İçeriğe atla

Saffet Arıkan

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Saffet Arıkan

1323-P.2

Türkiye Millî Savunma Bakanı
Görev süresi
5 Nisan 1940 - 12 Kasım 1941
Başbakan Refik Saydam
Yerine geldiği Naci Tınaz
Yerine gelen Ali Rıza Artunkal
Türkiye Millî Eğitim Bakanı
Görev süresi
10 Haziran 1935 - 28 Aralık 1938
Başbakan İsmet İnönü
Celâl Bayar
Yerine geldiği Zeynel Abidin Özmen
Yerine gelen Hasan Âli Yücel
Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri
Görev süresi
5 Ocak 1925 - 10 Mayıs 1931
Genel Başkan Mustafa Kemal Atatürk
Yerine geldiği Cemil Uybadın
Yerine gelen Recep Peker
Türkiye Büyük Millet Meclisi
2., 3., 4., 5., 6., 7. ve 8. Dönem Milletvekili
Görev süresi
11 Ağustos 1923 - 24 Mart 1950
Seçim bölgesi 1923 – Kocaeli
1927 – Erzincan
1931 – Erzincan
1935 – Erzincan
1939 – Erzincan
1943 – Erzincan
1946 – Erzincan
Kişisel bilgiler
Doğum 1888
Erzincan, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 26 Kasım 1947 (59 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Partisi Cumhuriyet Halk Partisi
Bitirdiği okul Harp Akademisi
Mesleği Asker
Dini Sünni İslam
Ödülleri Mecidiye Nişanı Harp Madalyası Liyakat Madalyası Kırmızı şeritli İstiklâl Madalyası
Askerî hizmeti
Bağlılığı  Osmanlı (1907-1920)
 Türkiye (1920-1923)
Hizmet yılları 1907-1923
Rütbesi Miralay
Çatışma/savaşları Balkan Savaşları
I. Dünya Savaşı
Türk Kurtuluş Savaşı

Saffet Arıkan (1888, Erzincan - 26 Kasım 1947, İstanbul), Türk siyasetçi ve askerdir.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1907 yılında Harp Okulunu bitirdi. 1910 yılında da Harp Akademisinden kurmay yüzbaşı olarak çıktı. Askeri görevlerle Yemen ve Bağdat'ta bulundu. Çanakkale'de Kerevizdere savaşlarına katıldı. Binbaşılığa yükselince staj için Almanya'ya gönderildi. Dönüşte Bakü seferine katıldı. Sadrazam ve Harbiye Nazırı Ahmed İzzet Paşa'nın başyaverliğini yaptı. İstanbul'un işgali'ne kadar Birinci Ordu Müfettişliği kurmayında çalıştı. İşgalden (16 Mart 1920) hemen sonra İsmet Bey'le birlikte Anadolu'ya geçti. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Anzavur Ayaklanması'nın bastırılmasında önemli rol oynadı.

Mart 1921 tarihinde Mehmet Nuri Bey'le birlikte Almanya'ya silah alımına yollandı. Haziran 1921 tarihinde Garp Cephesi kurmay başkanlığına getirildi, aynı yıl sonlarında Moskova Ataşemiliterliğine atandı.

1923 yılında Ankara'ya döndü, kurmay albayken ordudan ayrıldı. Kocaeli'nden milletvekili oldu. 1947'ye değin Kocaeli (II. Dönem), Erzincan (III., IV.., V., VI., VIII. dönemler), Konya (VII. Dönem) milletvekilliği yaptı.

1925-1931 yılları arasında Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) genel sekreterliği görevini yürüttü. Bu görevi sırasında CHP'nin tek parti iktidarı yerleşti, parti ile devletin özdeşleşmesinin temelleri güçlendi.

1927'de Fransa'daki sosyalistler tarafından düzenlenen Radikal-Sosyalist Antant’ının Karlsruhe'de düzenlenen ikinci kongresine gözlemci olarak CHF'nin genel sekreteri (Kâtib-i Umumi) sıfatıyla katıldı.[1] Aynı yıl, Sovyet Devrimi'nin Moskova'daki onuncu yıl kutlamalarına Türkiye Cumhuriyeti'ni temsilen katıldı.[2]

26 Eylül 1934 tarihinde İstanbul Radyosu'ndaki Dil Bayramı konferansı sırasında kullandığı "Büyük önderimiz ata türk"[3] ifadesi çok iddialı bulunsa da Mustafa Kemal tarafından çok beğenildi[4] ve 24 Kasım 1934 tarihinde Mustafa Kemal'e soyadı olarak verildi.

1935-1938 yılları arasında Millî Eğitim Bakanlığı yaptı. Cumhuriyet Halk Partisi'nin 1935 yılında gerçekleşen 4. Kurultayı'nda, devlet eliyle başlatılan planlı endüstrileşme hareketine koşut olarak, planlı köyleri kalkındırma hareketinin başlatılması kararlaştırılmıştı.[5] Bakanlığı sırasında bu hareket doğrultusunda köyler için bir eğitim sistemi geliştirdi; eğitmen uygulamasına geçildi ve daha sonra köy enstitülerine dönüştürülecek olan köy öğretmen okulları kuruldu.[6] İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanı seçilmesinden 1,5 ay sonra, yeni kurulan Celâl Bayar kabinesinde yine Millî Eğitim Bakanı olmasına rağmen sağlık nedenlerinden dolayı bakanlıktan ayrıldı. 1940 yılında Köy Enstitüleri Kanunu'nun çıkartılmasında öncülük etti.

1940-1941 yılları arasında Millî Savunma Bakanlığı yaptı. 1942 yılında atandığı Berlin Büyükelçiliğinde 1944 yılına kadar kaldı. Bu son görevi sırasında, Türkiye'nin tarafsızlık siyasetini uygulamak için çaba gösterdi.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Zafer Toprak (Ekim 2002). "Radikal Sosyalist 'Enternasyonal' ve Cumhuriyet Halk Fırkası 1927 Kongresi". Zafer Toprak, 106. Toplumsal Tarih. ss. 42-49. 17 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2023. 
  2. ^ Ergüder, Jülide (1978). 1927 Komünist Tevkifatı: İstanbul Ağır Ceza Mahkemesindeki Duruşma. Birikim Yayınları. s. 11. 
  3. ^ "Saffet Beyin konferansı". Hakimiyet-i Milliye Gazetesi. 27 Eylül 1934. s. 1. 26 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2023. 
  4. ^ Arıkan, Baha (25 Kasım 1949). "Atatürk soyadı ve Arıkan". Ulus Gazetesi. s. 2. 26 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2023. 
  5. ^ Aysal, Necdet (Mayıs-Kasım 2005). "Anadolu'da Aydınlanma Hareketinin Doğuşu: Köy Enstitüleri" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 28 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2014. 
  6. ^ Köy Enstitüleri 1 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., meb.gov.tr.
Siyasi görevi
Önce gelen:
Naci Tınaz 		Türkiye Millî Savunma Bakanı
5 Nisan 1940 - 12 Kasım 1941 		Sonra gelen:
Ali Rıza Artunkal
Önce gelen:
Zeynel Abidin Özmen 		Türkiye Millî Eğitim Bakanı
10 Haziran 1935 - 28 Aralık 1938 		Sonra gelen:
Hasan Âli Yücel
Parti siyasi görevi
Önce gelen:
Cemil Uybadın 		Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri
5 Ocak 1925 - 10 Mayıs 1931 		Sonra gelen:
Recep Peker
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Saffet_Arıkan&oldid=34482795" sayfasından alınmıştır