İçeriğe atla

Mantova Veraset Savaşı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Mantova Veraset Savaşı
Otuz Yıl Savaşı

Taht kavgasını kazanan Nevers Dükü I. Charles Gongaza
Tarih1628-1631
Bölge
Kuzey İtalya
Sonuç Cherasco Antlaşması
Nevers Dükü, Mantova yöneticisi olarak tanındı.
Taraflar
Nevers Dükü Tarafı:
Fransa Krallığı
Venedik Cumhuriyeti
Mantova Dükalığı		 Guastalla Dükü Tarafı:
Habsburg İspanyası
Kutsal Roma İmparatorluğu
Savoy Dükalığı
Komutanlar ve liderler
Nevers Dükü
XIII. Louis
Kardinal Richelieu
Montmorency
Schomberg		 Guastalla Dükü
Ramboldo
Matthias Gallas
Johann von Aldringen
Ambrogio Spinola  (ölü)
Córdoba
Charles Emmanuel
Güçler
1628:
14,000 Mantova ve Fransa askeri
1630:
17,500 Venedik asker ve destek birimleri
6,400 Mantova ve Fransız garnizonu
2,500 Mantova askeri
20,000 Fransız saha ordusu		 1628:
29,000 İspanyol
8,000 Savoy
1630:
34,000 İspanyol
30,000 İmparatorluk Ordusu
25,000 Savoy askeri
4,000 Toskana askeri
2,000 Parma askeri


Mantova Veraset Savaşı (1628-1631), Gonzaga hanedanının doğrudan son erkek vâris ve Mantova ve Montferrat’ın hükümdarı olan II. Vincenzo’nun 1627 Aralık ayında ölümüyle başlayan ve Otuz Yıl Savaşları ile bağlantılı bir savaştı. Topraklar, Habsburg İspanyası’nın İtalyan topraklarından askerleri ve yardım malzemelerini Flandre’deki ordularına taşımasına izin veren bir kara yolu olan İspanyol Yolu’nun kontrolü için son derece önemliydi. Savaş, Fransa doğumlu Nevers Dükü’nü destekleyen Fransa ile onun uzak kuzeni Guastalla Dükü’nü destekleyen İspanya arasındaki bir vekalet savaşıydı.

Çatışmalar, İspanyolların Mart 1628'den Nisan 1629'a ve ardından Eylül 1629'dan Ekim 1630'a kadar iki defa kuşattığı Montferrat'taki Casale kalesinde yoğunlaştı. Nisan 1629'da Nevers Düküne Fransız yardımı, İmparatorluk birliklerinin Kuzey Almanya’dan İspanya'yı destek için Kuzey İtalya'ya kaymasına yol açtı. Temmuz 1630'da Mantova’yı almasına rağmen Fransız destekli İsveç’in Otuz Yıl Savaşı’na müdahalesi, İmparator II. Ferdinand’ı birliklerini geri çekmeye ve barış yapmaya zorladı.

Haziran 1631'deki Cherasco Antlaşması, Nevers Dükü'nü küçük toprak kayıpları karşılığında Mantova ve Montferrat Dükü olarak onayladı. Daha da önemlisi Fransa'ya Alpler'den geçişleri kontrol eden Pinerolo ve Casale'yi bıraktı. İmparatorluk ve İspanyol kaynaklarının Almanya'dan saptırılması, İsveçlilerin kendilerini Kutsal Roma İmparatorluğu içinde konuşlandırmasına izin verdi ve bundan dolayı Otuz Yıl Savaşı'nın 1648'e kadar devam etmesinin önemli bir nedeniydi.

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

1308'den beri Mantova Dükalığı, 1574'te evlilik yoluyla Montferrat Dükalığı’nı da kontrolü altına alan Gonzaga hanedanlığı tarafından yönetiliyordu. Her iki dükalık da Kutsal Roma İmparatorluğu’nun bir parçasıydı ve ayrıca İspanyol yönetimindeki Milano Dükalığı’nın egemen olduğu Lombardiya bölgesinin güvenliği için stratejik bir öneme sahipti. Bu bölgenin kontrolü, İspanya ve Avusturya'daki Habsburg hükümdarlarının Fransa'da yüksek huzursuzluğun olduğu güney eyaletleri Languedoc ve Dauphiné’yi tehdit etmelerine ve İspanyol Yolu olarak bilinen karayolu tedarik yolunu korumaları için önemliydi.[1]

Lombardiya ve Napoli Krallığı’nın İspanyol yönetimi altında olması, İspanyol orduları için önemli bir asker ve malzeme kaynağıydı ve 17. yüzyıl boyunca Avrupa'daki İspanyol gücünün temelini oluşturuyordu.[2] Geçen yıllarda, Finale'nin alınması ve bağımsız Piombino ve Monako Prenslikleri ile Modena ve Mirondola’daki kalelerin kontrolünün alınmasıyla İspanya'nın bölgedeki konumu güçlenmişti.[3] Bu genişleme hamleleri, bölgesel rakipleri olan Venedik Cumhuriyeti ve Papalık Devletinin hükümdarı olan Papa VIII. Urbanus tarafından artan bir endişeyle izlendi.[4]

Şubat 1627'de Gonzaga hanedanının son erkeği olan II. Vincenzo, Mantova ve Montferrat Dükü oldu ve sağlığının kötü olduğunu bildiğinden ardından kimin geleceğini çözmeye çalıştı. Montferrat kadınlara mirasa izin verirken Mantova izin vermediği için yasal durum epey karışıktı. Ek olarak dukalıklar bağımsız devletler olarak yönetiliyordu fakat teknik olarak İmparatorluk tımarı olarak statüleri Kutsal Roma İmparatoru’na veraset üzerinde bir ölçüde kontrol sağlıyordu. Bu sorunlara rağmen en güçlü aday II. Vincenzo'nun kuzeni ve bir Fransız olan Nevers Dükü yaşıtı Charles Gonzaga idi.[5]

Dükalıklar Fransız etkisi altına girerse ve İspanya Lombardiya Valisi Córdoba Madrid ile bunu önlemek için askeri müdahale konusunda tartışmalara başlarsa yasallık İspanyol tehdidi karşısında pek önemli değildi.[6] Diğer alternatifler arasında iddiası esas olarak Montferrat'a kadar uzanan Savoy Dükü I. Charles Emmanuel ve bir başka uzak Gonzaga kuzeni olan ve İtalya'daki İmparatorluk Genel Komiseri görevini yapan Guastalla Dükü II. Ferrante Gonzaga vardır. Konumunu sağlamlaştırmak için Nevers Dükü Charles, oğlu II. Charles Gonzaga’nın Montferrat'ın varisi olan Vincenzo'nun yeğeni Maria Gonzaga ile evlenmesini sağladı. Evlilik töreni 23 Aralık 1627'de Vincenzo'nun ölmesinden üç gün önce yapıldı. Nevers Dükü, 17 Ocak'ta Mantova’ya geldi ve İmparator II. Ferdinand'a İmparatorluğun düklüğünü tanımasını talep eden bir elçi gönderdi.[7]

Stratejik Hedefler

[değiştir | kaynağı değiştir]
II. Vincenzo’nun Aralık 1627’deki ölümü savaşın başlamasına sebep oldu.

Tarihçi Peter H. Wilson, “büyük güçlerden hiçbiri İtalya’da bir çatışma aramıyordu” iddiasında bulunsa da çatışmaya, Córdoba ve Madrid arasındaki iletişimsizlik ve Nevers Dükü'nün uzlaşmayı reddetmesi de dahil olmak üzere birkaç olayın sebep olduğunu savunuyor.[8] Kuzen olsalar da İspanya ve Avusturya Habsburgları her zaman aynı hedefleri paylaşmıyorlardı. İspanya her zaman için Kuzey İtalya'daki konumunu güçlendirmeye çalışırken Ferdinand Almanya'daki kaynaklarını bölgeye kaydırmaktan kaçınmanın yanı sıra veraset sorununa kendisi karar vererek İmparatorluk otoritesini artırmak istiyordu. Ferdinand karısı ve ölen II. Vincenzo'nun kız kardeşi olan Eleonora'nın önerdiği teklifte, Montferrat'ın başkenti Casale Montferrato’nun yeni inşa edilen kalesi karşılığında Nevers Dükü'nü dük olarak kabul etmeyi onayladı.[9]

Bu çözüm, özellikle de Fransa başbakanı Kardinal Richelieu Nevers Dükü'nün Habsburg kuklası olarak gördüğü ve La Rochelle Kuşatması ile meşgul olduğu için kabul edilebilir görülüyordu.[10] Lakin bu çözüm 1613-1617 yılları arasında Montferrat’a sahip olmak için savaşan Córdoba ve Charles Emmanuel'in hırsları yüzünden baltalandı. Vincenzo'nun ölümünden kısa bir süre önce ikili düklüğü paylaşmayı kabul ettiler, düklüğün büyük bölümü Savoy'a bırakılırken İspanya da Casale'yi alacaktı. Bu antlaşma İspanya Kralı IV. Felipe ve başbakanı Olivares tarafından da onaylandı.[11] 26 Ocak'ta Ferdinand, Córdoba'ya Mantova veya Montferrat'a asker göndermemesini emretti ve 1 Nisan'da veraset konusunda kesin bir karar verilene kadar her iki bölgeye de el koydu. Belirlenen tarihe gelene kadar savaş çoktan başlamış olacaktı.[8]

Fransa gibi büyük devletler bile aynı anda birden fazla cephede savaşmak zorunda kaldığından 17. yüzyıl diplomasisi, rakiplere karşı ittifaklar kurarak yeni cepheler açmaya veya mevcut bir savaşı sona erdirerek kaynakları farklı cepheye odaklamayı amaçlıyordu. Bu ilkeler Habsburglar için de geçerliydi. Kendi ordusundan yoksun olan Ferdinand, genellikle isteksiz olan Alman müttefiklerine veya Albrecht von Wallenstein gibi pahalı paralı askerlerin desteğine güveniyordu. İspanya İmparatorluğu’nun devasa kaynakları kayıplarının yerlerini daha kolay doldurabileceği anlamına gelse de İtalya'daki bir saldırının finanse edilmesi Flanders'daki seferlerinin askıya alınmasını gerektiriyordu. Habsburgları Almanya'da savunmaya yapmaya zorlayan Mantova veraseti üzerindeki bu savaş, Otuz Yıl Savaşı üzerinde aşırı büyük bir etki yarattı.[12]

I. Aşama: Ocak 1628 - Haziran 1629

[değiştir | kaynağı değiştir]

Olivares ve Felipe, savaş onayını verirken Casale'nin hızla alınacağını varsaydılar fakat Córdoba'nın Montferrat seferi için 12,000 askeri ve Savoy'un sağlayacağı 8,000 askeri seferber etmesi birkaç ay sürdü. Milano Dükalığı'nda zaten toplanmış olan 11,000 askere katılırken stratejik Cremona kasabasını güvene almak ve Alp geçitlerini kesmek için 6,000 başka asker daha kullandı.[13] Kuşatmalar ancak Mart ayında başladı ve Casale Avrupa'nın en büyük ve en modern tahkimatlarından birisi olduğu için uzun kuşatma epey uzun sürecekti, bu da Nevers Dükü'ne bir ordu toplaması için zaman tanıdı. Nevers Dükü, milisler ve Fransız paralı askerleri de dahil olmak üzere, 2,000 süvari de dahil toplam 14,000 kişilik bir ordu oluşturmayı başardı. 14,000 kişilik bu ordu, nüfusu sadece 300,000 olan bir düklük için oldukça büyük bir sayıydı.[14] İmparatoriçe Eleonora, Venedik ve Papa'nın desteğine ek olarak Nevers Dükü aynı zamanda ordusunun Kuzey Almanya'da Stralsund’u ele geçirmeye odaklanmasını isteyen Ferdinand'ın askeri komutanı olan Wallenstein tarafından da desteklendi. Bu faktörler sonucunda savaşa İmparatorluk müdahalesi Eylül 1629'a kadar ertelendi.[15]

Charles Emmanuel liderliğindeki Savoy güçleri Nisan'da Trino’yu ardından da Haziran'da Nizza Monferrato’yu ele geçirdi ancak Casale kuşatması yine uzadı. Hollanda Cumhuriyeti’ne karşı savaştan para ve asker saptırılması İspanyolların Flandre’deki konumunu zayıflattı ve İspanyollar o bölgede savunma yapmaya zorlandı. Felipe daha sonra Casale'ye saldırmanın pişman olduğu tek siyasi eylem olduğunu kabul etti ancak İspanyolların prestijini korumak için askerlerini geri çekmedi.[16] Olivares, Nevers Dükü'nün tüm Mantova topraklarının meşru varisi olduğunu kabul etmesine rağmen fikirlerini değiştirerek Guastalla Dükünü Mantova Dükü olarak tanıdı.[17]

Nevers Dükü, Fransa'daki mülklerini ipotek ettirerek 6,600 adam[a] daha topladı fakat bunların çoğu Alpleri geçerken Charles Emmanuel tarafından düşürülüp yok edildi.[18] La Rochelle'nin Ekim 1628'de teslim olmasıyla beraber Fransa doğrudan savaşa müdahil oldu ve Mart 1629'da XIII. Louis önderliğindeki Fransız ordusu Pas de Suse'u kesen barikatlara saldırdı. Ayın sonunda Casale kuşatmasını kaldırtılar ve stratejik olarak önemli olan Savoy kalesi Pinerolo’yu ele geçirdiler.[19]

Nisan ayında Fransa, İngiltere ve Savoy; Papalık nunciosu Kardinal Mazarin tarafından imzalanması kolaylaştırılan Susa Antlaşması’nı imzaladılar. İlki İngiliz-Fransız Savaşı’nı (1627-1629) sona erdirirken ikincisi Fransa ile Savoy arasında barışı sağlayan iki ayrı antlaşmadan oluşuyordu. Trino karşılığında Charles Emmanuel, Fransız birliklerinin Casale ve Pinerolo'da garnizon kurmasına izin verdi ve Mantova'yı güçlendirmek için topraklarından ücretsiz geçiş izni verdi. XIII. Louis ve Fransız ordusunun büyük kısmı daha sonra Huguenot İsyanı’nı bastırmak için Languedoc’a döndü.[20]

II. Aşama: Haziran 1629 - Ekim 1630

[değiştir | kaynağı değiştir]

Felipe, Susa Antlaşmasını tersine çevirmeyi düşünüyordu ve Córdoba'nın yerine Cenova yerlisi ve İspanyol Hollandası eski komutanı Spinola'yı getirdi. Nevers Dükü, Venedikli müttefiklerinin yardım etmeyi reddettiği İspanyolların yönettiği Cremona'ya akılsızca yalnızca 2,500 askerle saldırdı. Asıl Fransız ordusunun geri çekilmesiyle birlikte Nevers Dükü karşı saldırıya karşı savunmasız kaldı.[17] Richelieu, İmparatorluk müdahalesini caydırmak için Savoy sınırına 18,000 asker yerleştirdi fakat II. Ferdinand İtalya'da Fransa'ya karşı olmanın Hollanda'da İspanya'yı desteklemekten daha önemli bir öncelik olarak görüyordu. Danimarka-Norveç’le Haziran 1629'da imzalanan Lübeck Antlaşmasıyla Danimarka ile olan savaşı bitirmişti. Ferdinand, Mantova'dan sürgün edilen Collalto Kontu Ramboldo’nun idaresi altında Almanya'dan 30,000 asker gönderilmesine izin verdi.[21]

Casale'i düşürmeyi ve Charles Emmanuel'in müdahalesini önlemeyi planlayan Spinola, mevcut 16,000 askerin yanında Napoli'den 12,000 paralı asker ve 6,000 takviye asker ile ordusunu genişletti.[22] Ayrıca Toskana ve Parma ile 4,000 ve 2,000 adam göndermeleri için anlaşmalar yaptı fakat bu birliklerin kalitesi oldukça düşüktü. II. Ferdinando, Toskana donanmasının kullanılmasıyla beraber iki yıl boyunca 6,000 asker garantisi verdi fakat daha sonra sözünden caydı.[22] Casale Kuşatması, 2,500 Fransız garnizonuna karşı Haziran ayında yeniden başladı.[23] Ekim ayının sonlarında Collalto, 4,000 kişilik bir garnizon tarafından korunan Mantova'ya geçmeden önce 7,000 kişilik bir Venedik kuvvetini yendi.[21]

Casale Monferrato Kuşatması, 1630.

Her iki kuşatmada da pek bir başarı kaydedilemedi.[24] Mantova, kuşatma toplarının mevzilenmesini zorlaştıran iki yapay göl tarafından korunuyordu ve Collalto Kasım ayının sonlarında bu başarısız saldırısından sonra geri çekildi. Collalto sonrasında hastalandı ve komutayı yardımcıları Gallas ve Aldringen’e bıraktı.[25] Casale direnmeye devam ederken İspanyollar bu kadar çok askere para ödeyemez veya destekleyemez hale geldi ve bunun sonucunda çok sayıda asker firar ve hastalık sebebiyle kaybedildi.[26] Charles Emmanuel tekrar taraf değiştirdi ve Aralık'ta Spinola'ya Casale'de 6,500 adamla katıldı; 12,500 askerini Piyomonte’yi, 6,000 askerini Savoy'u korumak için geride bıraktı.[22] Toskana, Parma ve diğer İspanyol müttefikleri ek asker ve para sağladı. II. Henri de Montmorency komutasındaki 18,000 kişilik bir Fransız ordusu Şubat 1630'da Piyemonte'yi işgal etmeden önce Savoy'u ele geçirdi, daha sonra 10 Temmuz'da Avigliana’da birlik bir Savoy-İspanyol kuvvetini yendi.[27]

Her iki taraf da Fransız ve İmparatorluk askerleri tarafından Almanya'dan getirildiği düşünülen hıyarcıklı veba salgınından çok kötü bir şekilde etkilendi. “Yeni Çağ’da İtalya’yı etkileyen en kötü ölüm krizi”[28] olarak anılan bu olayda Kuzey İtalya nüfusunun yaklaşık %35'i 1629-1631 yılları arasında öldü. Savaşın artan vahşeti özellikle Ostiglia'da olmak üzere bir dizi katliama yol açtı. Ostligia’daki, katliam Nisan 1630'da yerel haydutlar (Formigotti) bir İmparatorluk yiyecek arama grubunu Ostiglia garnizonundan ayırıp daha sonra garnizona saldırması şeklinde gerçekleşti.[29] Yenilginin ardından İmparatorluk birlikleri sivil nüfusa saldırarak misillemede bulundu ve dönemin kaynakları öldürülenlerin sayısının kadın ve çocuklar da dahil olmak üzere 600 civarında olduğunu tahmin ediyor.[30]

Mantova Kuşatması Mayıs 1630'da yeniden başladığında garnizonu hastalık nedeniyle 2,000 kişinin altına düşmüştü. Aceleyle toplanmış ve yeterli donanımı olmayan 17,500 Venedik takviye kuvveti de İmparatorluk ordusu tarafından Villabuona’da bozguna uğratıldı.[21] Parası ödenmemiş ve isyanlar nedeniyle sayısı 700'e düşmüş olan garnizon, 18 Temmuz'da Gallas ve Aldringen'e teslim oldu. Şehrin yağması sonucunda 18 milyon duka değerinde ganimet elde edildiği bildirildi.[31][25] Veba ve yağma bir araya gelerek Mantova'nın nüfusu 1628-1631 yılları arasında %70'in üzerinde azaldı ve şehrin toparlanması on yıllar aldı.[32]

Bu yaşananlara rağmen Casale'i hala elinde tutan Nevers Dükü mücadeleye devam ediyordu.[33] 26 Temmuz'da Charles Emmanuel öldü ve yerine XIII. Louis'in küçük kız kardeşi Fransalı Christine ile evli olan oğlu Victor Amadeus geçti. 6 Ağustos'ta Montmorency, Savoyluları Carignano’da yendi fakat hastalık ve firardan kaynaklanan kayıplar onu Casale'ye yardım etmek için çok zayıflattı. Yine de Charles de Schomberg yönetimindeki takviye kuvvetleri Ekim ayı başlarında kaleye ulaştı. Kuşatma çalışmaları şiddetli yağmurla sular altında kaldı, kuşatmacılar veba nedeniyle 4,000 asker sayısının altında düştü ve Spinola da öldü. 29 Ekim'de İspanyollar nihayet çekildi ve iki taraf Papalık temsilcisi Mazarin tarafından müzakere edilen bir ateşkes üstünde anlaştı.[34]

Barış ve Sonrası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Haziran 1630'da Richelieu, yardımcıları Peder Joseph ve Nicolas Brûlart'ı, Regensburg’da İmparatorluk Diyeti toplantısına katılan Ferdinand ile barış görüşmeleri yapmak için gönderdi. Aynı zamanda Gustaf Adolf, 18,000 askeriyle Pomeranya’ya çıkartma yaptı ve İsveç’in Otuz Yıl Savaşları’na müdahalesini başlattı. Peder Joseph'e ayrıca Ferdinand'ın en büyük Katolik destekçisi olan Bavyera Elektörü I. Maximilian ile ittifak kurmaya yönelik gizli bir talimat da verilmişti.[35]

18 Temmuz'da Mantova'nın düşmesi, İtalya'daki Fransız konumunu tehlikeye atmıştı ve Maximilian'ın da müttefikliğe ilgisi yoktu. Bunu fırsat gören Ferdinand, Fransa'nın Casale ve Pinerolo'yu İspanya'ya bırakması ve İmparatorluk içerisindeki Ferdinand düşmanlarına desteğini geri çekmesi karşılığında Nevers Dükü'nü Mantova Dükü olarak tanımayı kabul etti, böylece hem İsveç hem de Hollandalılara yapılan Fransız desteğini kesecekti. Bu teklif, XIII. Louis'in ciddi şekilde hastalandığı ve iç düşmanları tarafından Richelieu'ya yönelik hükûmeti iyice felç eden ortak bir saldırı ile aynı zamana denk geldi. Ne yapılması konusunda talimat isteyen Peder Joseph yanıtsız kalınca 13 Ekim'de Ratisbonne Antlaşması'nı isteksizce imzaladı.[36]

Bu antlaşma, mümkün olan her yerde Habsburgları zayıflatmak Fransız dış politikasının tüm temelini yok ediyordu ve İtalya'yı İspanyol boyunduruğundan kurtarmanın birinci hedefleri olan Papa ile ittifaklarını da tehdit ediyordu. Louis, hastalığı atlattıktan sonra antlaşmayı onaylamayı reddetti, Richelieu ise rakiplerini alt etti ve 1642'deki ölümüne kadar sürecek olan Fransız politikasının kontrolünü tekrar ele geçirdi.[37] Ocak 1631'de Louis, Gustaf'a Bärwalde Antlaşması’nda mali destek sağladı ve bu yardımlarla İsveçliler 1648'e kadar İmparatorlukla savaş halinde kaldı. Bu antlaşmayı, Mayıs ayında Fransa ve Bavyera Elektörü I. Maximilian arasında sekiz yıllık bir karşılıklı yardım antlaşması olan Fontainebleau Antlaşması izledi.[38]

İsveç tehdidini karşılamak için İmparatorluk birliklerini İtalya'dan Almanya'ya çekme ihtiyacı yüzünden Ferdinand 19 Haziran 1631'de Fransa ile Cherasco Antlaşması'nı imzalamak zorunda kaldı ve antlaşma sonucunda Nevers Dükü Mantova ve Montferrat Dükü olurken Savoy'a da küçük tavizler verildi. Her iki taraf da ordularını geri çekmeyi kabul etmesine rağmen Nevers Dükü ve Victor Amadeus Fransız garnizonlarının Casale ve Pinerolo'da kalmasına izin verdi, bu da 10 milyon eskudo ve binlerce asker harcanmasına rağmen İspanya'nın savaştan hiçbir şey elde edemediği anlamına geliyordu.[39] Savaş, Kuzey İtalya'daki Fransız konumunu güçlendirerek İspanyol Yolu'nu tehlikeye attı ve bunun sonucunda İspanya ile Avusturya ilişkileri kalıcı olarak bozularak Richelieu için büyük bir dış politika başarısı sağladı. Richelieu için daha da uzun vadede önemi ise Habsburglar ve Papalık Devletinin arasını bozarak Fransa'nın Katoliklere karşı Protestan müttefikler kullanmasını kabul edilebilir hale getirebilmesiydi.[4]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Bazı kaynaklar 10,000 rakamını iddia eder [14]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Thion 2013, s. 18.
  2. ^ Rizzo 2005, ss. 24-25.
  3. ^ Kamen 2002, s. 382.
  4. ^ a b Wedgwood 1938, s. 247.
  5. ^ Parrott 1997, ss. 20-21.
  6. ^ Stradling 1990, s. 771.
  7. ^ Wilson 2009, s. 438.
  8. ^ a b Wilson 2009, s. 439.
  9. ^ Wilson 2009, s. 440.
  10. ^ Stradling 1990, s. 772.
  11. ^ Stradling 1990, s. 773.
  12. ^ Parrott 2001, ss. 85-88.
  13. ^ Hanlon 2016, s. 110.
  14. ^ a b Hanlon 1998, s. 111.
  15. ^ Arnold 1994, ss. 124-125.
  16. ^ Parker 1984, ss. 95-96.
  17. ^ a b Kamen 2002, s. 383.
  18. ^ Thion 2013, s. 62.
  19. ^ Hanlon 1998, ss. 111-112.
  20. ^ Parker 1984, s. 97.
  21. ^ a b c Wilson 2009, s. 443.
  22. ^ a b c Hanlon 2016, s. 113.
  23. ^ De Périni 1896, s. 160.
  24. ^ Arnold 1994, ss. 127-128.
  25. ^ a b Rebitsch 2006, ss. 51-53.
  26. ^ Hanlon 1998, s. 113.
  27. ^ De Périni 1896, ss. 149-150.
  28. ^ Alfani & Percoco 2016, s. 2.
  29. ^ D'Arco 1857, s. 52-53.
  30. ^ Portoguaro 1979, s. 34.
  31. ^ Wilson 2009, s. 444.
  32. ^ Alfani & Percoco 2016, s. 8.
  33. ^ De Périni 1896, s. 151.
  34. ^ De Périni 1896, ss. 159-160.
  35. ^ Fagniez 1885, ss. 38-40.
  36. ^ Wedgwood 1938, ss. 263-264.
  37. ^ Parker 1984, s. 102.
  38. ^ Parker 1984, s. 103.
  39. ^ Wilson 2009, s. 458.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mantova_Veraset_Savaşı&oldid=34165574" sayfasından alınmıştır