ಉಂಬುರು

ಉಂಬುರು; Temporal range: Silurian–Recent PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
	Hirudo medicinalis
Scientific classification
Kingdom:	Animalia
Phylum:	ಅನೆಲಿಡ
Class:	Clitellata
Subclass:	Hirudinea; Lamarck, 1818
Infraclasses
	Acanthobdellidea; Euhirudinea; (but see below)

ಉಂಬುರು ಒಂಜಿ ನೆತ್ತೆರ್ ಪರಪಿನ ಜುವ. ಉಂದು ಕಾಡ್‌ಲೆಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಒಂಜಿ ಜೀವಿ. ಉಂದು ಪ್ರಾಣಿಲೆನ ನರಮಾನಿಲೆನ ನೆತ್ತೆರ್ ಪರ್‌ದೇ ಬದುಕುನವು.

ಉಂಬುರುನು ಕನ್ನಡ ಬಾಸೆಡ್ ಜಿಗಣೆ ಅತ್ತ್ಂಡ ಉಂಬಳ ಪಂಡ್ಂಡ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಬಾಸೆಡ್ (ಲೀಚ್) leech ಪಂಡ್‌ದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಉಂದು ಅನೆಲಿಡ ವಿಭಾಗೊದ ಹಿರುಡೀನಿಯ^[೧] ವರ್ಗೊಗು ಸೇರ್‌ನ ಅಕಶೇರುಕ (ಲೀಚ್). ಭಾರತ, ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್ ಬೊಕ್ಕ ಶ್ರೀಲಂಕಾಇಂಚಿತ್ತಿ ದೇಸೊದ ಉಷ್ಣಪ್ರದೇಶೊಲೆಡ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು.

ಬದುಕುನ ಜಾಗೆ

ಚೀಪೆ ನೀರ್‌ದ ಪಳ್ಳ, ಕೆದು, ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶೊ ಬೊಕ್ಕ ನಿಧಾನವಾದ್ ಪರಪುನ ತೋಡು, ಪಳ್ಳಲೊಡ್ ಉಂದು ಬದುಕುಂಡು. ನೀರ್‌ಡ್ ತನ್ನ ಮಾಂಸಲವಾಯಿನ ದೇಹೊನು ಅಲೆತ್ತಲೆಕೊ ಬಳುಕಿಸವೊಂದು ಮೀಂದುಂಡು. ಆಹಾರಾರ್ಜನೆಗಾದ್ ನೆಲತ್ತ ಮಿತ್ತ್‌‍ಲಾ ಬರುಪುಂಡು. ನೆಲತ್ತ ಮಿತ್ತ್ ದೇಹೊದ ರಡ್ಡ್ ಕೊಡಿಕುಲೆಡ್‍ ಉಪ್ಪುನ ಹೀರುಬಟ್ಟಲ್‌ದ ಸಕಾಯೊರ್ದು ದೇಹೊನು ಕುಣಿಕೆದಂಚ ಬಗ್ಗದ್ ದುಂಬು ಪೋಪುಂಡು. ಉಂಬುರು ಒಂಜಿ ರೀತಿಡ್ ಬಹಿರ್ ಪರತಂತ್ರ ಜೀವಿ; ಉಂದು ಬದುಕುನ ನೆಲೆತ್ತ ಬರಿಕ್ಕ್ ನೀರ್ ಪರಿಯೆರೆ ಬರ್ಪುನ ಕಶೇರುಕಲೆನ ನೆತ್ತೆರ್ನ್ ಹೀರ್‌ದ್ ಬದುಕೊಂದು ನೀರ್‌ಡೇ ಬದುಕುನ ಮೀನ್, ಏಮೆಲೆನ ಪರಾವಲಂಬಿಯಾದ್ ಬದುಕುನವುಲಾ ಉಂಡು.^[೨] ಮಾತ ಉಂಬುರುಲುಲಾ ನೆತ್ತೆರ್ ಒಯಿತ್ತ್‌‍ದ್ ಬದುಕುನ ಪರಾವಲಂಬಿಲ್‍ ಅತ್ತ್. ಕೆಲವು ಬಸವನ ಹುಳು, ಕೀಟೊಲೆನ ಡಿಂಬ ಬೊಕ್ಕ ಒರಿನ ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿಲೆನ್‍ ತಿಂದ್‌ದ್ ಜೀವನ ಮಲ್ಪುಂಡು.

ಪ್ರಭೇದೊಲು

ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ನರಮಾನಿಗ್ ಕೇಡ್ ಮನ್ಪುನ ಉಂಬುರು ಹಿರುಡಿನೇರಿಯ ಜಾತಿದವು. ಭಾರತೊಡು ನಾಲ್ ಪ್ರಭೇದೊಲು ಉಂಡು. ೧. ಹಿ. ವಿರಿಡಿಸ್, ೨. ಹಿ. ಜಾವನ್ಷಿಯ, ೩. ಹಿ. ಮ್ಯಾನಿಲೆನ್ಸಿಸ್ ಬೊಕ್ಕ ೪. ಹಿ. ಗ್ರ್ಯಾನುಲೋಸ, ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಲೆನಾಡ್ ಪ್ರದೇಶೊಡು ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ತಿಕ್ಕುನ ಪ್ರಭೇದೊ ಪಂಡ ಗ್ರ್ಯಾನುಲೋಸ.

ಶಾರೀರಿಕ ಲಕ್ಷಣೊಲು

The number and position of eyes are essential for distinguishing the leech species.

ಅನೆಲಿಡ ವಿಭಾಗೊದ ಇತರ ಜೀವಿಲೆಡ ಉಪ್ಪುನಂಚನೆ ಉಂಬುರುದ ಮಾಂಸಲ ದೇಹ ಮಸ್ತ್ ಖಂಡೊಲಾದ್ ವಿಭಾಗವಾದ್ ಉಂಡು. ಗ್ರ್ಯಾನುಲೋಸ ಪ್ರಭೇದ ವಿಸ್ತಂತಾವಸ್ಥೆಡ್ 12" ಉದ್ದ ಉಂಡು. ದೇಹ ಚಪ್ಪಟೆಯಾದ್ ತೋಜಿಂಡಲಾ, ಬೆರತ್ತ ಬಾಗೊ ಕಮಾನ್‌ದಂಚ ಉಬ್ಬುದುಂಡು. ಮಿತ್ತ್ ಗಾಢವಾಯಿನ ಪಚ್ಚೆ ಬೊಕ್ಕ ಅಡಿತ್ತ ಭಾಗೊ ಮಂಜಲ್ ಮಿಶ್ರಿತ ಕಿತ್ತಲೆ ಬಣ್ಣದವು ಬೆರಿತ್ತ ಭಾಗದ ಮಿತ್ತ್ ಮಂಜಲ್ ಮಿಶ್ರಿತ ಕಿತ್ತಲೆ ಬಣ್ಣದ ಬೊಕ್ಕ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಕಪ್ಪು ಚುಕ್ಕೆಲು ಉಂಡು. ದೇಹೊದ ರಡ್ಡ್ ಕಡೆಟ್ಟ್‌‍ಲಾ ಹೀರು ಬಟ್ಟಲ್‍ಲ್ ಉಂಡು. ಎದುರುಡು ಉಪ್ಪುನ ಹೀರು ಬಟ್ಟಲ್‌ದ ತಗ್ಗ್‌ದ ನಡುಟ್ಟು ಬಾಯಿದ ಒಟ್ಟೆ ಉಂಡು. ಪಿರವುದ ಪುಡೆಟ್ಟ್‌ ಉಪ್ಪುನ ಹೀರುಬಟ್ಟಲ್ ಬಟ್ಟಲ್‍ದ ಆಕಾರೊಡು ಉಂಡು. ಉಂದು ಎದುರುಡು ಉಪ್ಪುನ ಹೀರುಬಟ್ಟಲ್‌ರ್ದ್‌ಲಾ ಎಚ್ಚ ಅಗೆಲವಾದ್ ಉಂಡು. ದೇಹೊಡು ಒಟ್ಟು 33 ಖಂಡೊಲು ಉಂಡು. ಒಂಜೊಂಜಿ ಖಂಡಲಾ ಆನ್ಯುಲೈ ಪನ್ಪುನ ಉಪಖಂಡೊಲಾದ್ ವಿಭಾಗ ಆದ್ ಉಂಡು. ಆನ್ಯುಲೈಲು ದೇಹದ ಪಿದಯಿದ ಭಾಗೊಡು ಅಡ್ಡಜಾಡುಲೆದಂಚ ತೋಜಿದ್ ಬತ್ತ್ಂಡಲಾ ದೇಹದ ಉಲಯಿದ ಭಾಗೊಡು ಗೋಚರ ಅಪುಜಿ. ಒಂಜೊಂಜಿ ಖಂಡೊಡುಲಾ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ 5 ಆನ್ಯುಲೈಲು ಉಂಡು. ಆಂಡ ಸುರುತ 5 ಬೊಕ್ಕ ಕಡೆತ 9 ಖಂಡೊಲೆಡ್‌ ಭಿನ್ನ ಸಂಖ್ಯೆದ ಆನ್ಯುಲೈಲು ಉಂಡು. ಸುರುತ 5 ಖಂಡೊಲೆಡ್‍ ಪ್ರತಿಖಂಡೊದ ಸುರುತ ಆನ್ಯುಲಸಿನ ಊಧ್ರ್ವಭಾಗೊಡು ಒಂಜೊಂಜಿ ಜೊತೆ ಅರೆಚಂದ್ರಾಕಾರದ ಬೊಕ್ಕ ಪೂರ್ಣ ರೂಪ ಆಯಿನ ಕಣ್ಣುಲು ಉಂಡು. ಮಾತ ಆನ್ಯುಲಸುಲೆನ ಊಧ್ರ್ವ ಬೊಕ್ಕ ಅಧೋಭಾಗೊಲು ರಡ್ಡೆಟ್‌ಲಾ ಆನ್ಯುಲರ್ ಗ್ರಾಹಕಾಂಗಲು ಉಂಡು. 6 ರ್ದ್ 22 ನೆತ ಖಂಡೊ ಮುಟ್ಟ ಪ್ರತಿಯೊಂಜಿ ಖಂಡದ ಕಡೆತ ಆನ್ಯುಲಸ್‍ದ (ಪಂಡ್‍ಂಡ 5ನೆತ ಆನ್ಯುಲಸ್‍ದ) ಅಧೋಭಾಗೊಡು ಒಂಜೊಂಜಿ ಜೊತೆ ನೆಫ್ರೀಡಿಯ ತೆರಪುಲು ಉಂಡು. ಒಂದೆತ್ತ ಮೂಲಕ ಪ್ರಾಣಿದ ಶುದ್ಧೀಕರಣಾಂಗಲಾಯಿನ ನೆಫ್ರೀಡಿಯಲು ಪಿದಯಿ ದೆಪ್ಪುಂಡು. ಖಂಡಗ್ರಾಹಕಾಂಗ ಬೊಕ್ಕ ಆನ್ಯುಲರ್ ಗ್ರಾಹಕಾಂಗೊಲೆನ ಉಂಬುರುದ ಸಂವೇದನಾಂಗೊಲು. ಸುರುತ ಖಂಡೊದ ಎದುರುದ ಬಾಗೊಡು ಪ್ರೋಸ್ಟೋಮಿಯಮ್ ಪನ್ಪುನ ಒಂಜಿ ರಚನೆ ಉಂಡು. ದೇಹೊದ ಎದುರುದ ಪುಡೆಟ್ಟ್‌ ಉಪ್ಪುನ ಹೀರುಬಟ್ಟಲ್ ಸುರುತ 3 ಖಂಡೊಲೆನ ಮುಟ್ಟ ವ್ಯಾಪಿಸುಂಡು. ಉಂಬುರು ಉಭಯ ಲಿಂಗಿ. ಆಂಡ ಆಣ್ ಬೊಕ್ಮ ಪೊಣ್ಣು ಜನನೇಂದ್ರಿಯ ತೆರಪುಲು 10 ಬೊಕ್ಕ 11ನೆತ ಖಂಡೊಲೆಡ್ 5 ಆನ್ಯುಲಸುಲೆನ ಅಂತರೊಡು ಆಯಾ ಖಂಡೊಲೆನ 2 ಬೊಕ್ಕ 3ನೆತ ಆನ್ಯುಲಸಿನ ನಡುತ್ತ ಜಾಡುಡು ಪಿದಯಿಗ್ ದೆಪ್ಪುಂಡು. ಉಂಬುರು ಬಾಹ್ಯ ಪರಾವಲಂಬಿ ಆದ್ ಉಪ್ಪುನೆರ್ದ್‌‍ದಾವರ ಕೆಲವೊಂಜಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಲೆನ್ ಪ್ರದರ್ಶಿಸವುಂಡು. ನೆತ್ತೆರ್‌ನ್ ಹೀರ್‌ನಗ ಆತಿಥೇಯ ಪ್ರಾಣಿನ ದೇಹೊಗು ಬಿಗಿಯಾದ್ ಅಂಟೊಂದು ಹೀರುಬಟ್ಟಲ್‌ದ ಸಹಾಕಯೊಡು. ಬಾಯಿದ ಒಟ್ಟಡ ಬೆರಿಟ್ಟ್ ಮಾಂಸಲವಾಯಿನ ಮೂಜಿ ದವಡೆಲ್ ಉಂಡು. ಉಂದೆತ್ತ ಸಹಾಯೊಡು ಆತಿಥೇಯ ಜೀವಿದ ದೇಹೊಡು ಗಾಯ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ನೆತ್ತೆರ್‌‍ನ್ ಹೀರುಂಡು. ಉಂದೆಕ್ಕ್‌ ಆತಿಥೇಯೆ ತಿಕ್ಕುನೆ ಅಪರೂಪವಾಯಿನೆರ್ದ್ ತಿಕ್ಕ್‌ನಪಗ ಆಯಿನಾತ್‍ ಎಚ್ಚ ನೆತ್ತೆರ್‌‍ನ್ ಹೀರೊಂದು ಶೇಖರ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ದಿವೊಂದು ಬುಡುಪುಂಡು. ಇಂಚ ಎಚ್ಚ ಆಹಾರೊನು ಕೂಡ್‌ದ್ ದಿವೊನುನ ಸಲುವಾದ್ ಅನ್ನನಾಳೊಡು ಎಲೆಸಂಚಿ ಪನ್ಪುನ ರಚನೆಲು ಉಂಡು. ಉಂದೆರ್ದ್ ಆದ್ ಒರ ನೆತ್ತೆರ್‌‍ನ್ ಹೀರೊಂಡ 6 ತಿಂಗೊಲು ಮುಟ್ಟ ಪಿರ ಆಹಾರೊನು ಸೇವಿಸವಂದೆ ಬದುಕ್‌ದ್ ಉಪ್ಪುಂಡು. ಎಚ್ಚ ನೆತ್ತೆರ್‌ನ್ ಹೀರ್‌ದಾನಗ ದೇಹೊ ದಪ್ಪ ಅಪೊಡಾಯಿನೆರ್ದ್‌ ದೇಹಭಿತ್ತಿಡ್ ಅಡ್ಡ ಬೊಕ್ಕ ಲಂಬ ಸ್ನಾಯುಲೆನ ಒಟ್ಟುಗು ಉದಗ್ರ ಬೊಕ್ಕ ಓರೆ ಸ್ನಾಯುಲು ಉಪ್ಪುಂಡು. ನೆತ್ತೆರ್ ದಿಂಜಿನ ಅನ್ನನಾಳದ ಭಾಗೊನು ರಕ್ಷಣೆ ಮನ್ಪುನೆಹಾದ್‍ ಉಂದೆತ್ತ ಇದರ ಸುತ್ತಲೂ ಬಾಟ್ರಾಯಿಡಲ್ ಪನ್ಪುನ ವಿಶಿಷ್ಟ ಅಂಗಾಂಶ ಉಂಡು. ಆತಿಥೇಯ ಪ್ರಾಣಿರ್ದ್ ನೆತ್ತೆರ್‌ನ್ ಹೀರ್‌ನಪಗ ಪೆರ್ಪು ಕಟ್ಟುನೆನ್ ತಡೆಯೆರೆ ಒಂಬುರುಲು ಜೊಲ್ಲು ಗ್ರಂಥಿಲೆನ ಹಿರುಡಿನ್ ಪನ್ಪುನ ಪದಾರ್ಥೊನು ಸ್ರವಿಸವುಂಡು. ನೆತ್ತೆರ್‌ನ್ ಹೀರಿಯೆರೆ ನೆರವು ಅಪುನಂಚ ಫ್ಯಾರಿಂಕ್ಸ್ ಭಾಗೊ ಮಾಂಸಲವಾದ್ ಉಂಡು. ಉಂಬುರುದ ವಾಸಸ್ಥಳೊಕುಲುಲಾ ಆಹಾರಾರ್ಜನೆಗ್ ಅನುಕೂಲವಾದ್ ಉಂಡು. ಚೀಪೆನೀರ್‌ದ ಪಳ್ಳಕೊಳ್ಳೊಲೆಡ್ ಉಂದು ಬದುಕುನೆರ್ದ್ ನೀರ್ ಪರಿಯೆರೆ ಬತ್ತ್‌‍ನ ಕಶೇರುಕಲು ಸುಲಭವಾದ್ ಉಂದೆಕ್ಕದ ಆಹಾರೊನು ಒದಗಿಸವುಂಡು.

ಉಂಬುರುದ ದೇಹೊಡು ನಕೃದ ದೇಹೊದಲೆಕೊ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಯಿನ ಕ್ಲೈಟೆಲಮ್ ಭಾಗ ಇಜ್ಜಿ. ಆಂಡ ಪ್ರಜನನ ಕಾಲೊಡು 10, 11, 12ನೆತ ಖಂಡೊಲು ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾದ್ ಕ್ಲೈಟೆಲಮ್ ಭಾಗೊದಂಚ ವರ್ತಿಸಾದ್ ಪ್ರಜನನೊಡು ನೆರವು ಅಪುಂಡು.

ವೈದ್ಯಕೀಯೊಡು ಉಪಯೋಗ

ಉಂಬುರುದ ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದೊಲು ನರಮಾನಿ ಬೊಕ್ಕ ಸಾಂಕುನಪ್ರಾಣಿಲೆನ ನೆತ್ತೆರ್ ಒಯ್ತ್‌ದ್ ಉಪದ್ರ ಮಲ್ತ್ಂಡಲಾ ಕೆಲವು ನರಮಾನಿಗ್ ಉಪಕಾರಿಲ್ ಆದ್ ಉಂಡು. ಹಿರುಡೊ ಮೆಡಿಸಿನ್ಯಾಲಿಸ್ ಪನ್ಪುನ ಪ್ರಭೇದದ ಉಂಬುರುಲೆನ್ ಹುಣ್ಣು/ಗಾಯ, ಕುರಿ ಇಂಚಿತ್ತ್ ನೆರ್ದ್ ಬೊಡ್ಚಂದಿನ ನೆತ್ತೆರ್ ದೆಪ್ಪೆರೆ ಬೋಡಾದ್ ಡಾಕ್ಟರ್ ನಕುಲು ಗಲಸುವೆರ್. ಉಂದೆಟ್ಟ್ ನೆತ್ತೆರ್‌ನ್ ಒಯಿಪ್ಪುನಗ ನರಮಾನಿಗ್ ಬೇನೆ ಅವಾಂದಿನೆರ್ದ್ ಈ ವಿಧಾನೊನು ಅನುಸರಿಸಾವೆರ್. ಅತ್ತಂದೆ ಉಂಬುರುಲೆರ್ದ್ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮಲ್ತ್‌ನ ಕೆಲವು ರಾಸಾಯನಿಕೊಲೆನ್ ನೆತ್ತೆರ್ ಗಟ್ಟಿ ಅಪುನೆನ್ ಉಂತಯೆರೆ ಬೋಡಾದ್ ಗಲಸುವೆರ್. (ರಕ್ತ ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ) ಪಿಡುಗುಲಾದ್ ನರಮಾನಿಗ್ ಹಾನಿಕಾರಕವಾದ್ ಉಪ್ಪುನ ಕೀಟೊಲು ಡಿಂಬೊಲು, ಹುಳುಕುಲು, ಮೃದ್ವಂಗಿಲು ಇಂಚಿತ್ತಿ ಪ್ರಾಣಿಲೆನ್ ಉಂಬುರುಲು ಆಹಾರವಾದ್ ಬಳಸುನೆರ್ದ್ ಅಯಿನ್ ಪೂರ ನಾಶ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ನರಮಾನಿಗ್ ಉಪಕಾರ ಮಲ್ಪುಂಡು.

ಉಲ್ಲೇಕೊಲು

↑ Ralph Buchsbaum; Mildred Buchsbaum; John Pearse; Vicki Pearse (1987). Animals Without Backbone (3rd ed.). Chicago: The University of Chicago Press. pp. 312–317. ISBN 0-226-07874-4.
↑ Roy Sawyer (1981). Kenneth, Muller; Nicholls, John; Stent, Gunther (eds.). Neurobiology of the Leech. New York: Cold Spring Harbor Laboratory. pp. 7–26. ISBN 0-87969-146-8.

ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕೊಲು

Leech fact sheet, Australian Museum
How to remove a leech
Biotherapy with leeches and maggots
Leeches in Reconstructive Surgery
The Science of Leeches, Royal Institution video, August 2013

ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್:Includes Wikisource

ವರ್ಗ:ಪ್ರಾಣಿಲು

[Buchsbaum-1] Ralph Buchsbaum; Mildred Buchsbaum; John Pearse; Vicki Pearse (1987). Animals Without Backbone (3rd ed.). Chicago: The University of Chicago Press. pp. 312–317. ISBN 0-226-07874-4.

[Sawyer-2] Roy Sawyer (1981). Kenneth, Muller; Nicholls, John; Stent, Gunther (eds.). Neurobiology of the Leech. New York: Cold Spring Harbor Laboratory. pp. 7–26. ISBN 0-87969-146-8.

[೧]

[೨]