Haumea
 | ||
| Keşif | ||
|---|---|---|
| Keşfeden | Michael E. Brown | |
| José Luis Ortiz Moreno | ||
| Keşif yılı | 28 Aralık 2004 (Brown ve diğ.) Temmuz 2005 (Ortiz ve diğ.) | |
| Tanımlamalar | ||
| MPC tanımlaması | (136108) Haumea | |
| Diğer adları | 2003 EL61 | |
| Küçük gezegen kategorisi | cüce gezegen plütoid TNO,[1][2] 7:12 rezonans Haumea ailesi[3] | |
| Sıfat | Haumean | |
| Yörünge Özellikleri[4] | ||
| Günberi | 34,721 AB 5,194 Tm | |
| Günöte | 51,544 AB 7,710 Tm | |
| Yarı büyük eksen | (a) | 43,132 AB 6,452 Tm |
| Dışmerkezlik | (e) | 0,195 01 |
| Yörünge süresi | (P) | 103.468 g 283,28 y |
| Ortalama yörünge hızı | 4,484 km/sn | |
| Ortalama anomali | 202,67° | |
| Yörünge eğikliği | (i) | 28,22° |
| Yükselen düğüm boylamı | (Ω) | 121,10° |
| Enberi açısı | (ω) | 239,18° |
| Uydular | 2 | |
| Fiziksel özellikler | ||
| Boyutlar | ≈1.960 × 1.518 × 996 km (Keck)[5] | |
| Ortalama yarıçap | 620+34-29[6] ~650 km (Hershel)[7] 690 km[8] 575+125-50 km (Spitzer)[9] ≈718 km (Keck) | |
| Yüzey alanı | ≈6,91×106 km2 | |
| Kütle | (4,006 ± 0.040)×1021 kg[10] 0,00066 M⊕ | |
| Yoğunluk | 2,6–3,3 g/cm3[5] | |
| Kütle çekimi | 0,44 m/sn2 | |
| Kurtulma hızı | 0,84 km/sn | |
| Yıldız dönme süresi | 0,163 146 ± 0,000 004 g (3,915 5 ± 0,000 1 s)[11] | |
| Beyazlık (albedo) | 0,7 ± 0,1[5] 0,84 +0,1-0,2[9] 0,70–75[7] | |
| Yüzey sıcaklığı | <50 K[12] | |
| Asteroit tayf sınıfı | B-V=0.64, V-R=0.33[13] B0-V0=0.646[14] | |
| Görünür parlaklık | (V) | 17,3 (karşı konum)[15][16] |
| Mutlak parlaklık | (V) | 0,03 ± 0,43[4] |
.svg){kind=small}
Haumea (küçük gezegen tanımı: 136108 Haumea; sembolü: .svg){kind=small}
)[17] Neptün'ün yörüngesinin ötesinde bulunan bir cüce gezegendir.[18] 2004 yılında Caltech'ten Michael E. Brown önderliğindeki bir takım tarafından ABD'de bulunan Palomar Gözlemevi'nde ve 2005 yılında J. L. Ortiz önderliğindeki bir takım tarafından İspanya'da bulunan Sierra Nevada Gözlemevi'nde keşfedildi. İkinci iddiaya itiraz edilmesi nedeniyle bu iddia resmî değildir. 17 Eylül 2008'de, Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından cüce gezegen olarak kabul edildi ve Hawaii doğum tanrıçasının adı olan Haumea olarak adlandırıldı. Plüton'un sadece üçte biri kütlesindedir.[nb 1]
Haumea'nın aşırı şekil değiştirmesi bilinen cüce gezegenler arasında kendisini benzersiz yapar. Şeklinin doğrudan gözlemlenmemesine rağmen ışık eğrisinden yapılan hesaplamalar ve küçüğünden iki kat uzun olan ana ekseni ile bir elipsoit olduğu düşünülür. Yine de hidrostatik denge içinde rahat olması için yerçekiminin yeterli olduğuna inanılır. Bu onu cüce gezegen yapar. Bu uzanım onun yüksek yoğunluklu alışılmadık hızlı dönmesi ve yüksek yansıtabilirliği (kristalli buzun yüzeyinden) ile birlikte çarpma olaylarının sonucu olarak düşünülebilir. Bunlar Haumeayı büyük birkaç Neptün ötesi cisimler (TNO) ve bilinen iki büyük uydusu Hi'iaka ve Namaka'yı da içeren çarpışma ailesinin en büyük üyesi yapar.
Notlar
- ^ Haumea Dünya'dan 1400 kat daha az bir kütleye sahiptir (Dünya'nın kütlesinin %0.07'si).
Kaynakça
- ^ "MPEC 2010-H75 : DISTANT MINOR PLANETS (2010 MAY 14.0 TT)". Minor Planet Center. 10 Nisan 2010. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2010.
- ^ Marc W. Buie (25 Haziran 2008). "Orbit Fit and Astrometric record for 136108". Southwest Research Institute (Space Science Department). 6 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2008.
- ^ D. Ragozzine, M. E. Brown (2007). "Candidate Members and Age Estimate of the Family of Kuiper Belt Object 2003 EL61". Astronomical Journal. 134 (6). ss. 2160-2167. arXiv:0709.0328 $2. Bibcode:2007AJ....134.2160R. doi:10.1086/522334.
- ^ a b "Jet Propulsion Laboratory Small-Body Database Browser: 136108 Haumea (2003 EL61)". NASA's Jet Propulsion Laboratory. 10 Mayıs 2008. 9 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2008.
- ^ a b c D. L. Rabinowitz; ve diğerleri. (2006). "Photometric Observations Constraining the Size, Shape, and Albedo of 2003 EL61, a Rapidly Rotating, Pluto-Sized Object in the Kuiper Belt". Astrophysical Journal. 639 (2). ss. 1238-1251. arXiv:astro-ph/0509401 $2. Bibcode:2006ApJ...639.1238R. doi:10.1086/499575.
- ^ Fornasier ve diğ. (2013)
- ^ a b E. Lollouch; ve diğerleri. (2010). ""TNOs are cool": A survey of the trans-Neptunian region II. The thermal lightcurve of (136108) Haumea". Astronomy and Astrophysics. Cilt 518. s. L147. arXiv:1006.0095 $2. Bibcode:2010A&A...518L.147L. doi:10.1051/0004-6361/201014648.
- ^ D. Ragozzine, M. E. Brown (2009). "Orbits and Masses of the Satellites of the Dwarf Planet Haumea = 2003 EL61". The Astronomical Journal. 137 (6). s. 4766. arXiv:0903.4213 $2. Bibcode:2009AJ....137.4766R. doi:10.1088/0004-6256/137/6/4766.
- ^ a b J. Stansberry, W. Grundy, M. Brown; ve diğerleri. (2008). "Physical Properties of Kuiper Belt and Centaur Objects: Constraints from Spitzer Space Telescope". The Solar System beyond Neptune. University of Arizona Press. arXiv:astro-ph/0702538 $2. Bibcode:2008ssbn.book..161S.
- ^ D. Ragozzine , M. E. Brown (2009). "Orbits and Masses of the Satellites of the Dwarf Planet Haumea = 2003 EL61". The Astronomical Journal. 137 (6). s. 4766. arXiv:0903.4213 $2. Bibcode:2009AJ....137.4766R. doi:10.1088/0004-6256/137/6/4766.
- ^ P. Lacerda, D. Jewitt and N. Peixinho (2008). "High-Precision Photometry of Extreme KBO 2003 EL61". Astronomical Journal. 135 (5). ss. 1749-1756. arXiv:0801.4124 $2. Bibcode:2008AJ....135.1749L. doi:10.1088/0004-6256/135/5/1749.
- ^ Chadwick A. Trujillo, Michael E. Brown, Kristina Barkume, Emily Shaller, David L. Rabinowitz (2007). "The Surface of 2003 EL61 in the Near Infrared". Astrophysical Journal. 655 (2). ss. 1172-1178. arXiv:astro-ph/0601618 $2. Bibcode:2007ApJ...655.1172T. doi:10.1086/509861.
- ^ DOI:10.1051/0004-6361/200913031 10.1051/0004-6361/200913031
- ^ D. L. Rabinowitz ve diğ. (2008). "The Youthful Appearance of the 2003 EL61 Collisional Family". The Astronomical Journal. 136 (4). s. 1502. arXiv:0804.2864 $2. Bibcode:2008AJ....136.1502R. doi:10.1088/0004-6256/136/4/1502.
- ^ "AstDys (136108) Haumea Ephemerides". Department of Mathematics, University of Pisa, Italy. 27 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2009.
- ^ "HORIZONS Web-Interface". NASA Jet Propulsion Laboratory Solar System Dynamics. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2008.
|yayıncı=dış bağlantı (yardım) - ^ JPL/NASA (22 Nisan 2015). "What is a Dwarf Planet?". Jet Propulsion Laboratory. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.
- ^ "IAU names fifth dwarf planet Haumea". IAU Press Release. 17 Eylül 2008. 2 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2008.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Haumea ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
- Visualization of Haumea's orbit30 Temmuz 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by NASA (İngilizce)
- (136108) Haumea, Hiʻiaka, and Namaka21 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Johnston's Archive.com (updated September 17, 2008) (İngilizce)
- International Year of Astronomy 2009 podcast: Dwarf Planet Haumea (Darin Ragozzine)20 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Haumea as seen on June 10, 2011 17 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Mike Brown using the 4,20 m (165 in) WHT / ~0:30–3:30 dip in the brightness of Haumea+Namaka comes when Namaka crosses Haumea 17 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Hi'iaka, the outer moon, is blended in the images, but it rotates every 4.5 hr and adds a little variation) (İngilizce)
| |||||||
| Asteroit kuşağı |
| _(cropped).jpg)  | |||||
| Centaurlar |
| ||||||
| Plütinolar |
| ||||||
| Twotinolar |
| ||||||
| Cubewanolar ve diğer Kuiper kuşağı |
| ||||||
| Dağınık disk | |||||||
| Ayrık cisimler |
| ||||||
| Sednoidler |
| ||||||
 | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| Listeler | |||||||||||||||||||||||
| Kuramsal | |||||||||||||||||||||||
Ayrıca bakınız: Güneş Sistemi'nin oluşumu ve evrimi * yörüngelerine göre Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin listesi* Astronomide kullanılan Türkçe isimler | |||||||||||||||||||||||
Kategori:Plütoidler