İçeriğe atla

Krom

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Krom, 24Cr
Krom kristali (%99.999 saflık).
Görünüşgümüşi metalik
Standart atom ağırlığı Ar, std(Cr)51,9961(6)
Kütle numarası51.9961±0.0006[1]
Periyodik tablodaki yeri
Hidrojen Helyum
Lityum Berilyum Bor Karbon Azot Oksijen Flor Neon
Sodyum Magnezyum Alüminyum Silisyum Fosfor Kükürt Klor Argon
Potasyum Kalsiyum Skandiyum Titanyum Vanadyum Krom Manganez Demir Kobalt Nikel Bakır Çinko Galyum Germanyum Arsenik Selenyum Brom Kripton
Rubidyum Stronsiyum İtriyum Zirkonyum Niyobyum Molibden Teknesyum Rutenyum Rodyum Paladyum Gümüş Kadmiyum İndiyum Kalay Antimon Tellür İyot Ksenon
Sezyum Baryum Lantan Seryum Praseodim Neodimyum Prometyum Samaryum Evropiyum Gadolinyum Terbiyum Disprozyum Holmiyum Erbiyum Tulyum İterbiyum Lutesyum Hafniyum Tantal Tungsten Renyum Osmiyum İridyum Platin Altın Cıva Talyum Kurşun Bizmut Polonyum Astatin Radon
Fransiyum Radyum Aktinyum Toryum Protaktinyum Uranyum Neptünyum Plütonyum Amerikyum Küriyum Berkelyum Kaliforniyum Aynştaynyum Fermiyum Mendelevyum Nobelyum Lavrensiyum Rutherfordiyum Dubniyum Seaborgiyum Bohriyum Hassiyum Meitneriyum Darmstadtiyum Röntgenyum Kopernikyum Nihoniyum Flerovyum Moskovyum Livermoryum Tennesin Oganesson
-

Cr

Mobilden
VanadyumKromManganez
Atom numarası (Z)24
Grup6. grup
Periyot4. periyot
Blok d bloku
Elektron dizilimi[Ar] 3d5 4s1
Kabuk başına elektron2, 8, 13, 1
Fiziksel özellikler
Faz (SSB'de)Katı
Erime noktası2180 K ​(1907 °C, ​3465 °F)
Kaynama noktası2944 K (2671 °C; 4839,8 °F)
Yoğunluk (SSB'de)7,192 g/L[2]
Erime entalpisi20.0kJ kJ/mol
Buharlaşma entalpisi347 kJ/mol
Molar ısı kapasitesi23,35 J/(mol·K)
Buhar basıncı
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
T (K) 1656 1807 1991 2223 2530 2942
Atom özellikleri
Yükseltgenme durumları-4, -2, -1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6 depending
ElektronegatiflikPauling ölçeği: 1,66
İyonlaşma enerjileri
  • 1.: 652,9 kJ/mol
  • 2.: 1590,6 kJ/mol
  • 3.: 2987 kJ/mol
Atom yarıçapıDeneysel: 128 pm
Van der Waals yarıçapı189±5 pm
Bir spektrum aralığındaki renk çizgileri
Bir spektrum aralığındaki renk çizgileri
Elementin spektrum çizgileri
Diğer özellikleri
Kristal yapıHacim merkezli kübik (hmk)
Hacim merkezli kübik kristal yapısıKrom

a = 288.49 pm (20°C)[2]
Ses hızı çubukta5940 m/s (20 °C'de)
Genleşme4,81 µm/(m·K)
Isı iletkenliği93,9 W/(m·K)
Elektrik direnci125 Ω·m
Manyetik düzenAntiferromanyetizma
Manyetik alınganlık+280.0×10−6 cm3/mol[3]
Young modülü279 GPa
Kayma modülü115 GPa
Hacim modülü160 GPa
Poisson oranı0,21
Mohs sertliği8,5
Vickers sertliği1060 MPa
Brinell sertliği687–6500 MPa
CAS Numarası7440-47-3
Tarihi
Adını aldığıGrekçe: Khroma(χρῶμα) "renk"
KeşifLouis Nicolas Vauquelin
Ana izotopları
İzotop Bolluk Yarı ömür (t1/2) Bozunma türü Ürün
50Cr %4,34 kararlı
51Cr Sentetik 27,7025 dak ε 51V
52Cr %83,8 kararlı
53Cr %9.50 kararlı
54Cr %2,37 kararlı

Krom, atom numarası 24, atom ağırlığı 51,996 olan metalik bir elementtir. İsmi Yunanca renk anlamına gelen "kroma"dan gelmektedir. Parlak ve yansıtıcı özelliğe sahiptir.

Dünyada en çok krom rezervine sahip ülkeler Güney Afrika, Kazakistan, Türkiye ve Hindistan'dır.[4]

Johann Gottlob Lehmann, 1762 yılında Rusya'da, Ural Dağları'nda kromun izine rastladı ve 1797'de Louis Nicolas Vauquelin bu cehveri çözümlemeyi başarınca elemente renk konusundaki kuvvetinden dolayı bu adı verdi.[5]

Osmanlı'da krom

[değiştir | kaynağı değiştir]

Anadolu'da krom ilk kez 1848'de Harmancık yakınlarındaki Kozluca köyü civarında Lawrence Smith tarafından keşfedildi. 1850'de Yüzbaşı Mehmet Efendi, Dağardı Kazası'nda ikinci bir krom madeni keşfetti. İlerleyen yıllarda ek krom madenleri keşfedilmeye devam edildi. 19. yüzyılın ortalarında Osmanlı dünyada krom üreten tek devletti.[5]

Kromit, lokalizasyonu bilinmiyor

Krom çok sert olması ve erime noktasının 1857 °C olması nedeniyle,[kaynak belirtilmeli] metallere sertlik sağlanması ve zırhlı araç yapımı için kullanılır. En önemli kullanım alanı Nikel ile beraber paslanmaz çeliklerdedir.[5] Oluşturduğu kromoksit tabakası çelik yüzeyini film tabakası gibi kaplar ve kimyasal korozyona karşı dayanıklılık sağlar.

Krom doğada +3 yüklüdür, indirgenme reaksiyonuyla +6 değerlik alır. Toz formdaki krom, deri tabaklamada uzun yıllardır kullanılmaktadır. Deriye uzun süre dayanma özelliği kazandırır. Ayrıca 118 elementten 24. sıradadır. Latincesi Chromium'dur ve simgesi Cr'dir.

Krom kandaki şekerin hücrelere aktarılmasına yardımcı olur. Krom yer fıstığı, yumurta sarısı, peynir, üzüm suyu, maya, istiridyede bulunur. Kemiklere de faydası vardır.

Krom sanayi ortamında iş parçalarının hareket ettiği yataklar içerisinde aşınmasını da engellemektedir. Bir piston ve piston yatağının krom kaplama işlemi yapıldıktan sonra çalışması ile ömrü ortalama 4 - 8 ay arası artmaktadır. (Tabii ki parçadan parçaya değişir) Yani kısaca krom korozyonu da engellemekte ve kayganlığı sağlamaktadır.

Yapılan araştırmalar sonucunda hekzavalent krom iyonu ve bileşiklerinin kanser yaptığı keşfedildi ve IARC tarafından Grup 1 (İnsanlar için Kanserojen) olarak sınıflandırıldı.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ url=https://www.ciaaw.org/chromium.htm 16 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ a b Arblaster, John W. (2018). Selected Values of the Crystallographic Properties of Elements. Materials Park, Ohio: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
  3. ^ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
  4. ^ "CHROMIUM" (PDF). usgs.gov. 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  5. ^ a b c Arif Bilgin, Burhan Çağlar ((Ed.)). Klasikten Moderne Osmanlı Ekonomisi. Kronik Kitap. ss. 238-248.