ภาษาลัตเวีย

ภาษาลัตเวีย
เล็ตทิช
latviešu valoda
ออกเสียง	[ˈlatviɛʃu ˈvaluɔda]
ประเทศที่มีการพูด	ลัตเวีย
ภูมิภาค	ทะเลบอลติก
ชาติพันธุ์	ชาวลัตเวีย
จำนวนผู้พูด	1.5 ล้านคน  (2023)
ตระกูลภาษา	อินโด-ยูโรเปียน บอลต์-สลาฟ บอลต์ บอลต์ตะวันออก ภาษาลัตเวีย
รูปแบบก่อนหน้า	อินโด-ยูโรเปียนดั้งเดิม บอลต์-สลาฟดั้งเดิม บอลต์ดั้งเดิม ภาษาลัตเวีย
ระบบการเขียน	ละติน (อักษรลัตเวีย) อักษรเบรลล์ภาษาลัตเวีย
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	ลัตเวีย สหภาพยุโรป
รหัสภาษา
ISO 639-1	lv
ISO 639-2	lav
ISO 639-3	lav – รหัสรวม รหัสเอกเทศ: lvs – ภาษาลัตเวียมาตรฐาน ltg – ภาษาลัตกาเล
Linguasphere	54-AAB-a
บริเวณที่มีผู้พูดภาษาลัตเวียเป็นภาษาหลักในบ้านใน ค.ศ. 2011 ตามเทศบาลในประเทศลัตเวีย

ภาษาลัตเวีย (เอนดะนิม: latviešu valoda, ออกเสียง [ˈlatviɛʃu ˈvaluɔda] ลัตวิเอชูวาลูออดา) รู้จักกันใน ภาษาเล็ตทิช (Lettish) เป็นภาษาบอลต์ตะวันออกที่อยู่ในสาขาย่อยบอลต์ของสาขาบอลต์-สลาฟ ภายในตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน และมีผู้พูดในภูมิภาคบอลติก โดยเป็นภาษาของชาวลัตเวียและภาษาราชการในประเทศลัตเวีย เช่นเดียวกันกับหนึ่งในภาษาราชการของสหภาพยุโรป มีผู้พูดภาษาลัตเวียเป็นภาษาแม่ประมาณ 1.2 ล้านคนในประเทศลัตเวีย และ 100,000 คนที่ต่างประเทศ รวมทั้งหมดได้ 2 ล้านคน หรือร้อยละ 80 ของประชากรลัตเวียที่พูดภาษาลัตเวียในคริสต์ทศวรรษ 2000 ก่อนที่จำนวนประชากรทั้งหมดในประเทศเพิ่มขึ้นถึง 1.8 ล้านคนใน ค.ศ. 2022 ในจำนวนนั้น ประมาณ 1.16 ล้านคนหรือร้อยละ 62 ของประชากรลัตเวียใช้ภาษานี้เป็นภาษาหลักที่บ้าน แม้ว่าไม่รวมภูมิภาคลัตกาเลกับรีกาที่ประชากรมากกว่าร้อยละ 90 ใช้ภาษานี้เป็นภาษาแม่ในหมู่บ้านและเมือง

ภาษาลัตเวีย ในฐานะภาษาบอลต์ มีความใกล้ชิดกับภาษาลิทัวเนียเพื่อนบ้านมากที่สุด (เช่นเดียวกันกับภาษาปรัสเซียเก่า ภาษาบอลต์ที่สูญหายแล้ว) อย่างไรก็ตาม ภาษาลัตเวียมีการพัฒนาที่รวดเร็วยิ่งขึ้น นอกจากนี้ ยังมีความขัดแย้งบางส่วนว่า ภาษา Latgalian กับ Kursenieki ที่สามารถเข้าใจร่วมกันกับภาษาลัตเวีย ควรเป็นวิธภาษาหรือภาษาต่างหาก

อักขรวิธี

บทความหลัก: อักขรวิธีลัตเวีย และ อักษรเบรลล์ลัตเวีย

ภาษาลัตเวียในอักษรละตินตอนแรกอิงตามอักขรวิธีเยอรมัน ในขณะที่ชุดตัวอักษรในภาษาย่อย Latgalian อิงจากอักขรวิธีโปแลนด์ จากนั้นในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 จึงแทนที่ด้วยอักขรวิธีที่ตรงตามเสียงทางสัทวิทยามากกว่าเดิม

อักขรวิธีมาตรฐาน

ปัจจุบัน อักขรวิธีมาตรฐานลัตเวียมีอักษรทั้งหมด 33 ตัว:

ตัวพิมพ์ใหญ่

A

Ā

B

C

Č

D

E

Ē

F

G

Ģ

H

I

Ī

J

K

Ķ

L

Ļ

M

N

Ņ

O

P

R

S

Š

T

U

Ū

V

Z

Ž

ตัวพิมพ์เล็ก

a

ā

b

c

č

d

e

ē

f

g

ģ

h

i

ī

j

k

ķ

l

ļ

m

n

ņ

o

p

r

s

š

t

u

ū

v

z

ž

ชุดตัวอักษรลัตเวียมาตรฐานสมัยใหม่ใช้ชุดตัวอักษรละตินที่ไม่ดัดแปลง 22 ตัว (ยกเว้นอักษร ⟨q, w, x, y⟩) แล้วเพิ่มอักษรดัดแปลงอีก 11 ตัว อักษรสระ ⟨a⟩, ⟨e⟩, ⟨i⟩ และ ⟨u⟩ สามารถใช้สัญลักษณ์ macron เพื่อแสดงความยาวสระ โดยอักษรที่ไม่มีสัญลักษณ์นี้ถือเป็นสระเสียงสั้น แต่เวลาเรียงตัวอักษรจะไม่แยกกัน (เช่นในพจนานุกรม) อักษร ⟨c⟩, ⟨s⟩ และ ⟨z⟩ ออกเสียงเป็น [ts], [s] และ [z] ตามลำดับ ในขณะที่อักษรเดียวกันที่มีสัญลักษณ์ caron ⟨č, š, ž⟩ ออกเสียงเป็น [tʃ], [ʃ] และ [ʒ] ตามลำดับ อักษร ⟨ģ, ķ, ļ, ņ⟩ ที่เขียนพร้อมสัญลักษณ์จุลภาคข้างใต้อักษร (หรือข้างบนสำหรับอักษร g ตัวพิมพ์เล็ก) ซึ่งระบุรูปเสียงใช้เพดานแข็งของ ⟨g, k, l, n⟩ แทนเสียง [ɟ], [c], [ʎ] และ [ɲ] อักขรวิธีลัตเวียยังมีทวิอักษร 9 ตัว ประกอบด้วย ⟨ai, au, ei, ie, iu, ui, oi, dz, dž⟩ ส่วนวิธภาษาลัตเวียไม่มาตรฐานเพิ่มอักษรพิเศษลงในชุดอักษรมาตรฐานนี้

เปรียบเทียบอักขรวิธี

ตัวอย่างจากคำอธิษฐานขององค์พระผู้เป็นเจ้าในภาษาลัตเวียเขียนในแบบต่าง ๆ:

อักขรวิธีแรก (Cosmographia Universalis, ค.ศ. 1544)	อักขรวิธีเก่า, ค.ศ. 1739	อักขรวิธีสมัยใหม่	แบบอินเทอร์เน็ต
Muuſze Thews exkan tho Debbes	Muhſu Tehvs debbeſîs	Mūsu tēvs debesīs	Muusu teevs debesiis
Sweetyttz thope totws waerdtcz	Swehtits lai top taws wahrds	Svētīts lai top tavs vārds	Sveetiits lai top tavs vaards
Enaka mums touwe walſtibe	Lai nahk tawa walſtiba	Lai nāk tava valstība	Lai naak tava valstiiba
Tows praetcz noteſe	Taws prahts lai noteek	Tavs prāts lai notiek	Tavs praats lai notiek
ka exkan Debbes tha arridtczan wuerſſon ſemmes	kà debbeſîs tà arirdſan zemes wirsû	Kā debesīs, tā arī virs zemes	Kaa debesiis taa arii virs zemes
Muſze beniſke mayſe bobe mums ſdjoben	Muhsu deeniſchtu maizi dod mums ſchodeen	Mūsu dienišķo maizi dod mums šodien	Muusu dienishkjo maizi dod mums shodien
Vnbe pammet mums muſſe parrabe	Un pametti mums muhſu parradus [later parahdus]	Un piedod mums mūsu parādus	Un piedod mums muusu paraadus
ka mehs pammettam muſſims parabenekims	kà arri mehs pamettam ſaweem parrahdneekeem	Kā arī mēs piedodam saviem parādniekiem	Kaa arii mees piedodam saviem paraadniekiem
Vnbe nhe wedde mums exkan kaerbenaſchenne	Un ne eeweddi muhs eekſch kahrdinaſchanas	Un neieved mūs kārdināšanā	Un neieved muus kaardinaashanaa
Seth atpeſthmums no to loune	bet atpeſti muhs no ta launa [later łauna]	Bet atpestī mūs no ļauna	Bet atpestii muus no ljauna
Aefto thouwa gir ta walſtibe	Jo tew peederr ta walſtiba	Jo tev pieder valstība	Jo tev pieder valstiiba
Vnbe tas ſpeez vnb tas Goobtcz tur muſſige.	Un tas ſpehks un tas gods muhſchigi [later muhzigi].	Spēks un gods mūžīgi.	Speeks un gods muuzhiigi.
Amen.	Amen.	Āmen.	Aamen.

อ่านเพิ่ม

• Derksen, Rick (1996). Metatony in Baltic (ภาษาอังกฤษ). Amsterdam: Rodopi.
• Kalnača, Andra; Lokmane, Ilze (2021). Latvian Grammar (ภาษาอังกฤษ). Rīga: University of Latvia Press. doi:10.22364/latgram.2021. ISBN 978-9934-18-635-6.
• Prauliņš, Dace (2012). Latvian: An Essential Grammar (ภาษาอังกฤษ). London: Routeledge. ISBN 9780415576925.