I. Erdevân
| I. Erdevân Partça: 𐭍𐭐𐭕𐭓 | |
|---|---|
| Büyük kral, Arsakes, Philhellene | |
,_Seleucia_mint.jpg) I. Erdevân sikkesi. Seleukia baskısı. | |
| Arşak Hanedanı kralı | |
| Hüküm süresi | 127 – 124/3 MÖ |
| Önce gelen | II. Fraates |
| Sonra gelen | II. Mitridates |
| Ölüm | 124/3 MÖ |
| Çocuk(lar)ı | II. Arsakes |
| Babası | Priapatius |
| Dini | Zerdüştçülük |
I. Erdevân, eski bilim adamları tarafından yanlış bir şekilde II. Erdevân olarak bilinir,[1] y. 127 MÖ - 124/3 MÖ arası kısa süre Part İmparatorluğu'nun kralıdır.[note 1] Kısa saltanatı, doğuda Yüeçilere karşı yapılan bir savaş sırasında öldüğünde aniden sona ermiştir. Yerine oğlu II. Mitridates geçmiştir.
İsim
[değiştir | kaynağı değiştir]Latince: Artabanus Yunanca Artábanos kelimesinin Latince şeklidir (Grekçe: Ἁρτάβανος), kendisi Eski Farsça *Arta-bānu'dan (" Arta'nın ihtişamı"). [2] Part ve Orta Farsça varyantı Ardawān'du (Partça: 𐭍𐭐𐭕𐭓).[1][3]
Hükümdarlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Priapatius'un oğlu I. Erdevân, MÖ 127'de yeğeni II. Fraates'in yerine geçti. Babasının MÖ 176'da ölmesi nedeniyle I. Erdevân'un tahta çıkışında nispeten yaşlı olması gerekir.[1] MÖ 2. yüzyılın başlarından itibaren Arsakesler, hanedan ideolojilerine, eski İran Ahameniş İmparatorluğu'nun mirasıyla olan ilişkilerini vurgulayan açık sinyaller eklemeye başlamışlardı. Bu işaretlerin örnekleri arasında, ilk Arsakes kralı I. Arsakes'in (h. 247-217) Ahameniş Kralların kralı II. Artaserhas'in (h. 404-358) soyundan geldiğidir.[4] Ahameniş unvanları Arsakesler tarafından da üstlenildi; I. Erdevân'ın kardeşi I. Mitridates (h. 171 - 132 BC), eski Ahameniş unvanı olan "Kralların kralı" unvanını alan ilk Arsakes hükümdarıydı.[4][5]
Ancak I. Erdevân, II. Fraates gibi "Kralların Kralı" unvanını kullanmaktan kaçınmış ve bunun yerine "Büyük Kral" unvanını kullanmıştır.[6] Diğer Part kralları gibi o da paralarında Arsakes unvanını kullandı; bu, ilk Part hükümdarı I. Arsakes'in (h. 247 - 217 BC), başarılarına duyulan hayranlıktan dolayı Part hükümdarları arasında kraliyet onursal unvanı haline gelmişti.[7][8] Ayrıca, I. Mithridates'in hükümdarlığı sırasında Yunan tebaasıyla dostane ilişkiler sürdürme politikasının bir parçası olarak tanıtılan[9] Philhellene ("Yunanların dostu") unvanını kullanmıştır.[10] Daha önceki Part kralları, sikkelerinin ön yüzünde Helenistik kıyafetlerle tasvir edilmişti; Bu durum, Parthlar döneminde İran'da devam eden canlanmanın bir kanıtı olan, paralarında Part pantolonu giymiş olarak tasvir edilen I. Erdevân döneminde değişmiştir.[11] I. Erdevân da selefleri gibi Helenistik bir taç giyiyor ve uzun sakalı geleneksel İran/Yakın Doğu geleneğini temsil ediyor.[12]
I. Erdevân'ın hükümdarlığı Part İmparatorluğu için bir gerileme dönemiydi. Selefi II. Fraates, imparatorluğun doğusundaki işgalci göçebelerle savaşırken ölmüştü. I. Erdevân aynı zamanda göçebeler olan Saka ve Yüeçi ile de savaşmak zorunda kaldı ve bildirildiğine göre onlara haraç ödemek zorunda kaldı[1] Yakın zamanda güney Mezopotamya'da Harakini prensliğini kuran Hyspaosines, Part hükümdarlığından bağımsızlığını ilan ederek doğudaki Part zorluklarından yararlandı. Daha sonra kısa süreliğine Babil'i ele geçirdi (y. 127 B.C) ve MÖ 125/4'te, para darphanelerinin gösterdiği gibi Mezopotamya'nın bazı kısımlarını kontrol ediyordu.[1][13] I. Erdevân, daha çok tehlike olarak gördüğü göçebelerle başa çıkmak için doğuda kalmayı seçti. MÖ 124/3'te, tıpkı II. Fraates gibi, I. Erdevân da doğuda Yüeçilere karşı yapılan bir savaşta[1] kolundaki bir yara nedeniyle öldüğü söylenmektedir.[14] Onun yerine, yalnızca doğu Part sınırlarına baskı yapan göçebelerle nihayet ilgilenmekle kalmayıp, aynı zamanda batıdaki Part otoritesini genişleterek Part İmparatorluğunu bir süper güce dönüştüren oğlu II. Mitridates geçti.[15][1]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ I. Erdevân'ın hükümdarlı süresi tartışmalıdır. Shayegan (2011, ss. 41–42), hükümdarlığını 127-125 MÖ; Curtis (2007, ss. 11, 15), 127-124/3 MÖ; Schippmann (1986a, ss. 647–650), 127-124/3 MÖ; Dąbrowa (2012, s. 170) ise 126-123/2 MÖ olarak belirtir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c d e f g Schippmann 1986a, ss. 647–650.
- ^ Dandamayev 1986.
- ^ Dandamayev 1986, ss. 646-647.
- ^ a b Dąbrowa 2012, s. 179.
- ^ Schippmann 1986b, ss. 647–650.
- ^ Shayegan 2011, ss. 41-42.
- ^ Dąbrowa 2012, s. 169.
- ^ Kia 2016, s. 23.
- ^ Dąbrowa 2012, s. 170.
- ^ Curtis 2007, s. 11.
- ^ Curtis 2007, s. 15.
- ^ Curtis 2007, s. 9.
- ^ Shayegan 2011, s. 111.
- ^ Justin, xli. 42 12 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Frye 1984, s. 213.
- Genel
Antik çalışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Justinus, Epitome of the Philippic History of Pompeius Trogus.
Modern çalışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Curtis, Vesta Sarkhosh (2007), "The Iranian Revival in the Parthian Period", Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (Ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum, ss. 7-25, ISBN 978-1-84511-406-0.
- Dandamayev, M. A. (1986). "Artabanus (Old Persian proper name)". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 6. ss. 646-647.
- Dąbrowa, Edward (2012). "The Arsacid Empire". Daryaee, Touraj (Ed.). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. ss. 164-186. ISBN 978-0-19-987575-7. 1 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2019.
- Frye, Richard Nelson (1984). The History of Ancient Iran
. C.H.Beck. ss. 1-411. ISBN 9783406093975. false.
- Kia, Mehrdad (2016). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1610693912.
- Schippmann, K. (1986a). "Artabanus (Arsacid kings)". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 6. ss. 647-650.
- Schippmann, K. (1986b). "Arsacids ii. The Arsacid dynasty". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 5. ss. 525-536.
- Shayegan, M. Rahim (2011). Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia. Cambridge University Press. ss. 1-539. ISBN 9780521766418.
