İçeriğe atla

Diyarbekir (eyalet)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Eyalet-i Diyâr-ı Bekr
Osmanlı İmparatorluğu Eyaleti
←
1515–1867 →
 
→
Diyarbekir Eyaleti harita üzerinde
Diyarbekir Eyaleti harita üzerinde
Diyâr-ı Bekr Eyaleti (1609)
Merkez Kara-Hamid[1] (Diyarbakır)
Tarih
 - Kuruluş 4 Kasım 1515[2]
 - Kaldırılış 1867

Diyâr-ı Bekr Eyaleti tam adı Diyâr-ı Bekr Beylerbeyliği, 1515 yılında kurulan Osmanlı Devleti eyaleti. Eyaletin merkezi Diyarbakır'dır. Doğrudan Osmanlı İmparatorluğuna bağlı olarak yönetilmiştir.

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Akkoyunlu Türk imparatorluğu'nun başkenti Diyarbakır'a Safevi Hanedanı egemen olmuştur. 23 Ağustos 1514 yılında Çaldıran Muharebesi'nde Osmanlı Devleti, Safevi Hanedanı'nı yenmiştir. Diyarbakır'ı yönetmekte olan Ustacılı Muhammed Han, Osmanlı Devleti kuvvetleri ile savaşırken ölmüştür. Bunun üzerine halk ayaklanarak Osmanlı Devleti'ne bağlanmak istemiştir. Bu isteklerini Osmanlı Devleti'ne bildirmek için halk Mevlana İdris-i Bitlisi'den yardım istemiştir. Dönemin Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim durumu kendisine bildiren Mevlana İdris-i Bitlisi'yi bu işle görevlendirmiştir. Bunun üzerine Safevi şahı Şah İsmail gerekli önlemleri aldırmıştır. Ustacılı Muhammed Han'ın kardeşi Karahan'ı Urfa hakimi Durmuş Bey ile birlikte Diyarbakır'ı kuşatıp geri almakla görevlendirmiştir. Karahan ve Durmuş Bey'in kuvvetlerine Mardin, Hasankeyf ve Ergani'de bulunan Safevi kuvvetlerine de katılmıştır. Böylece Karahan'ın kuvveti 5 bin kişiye ulaşmıştır. Karahan'ın ordusu bir yıl kadar Diyarbakır'ı kuşatma altında tutmuştur. Diyarbakır halkı Karahan'ın ordusuna karşı savaşmıştır. Bıyıklı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Diyarbakır'a gelmiş ve kuşatmayı kaldırmıştır. Karahan'ın ordusu Mardin'e çekilmiştir. 10 Eylül 1515 tarihinde Osmanlı Devleti ordusu Diyarbakır'a girmiştir. 4 Kasım 1515 tarihinde Diyâr-ı Bekr Eyaleti kurulmuştur.[3] Eyaletin ilk beylerbeyi Bıyıklı Mehmet Paşa'dır.[4]

1847 yılında eyalette Bedirhan Bey isyanı çıkmıştır. Teşkil-i Vilâyet Nizamnâmesi 'nin kabul edilmesinin ardından 1867 yılında Diyâr-ı Bekr Eyaleti kaldırılmış yerine Diyâr-ı Bekr Vilayeti kurulmuştur.

Sancakları

[değiştir | kaynağı değiştir]
1515-1526 arası eyaletin sancakları
Diyarbekir Sancağı, Mardin Sancağı, Sincar Sancağı, Birecik Sancağı, Ruha Sancağı, Siverek Sancağı, Çermik Sancağı, Ergani Sancağı, Harput Sancağı, Arabgir Sancağı, Kiğı Sancağı, Çemişkezek Sancağı[5]
1526-1560 arası eyaletin sancakları
Diyarbekir Sancağı, Mardin Sancağı, Sincar Sancağı, Ruha Sancağı, Siverek Sancağı, Çermik Sancağı, Ergani Sancağı, Harput Sancağı, Arabgir Sancağı, Kiğı Sancağı, Çemişkezek Sancağı, Musul Sancağı, Hit Sancağı, Deyr Sancağı, Rahbe Sancağı, Ane Sancağı[5]
1560'den sonra eyaletin sancakları
Diyarbekir Sancağı, Sincar Sancağı, Ruha Sancağı, Siverek Sancağı, Çermik Sancağı, Ergani Sancağı, Harput Sancağı, Arabgir Sancağı, Kiğı Sancağı, Çemişkezek Sancağı, Musul Sancağı, Hit Sancağı, Deyr Sancağı, Rahbe Sancağı, Ane Sancağı[5]

Valiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurulduğu tarihten cumhuriyetin ilanına kadar olan süre içinde valilik yapan devlet adamları şunlardır:[6][7][8]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Google Kitaplar'da Commercial statistics: A digest of the productive resources, commercial... By John Macgregor, s. 12,
  2. ^ II. Uluslararası Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Diyarbakır Sempozyumu (Türkçe). Diyarbakır Valiliği ve TOBB ETÜ Fen-Edebiyat Fakültesi. II. International Symposium on the Ottoman Empire Republic of Diyarbakir] TOBB ETU Diyarbakir Governor's Office and the Faculty of Arts and Sciences.
  3. ^ Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği 23 Aralık 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe).
  4. ^ Kentin Tarihi 28 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe). Diyarbakır İl Kültür ve Turizm Bakanlığı.
  5. ^ a b c Yılmaz Öztuna "Başlangıcından zamanımıza kadar Büyük Türkiye tarihi" cilt 13, sf. 279, Ötüken Yayınevi (1977).
  6. ^ "Osmanlı Hakimiyeti Süresince Diyarbakır Eyaleti Valileri (1516-1838), İbrahim Yılmazçelik, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cit:10, Sayı:1, Sayfa:233-287,Elazığ, 2000" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2013. 
  7. ^ Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, Sinan Kuneralp, ISIS Press, İstanbul, ISBN 9784281181, 1999
  8. ^ "İlimizde Görev Yapan Valiler, Diyarbakır Valiliği Web sitesi". 18 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2013. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Diyarbekir_(eyalet)&oldid=32656420" sayfasından alınmıştır