İçeriğe atla

Azeri karşıtlığı

Kontrol Edilmiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Anti-Azerizm, Azeri karşıtlığı, Azerbaycan Türklerine yönelik karşıtlık veya Azerbaycanofobi, Azerbaycan Türkleri'ne ve Azerbaycan'a karşı nefret ve korku olarak tanımlanır.[1][2]

Ermenistan

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bakü'de Ermenilerin katliamlarının Azeri kurbanları

20. Yüzyılın başlarında Ermeniler Azerileri Ermeni karşıtı politikalar yürüten Osmanlı İmparatorluğu ile bir görmeye başladılar.[3] Bunun bir sonucu olarak 1918'de Ermeniler tarafından yapılan ve 1920'ye kadar devam eden Azeri karşıtı katliamlar baş gösterdi. İlk olarak, Mart 1918'de, Bakü'de, 3.000 ila 12.000 Azeri'nin Taşnak Ermenileri tarafından katledildiği Mart Olayları yaşandı.[4][5][6][7][8][9][10][11]

Karabağ Savaşı sırasında Ermenistan'daki Azeri karşıtlığı büyüdü ve bunun bir sonucu olarak Azerilere yönelik insan hakları ihlalleri yoğun olarak yaşandı.[12] 1988'de 167.000 Azeri ve Kürt Müslüman, Ermenistan'dan sürgün edildi.[13] Pogromların bir sonucu olarak Ermeniler 214-215 Azeri'yi öldürdü ve 1987-1990 yılları arasında Ermenistan'daki bütün Azerilere bir etnik temizlik yaptılar.[14][15]

Savaş boyunca sınır ötesinde de Ermeni askerleri Azeri karşıtı eylemlerde bulundu. Ermeni askerleri tarafından yüzlerce Azeri sivilin katledildiği birçok katliam yaşandı. Bunlardan en büyüğü olan Hocalı Katliamı'nda 106'sı kadın ve 83'ü çocuk olmak üzere 613 sivil öldürüldü.[16] Bununla beraber, Ağdaban (katliam), Malıbeyli (katliam), Yukarı Kuşçular (katliam), Aşağı Kuşçular (katliam) ve Ballıkaya (katliam)köylerinde Rus destekli Ermeni kuvvetleri birçok katliam yaptı.[17][18][19][20][21][22][23][24]

7 Haziran 1988'de Türkiye sınırı yakınındaki Masis kentindeki bütün Azeriler kovuldu ve 20 Haziran'da Ararat'daki 5 Azeri köyü imha edildi.[25] 1993 yılı, Ermenistan'dan Azerbaycan'a gitmeye zorlanan Azeri mültecilerin en yoğun olduğu yıl idi.[26]

2010'da, Erivan'da popüler Azeri filmlerinin gösterileceği bir festival yapma girişimi, büyük tepkiler nedeniyle iptal edildi. Benzer olarak, 2012'de Gümrü'de yapılacak bir Azeri kısa filmleri festivali aynı sebeple iptal edildi.[27][28]

İran

[değiştir | kaynağı değiştir]

12 Mayıs 2006 tarihinde 'İran' adlı İran'ın bütün şehirlerinde yayınlanan bir devlet gazetesinin çocuklara ve gençlere yönelik hazırlanan Cuma ekinde, İran'daki Azerileri öfkelendiren bir karikatür yayınlandı. Karikatürde Türkler için 'hamamböceği' iması yapılıyordu.[29] Karikatürün yayınlanmasının ardından ülkenin Azeri nüfuslu şehirleri Tebriz, Urmiye, Erdebil, Zencan, Nekede ve bazı küçük kasabalarda protestolar başladı. İran polisinin protestoları şiddetle bastırması üzerine başlangıçta barışçıl olan protestolar bazı yerlerde hükûmet mallarına zarar vermeye ve polislere taş fırlatmaya başladılar.[30] Çoğu kaynak onlarca Azeri sivilin protestolar sırasında İran polisi tarafından vurularak öldürüldüğünü söylerken[31] İran hükûmeti 4 protestocunun öldürüldüğünü ve 330 kişinin tutuklandığını söyledi.[32]

İran Karikatür Krizi'ne sebep olan karikatür. Çocuk hamamböceği ile Farsça konuşarak iletişim kurmaya çalışırken hamamböceği Azerice'de 'Ne?' anlamına gelen 'Namana?' ile cevap veriyor.

Benzer olarak 6 Kasım 2015'te çocuk programı Fitilehha İran Azerileri'ni 'dişlerini tuvalet fırçası ile fırçalayan' kişiler olarak temsil eden bir bölüm yayınladı. Sonuç olarak, yüzlerce[33] Azeri programı protesto etti.[34] Protestoculardan biri, Ali Akbar Murtaza, yaralarından öldü.[35]

Rusya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya'da Azeriler, Kafkasya'daki diğer halklar ile olduğu gibi, yoğun olarak Kafkasofobiye maruz kalmaktadırlar ve bu bazen ayrımcılık veya fiziksel şiddet ile sonuçlanmaktadır. Kasım 2010'da Rusya'da Kafkas halklarına karşı saldırıların yoğun olarak yaşandığı ırkçı protestolar yaşandı, ancak Azeri tarafından herhangi bir yaralı veya ölü rapor edilmedi.[36][37][38][39][40]

ABD

[değiştir | kaynağı değiştir]

1924'te imzalanan Göç Yasası ile Azeriler dahil bütün Asya halklarının ABD'ye göç etmesi yasaklandı veya ağır kotalar ile kısıtlandı.[41][42] 1952'de yasanın hafifleştirilmesi üzerine Azerilerin ABD'ye olan göç yasakları ve kısıtlamaları kalktı.[43]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ ИА REGNUM. Секретарь Совбеза Нагорного Карабаха: «Де-факто Азербайджан нас признал. Ибо ТАК к своей территории и к своему народу не относятся»: Нагорный Карабах за неделю 10 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — ИА REGNUM, 20.06.2005.
  2. ^ "Владимир Шапиро, д.э.н., руководитель сектора этносоциологии диаспор Центра изучения межэтнических отношений Института социологии РАН. Твой народ и другие народы. «Азербайджанский Конгресс», издание Всероссийского Азербайджанского Конгресса". 30 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  3. ^ Croissant, Michael (1998). The Armenia-Azerbaijan Conflict: Causes and Implications. Greenwood Publishing Group. s. 8. ISBN 0275962415. 
  4. ^ Journal of the Royal Central Asian Society, 1922: The gentle Armenian had in the previous March massacred about 9000 Tartars
  5. ^ Swietochowski, Tadeusz. Historical dictionary of Azerbaijan (İngilizce). 1999: Rowman & Littlefield. ISBN 0-8108-3550-9, 9780810835504. Even after the Azeri leaders accepted the authority of the Soviets over Baku, the Dashnakists among whom were many refugees from Turkey, staged the massacre of the city's Muslims 
  6. ^ The New York Times marks a less number: "2000 killed and 3000 wounded in struggle between Russians and Mussulmans. Mussulmans and Bolshevist forces are engaged in a deadly conflict at Baku, on the Caspian Sea." Baku in flames as battle rages (Associated press) // New York Times, May 20, 1918, Monday, page 2. query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50D11FC3D5A11738DDDA90A94DD405B888DF1D3
  7. ^ "New Republics in the Caucasus", The New York Times Current History, v. 11 no. 2 (March 1920), p. 492
  8. ^ "The results of the March events were immediate and total for the Musavat. Several hundreds of its members were killed in the fighting; up to 12,000 Muslim civilians perished; thousands of others fled Baku in a mass exodus". Michael Smith. "Anatomy of Rumor: Murder Scandal, the Musavat Party and Narrative of the Russian Revolution in Baku, 1917-1920", Journal of Contemporary History, Vol 36, No. 2, (Apr. 2001), p. 228
  9. ^ Michael Smith. "Anatomy of Rumor: Murder Scandal, the Musavat Party and Narrative of the Russian Revolution in Baku, 1917-1920", Journal of Contemporary History, Vol 36, No. 2, (Apr. 2001), p. 228
  10. ^ James B. Minahan. Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent States, Greenwood Press, 1998, ISBN 0-313-30610-9, p. 22: "The tensions and fighting between the Azeris and the Armenians in the federation culminated in the massacre of some 12,000 Azeris in Baku by radical Armenians and Bolshevik troops in March 1918"
  11. ^ (Rusça) Michael Smith. "Azerbaijan and Russia: Society and State: Traumatic Loss and Azerbaijani National Memory" 10 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  12. ^ Cornell, Svante (2010). Azerbaijan Since Independence. M.E. Sharpe. s. 48. ISBN 0765630036. 
  13. ^ Barrington, p. 230
  14. ^ Окунев, Дмитрий. "«Меня преследует этот запах»: 30 лет армянским погромам в Баку". Газета.Ru (Rusça). 16 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2020. 
  15. ^ "Газета Экспресс-хроника", № 9(186), 26.02 1991 г.
  16. ^ "Letter from the Chargé d'affaires a.i. of the Permanent Mission of Azerbaijan to the UN Office at Geneva to the UNHCR" (İngilizce). United Nations High Commissioner on Human Rights (UNHCR). 23 Nisan 2002. 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ "qlobal.az, Ballıqayada soyqırım". 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020. 
  18. ^ Denber, Rachel; Goldman, Robert K. (1992). Bloodshed in the Caucasus: escalation of the armed conflict in Nagorno Karabakh. Praeger Publishers. ss. 24-27. ISBN 0-275-96241-5. Erişim tarihi: 20 Aralık 2010. Kalbajar. 
  19. ^ http://www.azembassy.kz/news/images/press-eYNah.pdf[ölü/kırık bağlantı]
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020. 
  21. ^ "Газ. "Бакинский рабочий", Т. Чалалзе. Сострадание. 1995". 18 Şubat 1992. 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. 
  22. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020. 
  23. ^ "Letter dated 20 May 2005 from the Permanent Representative of Azerbaijan to the United Nations addressed to the Secretary-General" (PDF). 12 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Aralık 2010. 
  24. ^ "QARADAĞLI QƏTLİAMINDAN 18 İL KEÇİR". Yeni Musavat. 17 Şubat 2010. 21 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2010. 
  25. ^ Svante E. Cornell (1999). "The Nagorno-Karabakh Conflict" (PDF). Silkroadstudies. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2013. 
  26. ^ Geukjian, Ohannes (2012). Ethnicity, Nationalism and Conflict in the South Caucasus: Nagorno-Karabakh and the Legacy of Soviet Nationalities Policy. Ashgate Publishing, Ltd. s. 199. ISBN 1409436306. 
  27. ^ "Azerbaijani Film Festival Canceled In Armenia After Protests". Radio Free Europe/Radio Liberty. 13 Nisan 2012. 11 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2013. 
  28. ^ Soghoyan, Yeranuhi (11 Nisan 2012). "Gyumri Mayor Permits Anti-Azerbaijani Film Protest; Bans Local Environmentalists". Hetq online. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2013. 
  29. ^ "Iran: Continuing crackdown against peaceful critics". Amnesty International. 26 Eylül 2006. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2019. 
  30. ^ Iran's Azeri minority protests mocking cartoon Iran Focus 19 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  31. ^ "Amnesty International. Iran, Annual Report, 2007". 13 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020. 
  32. ^ "Iran Says 330 Arrested Over Recent Cartoon Unrest". RadioFreeEurope/RadioLiberty. 22 Haziran 2006. 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2017. 
  33. ^ Iran’s ethnic Azeris protest slur on TV program 26 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // The Washington Post. — 2015. — 9 November.
  34. ^ Iran's Azeris protest over offensive TV show 4 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // BBC. — 2015. — 9 November.
  35. ^ Civil protests erupt in Iranian Azerbaijan 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // Eurasia Daily. — 2015. — 10 November.
  36. ^ Englund, Will (14 Aralık 2010). "Riots in Russia rooted in nationalism, hatred of immigrants". The Washington Post. 18 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2011. 
  37. ^ "Football fans block Moscow road in protest at killing". BBC. 8 Aralık 2010. 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020. 
  38. ^ Shuster, Simon (23 Aralık 2010). "Racist Violence Threatens Russia's World Cup Plans". Time. 25 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2011. 
  39. ^ Dzutsev, Valery (15 Aralık 2010). "Nationalist Uprising in Moscow has Serious Implications for the North Caucasus". North Caucasus Analysis. Jamestown Vakfı. 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2011. 
  40. ^ Nowak, David (22 Aralık 2010). "Moscow police chief questions civil liberties". The Washington Times. 14 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2011. 
  41. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; LEP isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  42. ^ "The Immigration Act of 1924 (The Johnson-Reed Act)". U.S Department of State Office of the Historian. 16 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2012. 
  43. ^ Marinari, Maddalena, and Donna Gabaccia. "'In the Name of God … and in the Interest of Our Country': The Cold War, Foreign Policy, and Italian Americans' Mobilization against Immigration Restriction." New Italian Migrations to the United States: Vol. 1: Politics and History since 1945, University of Illinois Press, Urbana; Chicago; Springfield, 2017, pp. 59–79.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Azeri_karşıtlığı&oldid=32726405" sayfasından alınmıştır