Oşki Manastırı

Oşki
ოშკი
Temel bilgiler
Konum	Çamlıyamaç, Uzundere, Erzurum, Türkiye
Koordinatlar	40°36′49″K 41°32′32″D / 40.61361°K 41.54222°D{{#coordinates:}}: sayfa başına birden fazla birincil etiket olamaz
İnanç	Doğu Ortodoks
Mezhep	Gürcü Ortodoks
Durum	Etkin
Mimari
Mimar(lar)	Grigol?
İnşaat başlangıcı	963
Tamamlanma	973

Sayfanın 27 Temmuz 2019 tarihinde onaylanmış olan kontrol edilmiş bir sürümü, bu revizyonu temel almıştır.

Oşki Manastırı (Gürcüce: ოშკი "oşk'i" / ოშკის მონასტერი "oşk'is monast'eri"; Türkiye'de Öşk-Vank Manastırı olarak da bilinir), tarihsel Tao-Klarceti bölgesinde Gürcü Krallığına ait manastır yapısı. 963 - 973 yılları arasında inşa edilmiştir. Günümüzde Türkiye'de Erzurum ili sınırları içinde kalır. Manastırdaki ana kilise Vaftizci Yahya'ya adanmıştır.

Tarihçe

Manastır ve kilise kompleksi III. David Kuropalates zamanında yapılmıştır. İnşa edildiği zemin üzerinde yapılan araştırmalar sonucu bölgenin özellikle seçildiği anlaşılmaktadır. Manastır bu dönemdeki benzerlerinin etkileri taşısa da daha karmaşık ve geliştirilmiş bir üslupla inşa edilmiştir. Tetrakonk olarak tasarlanmış yapıda ortada kubbe bulunur. Manastır ve kilisenin 1036 yılında oldukça zengin bir şekilde kutsal eşyalarla ve fresklerle süslendiği bilinmektedir. Oşki eski Gürcü kültüründe önemli bir eğitim merkezi olarak öne çıkmıştır. Manastırda yazılan yazıtlardan en öne çıkanı 978 yılına ait bir İncildir. Manastır çok sayıda önemli din adamı yetiştirmiştir. Bunlar arasında 10. yüzyılda öne çıkmış olan Gregory Oshkeli, Stephen Dean ve John Chirai sayılabilir.

Mimarisi

Konumu

Oşki Manastırı yapısı dağın sırtına gelecek şekilde ve Tortum Çayının sol tarafında kalacak şekildedir. Manastır bir kenarı uzun dörtgen şeklinde plana sahiptir. Yapı kompleksinin güneydoğu kolu kilisenin bulunduğu kısımdır ve duvarlarında önemli freskler bulunmaktadır. Güney kapısı girişinde halen okunabilen 12 satır yazıda manastır kompleksinin yapımında emeği geçenler sıralanır.

Kubbe

Kubbenin boğaz yüksekliği 6.4 metre, duvarları da içeren yarıçapı ise 5.66 metredir. Kubbe miğfer şeklinde 6.86 metre yüksekliğinde ve kırmızı ve sarı çinilerle süslenmiştir. Kubbenin alt kısımlarında siyah renkli haç figürleri bulunur. Destek sütunlarında çeşitli hayvan ve insan figürleri yer alır.

Kompleks

Manastırın batıdaki kolu büyük bir meydana açılmaktadır. Buradaki kolonlar fresklerle süslenmiştir. Dönemine göre freskteki figürlerin ölçekleri daha yüksektir. Kubbenin boğaz kısmında 12 adet pencere bulunmaktadır. Manastırdaki kemerler çok görkemlidir. Burada kullanılan tipte kemerler 11 ve 12. yüzyıl Doğu Ortodoks Kiliselerinde geleneksel olarak kullanılacaktır. Hristiyanlık öncesi dönemi çağrıştıran boğa, kuş ve geyik figürlerine müsaade edilmiş olması da ilginç bir ayrıntıdır.

Günümüzdeki durumu

Manastırın duvarlarındaki yazıtlar zamanla yokolduysa da güney kapısının üzerindeki manastırın yapımına dair belge niteliğindeki yazıt günümüze kadar ulaşmıştır. Manastırın bulunduğu topraklar Gürcü egemenliğinden çıktıktan sonra camiye çevrilmiş ve bu şekilde kullanılmıştır. Zaman içinde kullanılmayan ve terk edilen yapının bazı duvarları çökmüştür. Çökmeler sırasında daha önceden fark edileyen bazı freskler de ortaya çıkmıştır. Günümüzde koruma altına alınmış olan freskler farklı müzelerde sergilenmektedir. Dünya Anıtlar Fonu, Oşki Manastırının yokolmaması için bir proje başlatmış ve bu kapsamda yapılacak çalışmalar için fon oluşturmaktadır. Ayrıca Gürcü ve Türk hükümetleri manastırın restore edilmesi için ortak çalışmalara başlama kararı almıştır.^[1]

Geleneği

Manastır harabeleri 1843-1853 yılları arasında Venedikli Ermeni bilim adamı N.Sargisyan tarafından ziyaret edilmiş, bu ziyaretlerin dışında Ekvtime Takaishvili de yapıda incelemelerde bulunmuştur.