydoğusunda eskiden Samtzubi adında bir Gürcü köyü bulunuyordu ve Samtzubi Kilisesi de bu köyün kilisesiydi.[1][2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Samtzubi Kilisesi, eski bir Gürcü köyü olan Samtzubi'nin kilisesiydi. Bu köyün bulunduğu Cavaheti bölgesini Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirdi. Osmanlı idaresinin 1595 tarihli mufassal defterde Samzub (صامزوب) adıyla kaydettiği köy, Ahalkalak livasının Nialiskuri nahiyesine bağlıydı. Bu sırada köy boşlamıştı ve buna bağlı olarak kilisenin cemaatsiz kaldığı anlaşılmaktadır. Aynı defterde biri Ahalkalak livası, diğeri Ahalsihe livasında olmak üzere Samtzubi adını taşıyan iki köy daha bulunuyordu. 1561-1587 arasındaki olayları anlatan Gürcüce Meshuri Davitni Kroniği (მესხური დავითნის ქრონიკა) adlı eserde Samtzubi bir dere adı olarak geçmektedir.[1] Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1902 yılında Smatzubi Kilisesi'den Kotasi Kilisesi'nin yakınında, Sansut (Сансут) adıyla bilinen bir bölgede, kubbesiz, taş duvarlarla çevrili ve iyi korunmuş bir kilise olarak söz etmiştir. Bu tarihte, terk edilmiş bir yerleşim olan Samtzubi'deki eski evlerin kalıntıları duruyordu.[3]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Samtzubi Kilisesi, tek nefli ve dikdörtgen planlı (8,5 x 5 m) planlı bir yapı olup doğuda yarım dairesel bir apsisi bulunmaktadır. İki yana eğimli ve taşla örtülü olan çatısı büyük ölçüde çökmüş, sadece güney duvarına bitişik ek yapı ile batı duvarı üzerindeki bir bölümü kalmıştır. Dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş olan kilise, kırmızımsı kesme taşlarla kaplanmıştır. Kaplama taşlarının bir kısmı sökülmüştür. 1902 yılında Ekvtime Takaişvili'nin sözünü ettiği kilisenin etrafındaki taş duvarın günümüze izleri ulaşmıştır. Bu yazılar günümüze ulaşmamıştır. Ek binadan girişi olan Samtzubi Kilisesi'nin batı ve doğu duvarlarında pencereleri bulunmaktadır. Takaişvili, kilisenin dışının güzel kabartmalarla süslü olduğunu, Gürcü alfabesinin Hutsuri karakteriyle batı duvarında çatının altında Meryem ve İsa kabartmasının üzerinde Aziz Meryem Ana (წჲ ღ~თის მშბლი) ve giriş kapısının üzerinde "Kozman ve Damiane" (კ~ზ მ~ნ, დ~მნე) yazılarının var olduğunu belirtmiştir. Ancak bu kabartmaların çoğu 1902 yılında tahrip olmuştu. Kilisenin çevre duvarı içinde mezarlar tespit edilmiştir.[2][3][4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი : გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958) s. 375". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2024.
- ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce: ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 66. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b Ekvtime Takaişvili, Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества : Выпуск XII veya Христианские памятники, Moskova, 1909, s. 63-64.
- ^ "Fahriye Bayram - Turgay Yazar, "Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması - Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması - 2006", 25. Araştırma Toplantısı Sonuçları, 1. Cilt, 2008, s. 273" (PDF). 10 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Haziran 2023.