ความเร็วของเงิน

แผนภูมิแสดงถึงค่าลอการิทึมความเร็วของเงิน M2 ของสหรัฐฯ (เส้นเขียว) โดยคำนวณจากค่า GDP หารด้วยปริมาณเงิน M2 (M1 บวกด้วยเงินฝากประจำ) ระหว่าง ค.ศ. 1959–2010 อัตราส่วนการจ้างงานต่อประชากรแสดงด้วยเส้นสีน้ำเงิน และช่วงเศรษฐกิจถดถอยแสดงด้วยแท่งสีเทา

แผนภูมิคล้ายกันซึ่งแสดงถึงค่าลอการิทึมของความเร็วของเงิน M1 (ซึ่งความหมายแคบกว่า M2 กล่าวคือเงินสดและเงินฝากที่มีสภาพคล่อง) ด้วยเส้นสีเขียว ระหว่าง ค.ศ. 1959–2010

แผนภูมิคล้ายกันซึ่งแสดงถึงค่าลอการิทึมของความเร็วของเงิน M3 (ที่มีความหมายอย่างกว้าง โดยคำนวณจาก M2 บวกด้วยเงินฝากขององค์กรขนาดใหญ่) แสดงด้วยเส้นสีเขียว ปัจจุบันสหรัฐฯ ไม่เปิดเผยข้อมูลนี้อีกต่อไป จึงแสดงแผนภูมิถึงเพียง ค.ศ. 2005

ความเร็วของเงิน (อังกฤษ: velocity of money) คือหน่วยวัดจำนวนครั้งเฉลี่ยของหน่วยเงินว่าถูกใช้ซื้อสินค้าหรือบริการในช่วงระยะเวลาที่กำหนดไปกี่ครั้ง แนวคิดนี้เชื่อมโยงขนาดของกิจกรรมทางเศรษฐกิจกับปริมาณเงิน และอัตราการเปลี่ยนมือของเงินก็เป็นหนึ่งในปัจจัยที่สื่อถึงเงินเฟ้อได้ การวัดความเร็วของเงินมักนิยามว่าคืออัตราส่วนระหว่าง ผลิตภัณฑ์มวลรวมประชาชาติ (gross national product) กับปริมาณเงินของประเทศ ถ้าความเร็วของเงินเพิ่มขึ้น หมายถึงมีการเปลี่ยนมือของเงินตราระหว่างบุคคลมากครั้งขึ้น โดยความเร็วของเงินจะผันแปรไปตามเวลาและได้รับผลกระทบจากหลายปัจจัย

ตัวอย่าง

ในเศรษฐกิจสมมติขนาดเล็กที่มี ชาวนา กับช่างซ่อมสองคน โดยมีเงินระหว่างกัน 50 บาท และมีธุรกรรมเกิดขึ้นทั้งหมด 3 ครั้งในช่วงเวลาหนึ่งปีดังนี้

• ชาวนาจ่ายค่าซ่อมรถแทรกเตอร์ให้กับช่างซ่อมเป็นเงิน 50 บาท
• ช่างซ่อมซื้อข้าวโพดจากชาวนาเป็นเงิน 40 บาท
• ช่างซ่อมซื้อแมวจากชาวนาเป็นเงิน 10 บาท

จะเห็นได้ว่ามีเงินเปลี่ยนมือทั้งหมด 100 บาทในช่วงเวลา 1 ปีที่ผ่านมา แม้ว่าในระบบจะมีเงินอยู่เพียง 50 บาทในตัวอย่างนี้ มูลค่า 100 บาทเกิดขึ้นได้ เพราะเงินแต่ละบาทถูกใช้ในการซื้อสินค้าและบริการ 2 ครั้ง หรือคิดเป็นความเร็วของเงินที่ 2 ต่อปี

ความเกี่ยวข้องกับอุปสงค์ของเงิน

ความเร็วของเงินสามารถมองในอีกมุมเป็นอุปสงค์ของเงินได้ โดยที่ถ้าปริมาณเงินในระบบเท่าเดิม และอัตราดอกเบี้ยสูง คนก็จะไม่ถือเงินสดและพยายามแลกเปลี่ยนเงินไปเป็นสินค้าหรือสินทรัพย์อื่น หรือเรียกว่ามีอุปสงค์ของเงินต่ำ ในทางกลับกัน ถ้าอัตราดอกเบี้ยต่ำ ต้นทุนค่าเสียโอกาสก็จะน้อย ทำให้มีความเร็วของเงินที่ต่ำและอุปสงค์ของเงินสูง

การวัดโดยอ้อม

ในทางปฏิบัติ การวัดความเร็วของเงินมักทำโดยวิธีการทางอ้อม โดยความเร็วของเงินสามารถคำนวณได้จากสูตร

$V_{T}={\frac {PT}{M}}$

โดยที่

$V_{T}\,$ คือ ความเร็วของเงินที่เกิดจากทุกธุรกรรมในช่วงเวลาที่กำหนด

$P\,$ คือ ระดับราคา (price level)

$T\,$ คือ มูลค่าที่แท้จริงของธุรกรรมในช่วงเวลาหนึ่ง

$M\,$ คือ มูลค่าของปริมาณเงินในระบบทั้งหมดโดยเฉลี่ยของประเทศ

ดังนั้น $PT\,$ จึงเท่ากับมูลค่าเงิน (nominal) ของธุรกรรมทั้งหมดในระยะเวลาหนึ่ง ๆ

หรือในอีกมุมมอง สามารถเขียนความเร็วของเงินได้ในรูปแบบ

$V={\frac {PQ}{M}}$

โดยที่

$V\,$ คือความเร็วของเงินที่เกิดจากธุรกรรมที่นับเป็นผลิตภัณฑ์มวลรวมของประเทศหรือประชาชาติ

$Q\,$ คือ ปริมาณที่แท้จริงของผลิตภัณฑ์หรือบริการที่พึ่งผลิต

$PQ\,$ มูลค่าเงินของผลิตภัณฑ์มวลรวมประเทศหรือประชาชาติ

ข้อวิจารณ์

Ludwig von Mises กล่าวในจดหมายถึง Henry Hazlitt เมื่อ ค.ศ. 1968 ว่า "จุดด้อยของแนวคิดความเร็วการหมุนเวียนเงินในระบบคือมันไม่ได้ตั้งต้นจากการกระทำของบุคคล แต่มองปัญหาจากมุมของระบบเศรษฐกิจโดยรวม แนวคิดนี้โดยตัวมันเองเป็นวิธีที่บกพร่องในการบรรลุปัญหาว่าด้วยราคาและกำลังซื้อ แนวคิดนี้ถือว่าราคาจะต้องเปลี่ยนไปเป็นสัดส่วนกับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดกับปริมาณเงิน ถ้าให้อย่างอื่นเท่ากัน ซึ่งไม่จริงเลย"