İçeriğe atla

Finlandiya'nın illeri

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Finlandiya'nın illeri (Finceläänit, İsveççelän), 1634-2009 yılları arasında Finlandiya'nın birinci düzey idari bölümleriydi.

Finlandiya, tarihsel olarak İsveç'in bir parçası olduğu dönemde birkaç vilayete ayrılmaktaydı. Bu bölümler 1634 yılında resmi olarak biçimlendirildiler. Son yeniden yapılanma 1997'de gerçekleşti ve 12 olan sayıları altıya indirildi. 2009 yılında iller lağvedildi ve yerlerini bölgesel yönetim ajansları (aluehallintovirasto, regionförvaltningsverk) aldı.[1]

Her il, bakanlar kurulunun önerisi üzerine cumhurbaşkanı tarafından atanan bir vali (maaherra, landshövding) tarafından idare edilmekteydi. İl idareleri (lääninhallitus, länsstyrelse), merkezi yönetimin sağlık ve sosyal hizmetler, kültür ve eğitim, polislik, acil yardım, ulaşım, rekabet ve tüketici işleri ile hukuk işlerinden sorumluydu.

1634'te idari iller İsveç'te ve İsveç'in bir parçası olan Finlandiya'da kuruldu. Beş il günümüz Finlandiya'yı kapsamaktaydı. Bunların bazıları günümüzde Rusya sınırları içerisinde yer alan kısımları da kapsıyor. İllerin sınırları ve sayısı zamanla değişmiştir.

İl Fince İsveççe Merkez Tarih Notlar
Turku ve Pori Turun ja Porin lääni Åbo och Björneborgs län Turku 1634–1997 • 1634'te kurulan orijinal illerden biri
• Batı Finlandiya ile birleşti
Nyland ve Tavastehus Uudenmaan ja Hämeen lääni Nylands och Tavastehus län Helsinki / Hämeenlinna 1634–1831 • 1634'te kurulan orijinal illerden biri
Ostrobotniya Pohjanmaan lääni Österbottens län Oulu / Vaasa 1634–1775 • 1634'te kurulan orijinal illerden biri
Viborg ve Nyslott Viipurin ja Savonlinnan lääni Viborgs och Nyslotts län Vıborg 1634–1721 • 1634'te kurulan orijinal illerden biri
Kexholm Käkisalmen lääni Kexholms län Kexholm 1634–1721 • 1634'te kurulan orijinal illerden biri
Kymmenegård ve Nyslott Savonlinnan ja Kymenkartanon lääni Kymmenegårds och Nyslotts län Lappeenranta 1721–1747 • eski Viborg ve Nyslott ili
Savolax ve Kymmenegård Kymenkartanon ja Savon lääni Savolax och Kymmenegårds län Loviisa 1747–1775 • eski Kymmenegård ve Nyslott ili
Vaasa Vaasan lääni Vasa län Vaasa 1775–1997 • Ostrobotniya'dan ayrıldı
• Batı Finlandiya ile birleşti
Oulu Oulun lääni Uleåborgs län Oulu 1775–2009 • Ostrobotniya'dan ayrıldı
Kymmenegård Kymenkartanon lääni Kymmenegårds län Heinola 1775–1831 • Savolax ve Kymmenegård'dan ayrıldı
Savo ve Karelya Savon ja Karjalan lääni Savolax och Karelens län Kuopio 1775–1831 • Savolax ve Kymmenegård'dan ayrıldı
Viipuri Viipurin lääni Viborgs län Vıborg 1812–1947 • eski Rus Vıborg Guberniyası; 1812'de Finlandiya Grandüklüğü'ne bağlandı
II. Dünya Savaşı'nda Sovyet hakimiyetine geçti
Uusimaa Uudenmaan lääni Nylands län Helsinki 1831–1997 • Nyland ve Tavastehus'tan ayrıldı
• Güney Finlandiya ile birleşti
Häme Hämeen lääni Tavastehus län Hämeenlinna 1831–1997 • Nyland ve Tavastehus'tan ayrıldı
• Güney ve Batı Finlandiya illeri ile birleşti
Mikkeli Mikkelin lääni St. Michels län Mikkeli 1831–1997 • eski Kymmenegård ili
• Doğu ve Güney Finlandiya illeri ile birleşti
Kuopio Kuopion lääni Kuopio län Kuopio 1831–1997 • eski Savolax ve Karelia ili
• Doğu Finlandiya ile birleşti
Åland Ahvenanmaan lääni Ålands län Mariehamn 1918–2009 • özel statülü
Petsamo Petsamon lääni Petsamo län Peçenga 1921–1921 • Sovyet Rusya'dan alındı
• Oulu ili ile birleşti
II. Dünya Savaşı'nda Sovyet hakimiyetine geçti
Laponya Lapin lääni Lapplands län Rovaniemi 1938–2009 • Oulu ilinde ayrıldı
Kymi Kymen lääni Kymmene län Kouvola 1945–1997 • eski Viipuri ilinin Fin tarafında kalan kısmı ile kuruldu
• Güney Finlandiya ile birleşti
Orta Finlandiya Keski-Suomen lääni Mellersta Finlands län Jyväskylä 1960–1997 • Vaasa, Häme, Mikkeli ve Kuopio illerinden ayrıldı
• Batı Finlandiya ile birleşti
Kuzey Karelya Pohjois-Karjalan lääni Norra Karelens län Joensuu 1960–1997 • Kuopio ilinden ayrıldı
• Doğu Finlandiya ile birleşti
Güney Finlandiya Etelä-Suomen lääni Södra Finlands län Hämeenlinna 1997–2009 • Uusimaa, Kymi, Häme (kısmen) ve Mikkeli (kısmen) illerinin birleşmesiyle kuruldu
Batı Finlandiya Länsi-Suomen lääni Västra Finlands län Turku 1997–2009 • Turku ve Pori, Vaasa, Orta Finlandiya ve Häme (kısmen) illerinin birleşmesiyle kuruldu
Doğu Finlandiya Itä-Suomen lääni Östra Finlands län Mikkeli 1997–2009 • Kuopio, Kuzey Karelya ve Mikkeli illerinin birleşmesiyle kuruldu
1634'teki iller: 1: Turku ve Pori, 14: Nyland ve Tavastehus, 18: Ostrobothnia, 20: Viborg ve Nyslott, 21: Kexholm
1721'deki iller: 1: Turku ve Pori, 14: Nyland ve Tavastehus, 18: Ostrobothnia, 19: Kymmenegård ve Nyslott
1747'deki iller: 1: Turku ve Pori, 14: Nyland ve Tavastehus, 17: Savolax ve Kymmenegård, 18: Ostrobothnia
1776'daki iller: 1: Turku ve Pori, 4: Vaasa, 10: Oulu, 14: Nyland ve Tavastehus, 15: Kymmenegård, 16: Savolax ve Karelia
1812'deki iller: 1: Turku ve Pori, 4: Vaasa, 10: Oulu, 13: Viipuri, 14: Nyland ve Tavastehus, 15: Kymmenegård, 16: Savolax ve Karelia
1831'deki iller: 1: Turku ve Pori, 2: Uusimaa, 3: Häme, 4: Vaasa, 6: Mikkeli, 8: Kuopio, 10: Oulu, 13: Viipuri
1921'deki iller: 1: Turku ve Pori, 2: Uusimaa, 3: Häme, 4: Vaasa, 6: Mikkeli, 8: Kuopio, 10: Oulu, 12: Åland, 13: Viipuri, 25: Petsamo
1938'deki iller: 1: Turku ve Pori, 2: Uusimaa, 3: Häme, 4: Vaasa, 6: Mikkeli, 8: Kuopio, 10: Oulu, 11: Laponya, 12: Åland, 13: Viipuri
1945'teki iller: 1: Turku ve Pori, 2: Uusimaa, 3: Häme, 4: Vaasa, 5: Kymi, 6: Mikkeli, 8: Kuopio, 10: Oulu, 11: Laponya, 12: Åland
1960'taki iller: 1: Turku ve Pori, 2: Uusimaa, 3: Häme, 4: Vaasa, 5: Kymi, 6: Mikkeli, 7: Orta Finlandiya, 8: Kuopio, 9: Kuzey Karelya, 10: Oulu, 11: Laponya, 12: Åland
1996'daki iller: 1: Turku ve Pori, 2: Uusimaa, 3: Häme, 4: Vaasa, 5: Kymi, 6: Mikkeli, 7: Orta Finlandiya, 8: Kuopio, 9: Kuzey Karelya, 10: Oulu, 11: Laponya, 12: Åland
1997'deki iller: 10: Oulu, 11: Laponya, 12: Åland, 22: Güney Finlandiya, 23: Batı Finlandiya, 24: Doğu Finlandiya

1997-2009 arası iller

[değiştir | kaynağı değiştir]
İl Fince İsveççe Merkez Yüzölçümü¹ Nüfus² Yoğunluk³ ISO Birleştirilen iller
Güney Finlandiya Etelä-Suomen lääni Södra Finlands län Hämeenlinna 34.388,26 2.209.677 73,21 FI-ES Uusimaa, Kymi, Häme
Batı Finlandiya Länsi-Suomen lääni Västra Finlands län Turku 81.148,69 1.889.542 25,34 FI-LS Vaasa, Turku-Pori,
Orta Finlandiya, Häme
Doğu Finlandiya Itä-Suomen lääni Östra Finlands län Mikkeli 60.719,44 569.832 11,73 FI-IS Kuopio, Kuzey Karelya,
Mikkeli
Oulu Oulun lääni Uleåborgs län Oulu 61.602,08 471.774 8,31 FI-OL
Laponya Lapin lääni Lapplands län Rovaniemi 98.984,36 183.775 1,98 FI-LL
 Åland Ahvenanmaa Åland Mariehamn 1.551,55 27.732 18,21 FI-AL

Notlar: ¹ km²;[2] ² 2009 yılı itibarıyla;[3] ³ /km²

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Kiviniemi: Läänit lakkautetaan 2010". Yle Uutiset (Fince). 25 Mart 2008. 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. 
  2. ^ "Pinta-alat kunnittain 1.1.2009" (PDF) (Fince). Maanmittauslaitos. 1 Ocak 2009. 25 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. 
  3. ^ "Läänien, maistraattien, kihlakuntien ja kuntien asukaslukutiedot kuukausittain" (Fince). Väestörekisterikeskus. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]