541132 Leleākūhonua
 | |
| Keşif[1][2] | |
|---|---|
| Keşfeden | D. J. Tholen C. Trujillo S. S. Sheppard |
| Keşif yeri | Mauna Kea |
| Keşif tarihi | 13 Ekim 2015 |
| Adlandırmalar | |
| MPC belirtmesi | (541132) Leleākūhonua |
Alternatif adlandırma | |
| TNO[6] · sednoid[7][8] | |
| Yörünge özellikleri[6] | |
| Belirsizlik parametresi 4[6] · 9[1] | |
| Gözlem yayı | 3,01 y (1.103 g) |
| Günöte | 2689,4 AU |
| Günberi | 65,02 AU |
| 1377,23 AU | |
| Dış merkezlik | 0,95278 |
| 51.111 y | |
| 359,620 | |
| 0° 0d 0.069s / gün | |
| Eğiklik | 11.672° |
| 301,033° | |
| ≈ 11 Şubat 2078[9] ±4,5 ay | |
| 117,670° | |
| Fiziksel özellikler | |
| 24,5[10] | |
| 5,57±0,13[1][6] | |
Ortalama yarıçap | 110+14 -10 km[11] |
| 0,21+0,03 -0,05[11] | |
 Wikimedia Commons'ta ilgili ortam | |
541132 Leleākūhonua (geçici adlandırması 2015 TG387) Güneş Sistemi'nin en dış kısmında bulunan bir aşırı Neptün ötesi nesne ve sednoiddir. İlk olarak 13 Ekim 2015'te Hawaii'de bulunan Mauna Kea Gözlemevi'nde gözlemlenmiştir. Cadılar Bayramı tarihine yakın bir tarihte keşfedilmiş olması ve geçici adlandırması olan 2015 TG387'de yer alan harflere dayanarak, kaşifleri tarafından gayri resmi olarak "Goblin" olarak adlandırılmış[3] ve daha sonra yörüngesini Pasifik altın yağmur kuşunun uçuşuna benzemesi sebebiyle Leleākūhonua adını almıştır. Sedna ve 2012 VP113'ten sonra keşfedilen üçüncü sednoiddir ve yaklaşık 220 kilometre (140 mil) çapındadır.[11]
Keşif
[değiştir | kaynağı değiştir]Leleākūhonua ilk olarak 13 Ekim 2015'te Mauna Kea Gözlemevi'nde (T09), Amerikalı gök bilimciler David Tholen, Chad Trujillo ve Scott Sheppard tarafından Kuiper Kuşağı'nın ötesinde bulunan nesnelere yönelik olarak yürütülen astronomik araştırmalar sırasında gözlemlenmiştir.[1][2] Resmi olmayan ilk keşfi 1 Ekim 2018'de kamuoyuna duyurulmuştur.[2][12] Araştırmada iki ana teleskop kullanılmıştır. Bunlar, Kuzey yarımküre için Hawaii'deki Mauna Kea Gözlemevi'ndeki Hyper Suprime Kamerasıyla birlikte 8,2 metrelik Subaru Teleskobu ve Güney yarımküre için Şili'de bulunan Cerro Tololo Gözlemevinde bulunan 4 metrelik Blanco Teleskobu ile Karanlık Enerji Kamerası'dır. Nesnenin yörüngesini belirlemek amacıyla yapılan takip gözlemleri için gök bilimciler Magellan ve Lowell Discovery teleskoplarını kullanmaktadır. Araştırmanın diğer keşifleri arasında 2012 VP113, 2014 SR349 ve 2013 FT28 adlı cisimler yer almaktadır.[7]
Yörünge ve sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Leleākūhonua, Güneş'in etrafında, Güneş'e yaklaşık 65 ila 2000 AU arasında değişen bir mesafede bulunan ve kabaca her 32.000 yılda bir (yarı büyük eksen yaklaşık 1000 – 1200 AU) tekrarlanan yörüngesinde hareket etmektedir. Yörüngesinin ekliptiğe göre 0,94'lük çok yüksek bir dışmerkezliği ve 12 derecelik bir yörünge eğikliği vardır.[6] Yarı büyük eksen değerinin büyüklüğüne göre tanımlanan aşırı Neptün ötesi nesneler ile Sedna ve 2012 VP113 ("Biden")'ten sonra keşfedilen üçüncü cisim olarak sednoidler grupları içinde yer almaktadır.
Yörüngesinin etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer uzak Neptün ötesi nesnelerde de görülen benzer yörüngelerin yanı sıra, Leleākūhonua'nın yörüngesi, dış Güneş Sistemi'nde varsayımsal bir Dokuzuncu Gezegenin bulunduğuna ilişkin iddiaları desteklemekte ancak kanıtlamamaktadır.[7][13]
Nesne, Nisan 2024 itibarıyla Plüton'un şu anki konumundan yaklaşık iki buçuk kat daha ötede,[4] Güneş'ten 76,4 AU uzaklıkta bulunmaktadır.[10] Günberi (Güneş'e en yakın yaklaşma) noktasına 2078 yılında ulaşması öngörülmektedir.[6] Tıpkı Sedna'da olduğu gibi, uzun periyotlu yörüngesinin iç kısmında olmamış olsaydı bulunmasının imkansız olduğu kabul edilmektedir. Bu durum, günümüz teknolojik yöntemleriyle tespit edilemeyecek kadar uzakta pek çok benzer cisim olabileceğini düşündürmektedir. Leleākūhonua'nın keşfinin ardından Sheppard ve arkadaşları, bunun 40 km (25 mi) büyük, toplam kütlesi 1×1022 kg, yani yaklaşık Plüton kütlesinde (Ay'ın kütlesinin bir kısmı, ancak asteroit kuşağının kütlesinin birkaç katı) yaklaşık 2 milyon iç Oort bulutu cismi popülasyonuna işaret ettiği sonucuna varmışlardır.[7]
Numaralandırma ve adlandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu küçük gezegen, 10 Ekim 2019'da Küçük Gezegen Merkezi tarafından numaralandırılmıştır. (M.P.C. 117077).[14] Haziran 2020'de resmi olarak Leleākūhonua adını almıştır.[15][16] Bu isim Hawaii dili programı A Hua He Inoa'daki öğrenciler tarafından önerilmiştir. Nesne, öğrencilere Alaska'dan Hawaii'ye göç eden kolea veya Pasifik altın yağmurcunun göçleri göz önüne alınarak adlandırılmıştır.[17] İngilizce açıklamada, ismin "yörüngeyi göçmen kuşların uçuşuyla karşılaştırdığını ve Dünya'ya yakın olma özlemini çağrıştırdığını" belirtilmiştir. Hawaii dilinde; "Güneşin etrafında dönen bir yolda ilerleyen bir kuş gibi, sonsuza kadar evine doğru rüzgardan esen rüzgarı arar." olarak ifade edilmiştir.[1][18]
Fiziksel özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Leleākūhonua'nın boyutu, albedo varsayımına bağlıdır. Daha karanlık bir nesne ise o zaman daha büyük olması gerektiği; daha yüksek bir albedo değeri bulunuyorsa daha küçük bir cisim olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır.[19] Soluk nesnenin büyüklüğü 24,64 olup, bu değer Plüton'un daha küçük uydularının görsel parlaklıklarıyla karşılaştırılabilir.[10][19] Başlangıçta cismin 0,15'lik bir albedo varsayımı altında 300 km (190 mi) çapında olduğu tahmin edilmiş;[7] ancak 20 Ekim 2018'de Penticton, Kanada'da yapılan tek-akorlu yıldız tutulum gözlemleri 0,21'lik daha yüksek bir albedo varsayımıyla 220 km (140 mi)'den daha küçük bir çapı olabileceğini ortaya atmıştır.[11]
Görselleştirmeler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e "(541132) Leleakuhonua = 2015 TG387". Minor Planet Center. 12 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2019.
- ^ a b c "MPEC 2018-T05 : 2015 TG387". Minor Planet Electronic Circular. 1 Ekim 2018. 31 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2018.
- ^ a b Guarino, Ben (2 Ekim 2018). "New dwarf planet spotted at the very fringe of our solar system". The Washington Post. 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2018.
- ^ a b Chang, Kenneth (2 Ekim 2018). "A Goblin World That Points Toward Hidden Planet Nine in the Solar System". The New York Times. 20 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2018.
- ^ Trujillo, C.; Sheppard, S.S.; Tholen, D.J.; Kaib, N. (24 Ekim 2018). A New Inner Oort Cloud Object. 50th annual meeting of the AAS Division of Planetary Sciences. abstract 311.09. 21 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2018.
- ^ a b c d e f "JPL Small-Body Database Browser: (2015 TG387)" (2018-10-17 last obs.). Jet Propulsion Laboratory. 14 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2018.
- ^ a b c d e Sheppard, Scott S.; Trujillo, Chadwick A.; Tholen, David J.; Kaib, Nathan (April 2019). "A New High Perihelion Trans-Plutonian Inner Oort Cloud Object: 2015 TG387". The Astronomical Journal. 157 (4). s. 139. arXiv:1810.00013 $2. Bibcode:2019AJ....157..139S. doi:10.3847/1538-3881/ab0895
. ISSN 0004-6256.
- ^ Johnston, Wm. Robert (13 Temmuz 2019). "List of Known Trans-Neptunian Objects". Johnston's Archive. 23 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2019.
- ^ JPL Horizons Gözlemci konumu: @güneş (Perihelion, deldot negatiften pozitife geçtiğinde meydana gelir. Perihelion zamanındaki belirsizlik 3-sigma'dır.)
- ^ a b c [newton.spacedys.com/astdys/index.php?pc=1.1.3.0&n=541132 "2015 TG387 – Ephemerides"]
|url=değerini kontrol edin (yardım). AstDyS-2, Asteroids – Dynamic Site, Department of Mathematics, University of Pisa, Italy. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2024. - ^ a b c d Buie, Marc W.; Leiva, Rodrigo; Keller, John M.; Desmars, Josselin; Sicardy, Bruno; Kavelaars, J. J.; ve diğerleri. (April 2020). "A Single-chord Stellar Occultation by the Extreme Trans-Neptunian Object (541132) Leleākūhonua". The Astronomical Journal. 159 (5). s. 230. arXiv:2011.03889 $2. Bibcode:2020AJ....159..230B. doi:10.3847/1538-3881/ab8630 . 230.
- ^ Mortillaro, Nicole (2 Ekim 2018). "Discovery of new object supports theory of 'super-Earth' at edge of solar system". CBC News. 8 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2018.
- ^ Witze, Alexandra (1 Ekim 2018). "'Goblin' world found orbiting at the edges of the Solar System". Nature. doi:10.1038/d41586-018-06885-1. 10 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2018.
- ^ "MPC/MPO/MPS Archive". Minor Planet Center. 7 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2019.
- ^ "M.P.C. 123453" (PDF). Minor Planet Center. International Astronomical Union. 3 Haziran 2020. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Haziran 2020.
- ^ MPC açıklamasına göre, bu Hawaii yaratılış miti Kumulipo'da bahsedilen bir yaşam formudur.
- ^ Meghan Bartels, 'The Goblin' dwarf planet and an ancient quasar receive Hawaiian names 8 Mayıs 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Space.com, July 01, 2020
- ^ "Hawaiian name given to dwarf planet orbiting Sun". UH News. University of Hawaiʻi Hilo. 16 Kasım 2020. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2020.
- ^ a b Drake, Nadia (2 Ekim 2018). "New object beyond Pluto hints at mysterious 'Planet X'". National Geographic. 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2018.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- List Of Centaurs and Scattered-Disk Objects, Minor Planet Center
- 541132 Leleākūhonua - AstDyS-2, Asteroitler—Dinamik Site
- 541132 Leleākūhonua - JPL Small-Body Database
