ಅರಬ್ಬೀ ಸಾಹಿತ್ಯ
ಅರಬ್ಬೀ ಸಾಹಿತ್ಯ : ಪ್ರಪಂಚoದ ಮಾತ ಮಲ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯೊದಂಚನೆ ಇಸ್ಲಾಂಗ್ ದುಂಬುಡ್ದೆ ಅರಬ್ಬರೆ ಬೌದ್ಧಿಕ ಜೀವನೊ ಕಾವ್ಯರೂಪೊಡು ಪ್ರಕಟ ಆಂಡ್. ಧರ್ಮಬಾಹಿರೆರ್ ಅಕ್ಲೆನ ಆವೇಶಕಾಲೊಡು ಪಂಡೊಂದಿತ್ತಿನ ಅಶರೀರವಾಣಿಲು ಪ್ರಾಸಬದ್ಧ ಗದ್ಯೊಡು ಬುಲೆದ್ ಅರಬೀ ಕಾವ್ಯ ಸುರುವಾಂಡ್.[೧] ಕಾಲಕ್ರಮೊಡು ಅವು ಹೆಚ್ಚಾದ್ ಛಂದೋಬದ್ಧ ರೂಪೊ ಪಡೆವೊಂಡ್. ಅಯಿಡ್ದ್ ಬುಕ್ಕೊ ಅವು 16 ಮುಕ್ಯೊ ಛಂದಸ್ಸು ಆದ್ ಇಬಾಗೊ ಆಂಡ್.
ಗದ್ಯ ಬುಕ್ಕೊ ಪದ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯೊ
ಅಬ್ಬಾಸಿದ್ ವಂಸೊದಕುಲು ಬೌದ್ಧಿಕ ಕಾರ್ಯ ಕಲಾಪೊಲೆಗ್ ಕೊರೊಂದಿತ್ತಿನ ಪೋತ್ಸಾಹ ಪದ್ಯೊಗು ತಿಕ್‍ಂಡ್. ವಿಧರ್ಮಿಲೆನೆ ಕೈಸಿನಾಯನ ಮಾದರಿದ ಒಂಜೇ ಪಡಿಯಚ್ಚಿದ ರೂಪೊಲೆ ಶೈಲಿನ್ ದುಂಬರಿತೊಂದು ಬತ್ತಿನೆದ ಜತೆಟ್ ಪೊಸ ಅಂಸೊಲೆನ್ ಪದ್ಯೊಗು ಸೇರಾವೊಂಡೆರ್. ಕವಿತಾ ಶೈಲಿ ಇರಾನ್‍ದಕ್ಲೆ ಸಂಪರ್ಕೊಡ್ದ್ ಆಯಿನ ಪೊಸ ಪರಿಸ್ತಿಡ್ ಲಾಲಿತ್ಯೊದ ಕಡೆಕ್ ತಿರುಗ್‌ದ್ ಮೃದುವಾಂಡಲಾ ಪದೊಕ್ಲೆ ಜೋಡನೆ, ಪದ್ಯೊದ ಶೈಲಿ ಪಿರಾಕ್‌ದ ಪ್ರೌಢಮಾರ್ಗನೆ ಪತೊಂದ್‌ಂಡ್. ಪರಕೀಯರ್ನ ಪ್ರಭಾವೊಡ್ದ್ ಪ್ರವೃತ್ತವಾಯಿನ ಮತತ ಇರುದ್ದೊ ಚಟುವಟಿಕೆಲು ಅನೇಕೊ ಕವಿಕ್ಲೆ ಮಿತ್ತ್ ಅಕ್ಲೆನ ಪ್ರಭಾವೊ ದಿಂಜ ಆಂಡ್. ಅಕ್ಲೆಡ್ ಅನೇಕೆರ್ ಜಿಂಡಿಕ್ (ಪಾಷಂಡಿ) ಲೆಪ್ಪವೊಂಡೆರ್. ಇರಾನ್‍ದ ದ್ವೈತಸಿದ್ಧಾಂತೊಡ್ದ್ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಯಿನ ಕವಿಕುಲು ಪಂಡ ಬಾಷ್ಷಾರ್ ಇಬ್ನ್ ಬುರ್ದ್ (೭೮೩) ಬುಕ್ಕೊ ಸಲೀಹ್ ಇಬ್ನ್ ಅಬ್ದುಲ್ ಕುದ್ದುಸ್(೮೧೩), ಕೆಲವು ದುಂಬುದ ಕವಿಕ್ಲೆ ಜತೆಟ್ ಆ ಕಾಲೊಡು ದಿಂಜ ಪುದರಾತಿನ ಕವಿಕುಲು ಪಂಡ ಅಬು ನುವಾಸ್, ಅಬುಲ್ ಅತಾಹಿಯ, ಅಬು ತಮ್ಮಮ್ ಮತ್ತು ಅಲ್-ಬಹ್‍ತೂರಿ. ಅಬು ನುವಾಸ್(೮೧೦) ದಿಂಜ ಚಪಲೊ ಬುಕ್ಕೊ ಸೊ ಇಚ್ಚಡ್ ಇತ್ತಿನ ಕವಿಯಾಂಡಲಾ ಅಜ್ಜೆರಾನಗ ಸಾರವತ್ತಾಯಿನ ಇಸಯೊಲೆ ಕಡೆಕ್ ಅಕ್ಲೆನ ಮನಸ್ಸ್ ತಿರ್ಗಾಯೆ. ಆಯನ ಪಾನಗೀತೆಲು, ಪ್ರಣಯ ಪದ್ಯೊಲು ಮಸ್ತ್ ಪುದರಾಯಿನವು.
ದರ್ಶನೊ ಬುಕ್ಕೊ ಪ್ರಕೃತಿ ವಿಜ್ಞಾನ
ಗದ್ಯೊದಂಚನೆ , ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯೊಲು ಗ್ರೀಕ್ ಬೂಕುಲೆ ತರ್ಜುಮೆಡ್ದ್ ಸುರುವಾಂಡ್. ಬೈತ್-ಅಲ್-ಹಿಕ್ಮಹ್ ಪುದರ್‌ದ ಸಂಸ್ಥೆ ಹಾರೂನ್- ಅಲ್-ರಷೀದ್ ಪುದರ್‌ದ ಕಲೀಫಡ್ದ್ ಸ್ತಾಪನೆ ಆದ್ ಆಯನ ಮಗೆ ಅಲ್-ಮಾಮೂನಡ್ದ್ ಬುಲೆದ್ ತರ್ಜುಮೆದ ಕಾರ್ಯೊನು ದುಂಬರಿತ್ಂಡ್. ಖುಸ-ಬ್-ಲೂಕ (೮೩೫) ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್‍ನ ಬೂಕುಲತ್ತಂದೆ ಗಣಿತ ಬುಕ್ಕೊ ಖಗೋಳ ವಿಜ್ಞಾನೊದ ಬಗೆತ ಬೂಕುಲೆನ್ ಮುಕ್ಯವಾದ್ ಯೂಕ್ಲಿಡ್ಡನ ಬೂಕುಲೆನ್ ಬಾಸಾಂತರೊ ಮಲ್ತೆ. ಹುನೈನ್-ಇಬ್ನ್-ಇಷಾಕ್ (೯೭೩) ವೈದ್ಯ ಗ್ರಂಥೊಲೆ ಜತೆಟ್ ಪ್ಲೇಟೋನ ಬರವುಲೆನ್ ಹುಬಾಯಸ್ ವನಸ್ಪತಿ ಬುಕ್ಕೊ ವೈದ್ಯ ಗ್ರಂಥೊಲೆನ್ ತರ್ಜುಮೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಥಬಿತ್ ಇಬ್ನ್‍ಕುರ್ರ ಮುಕ್ಯವಾದ್ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಬೂಕುಲೆನ್ ತರ್ಜುಮೆ ಮಲ್ಪೆರೆ ಮಾತ್ರೊ ಆಸಕ್ತೆ ಆಯೆ. ಆ ಕಾಲೊಡು ಬರೆಯಿನ ಶಾಸ್ರ್ತ ಗ್ರಂಥೊಲೆ ಪ್ರಮಾಣ ಪಂಡ ಇಬ್ನ್ ನಾದಿಮ್‍ನ (೯೯೫) ಕಿತಾಬ್-ಅಲ್-ಫಿಹಿಸ್ತ್‍ಡ್ದ್ (ಬೂಕುಲೆ ಪಟ್ಟಿ) ತೆರಿಪುಂಡು. ಆಯೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬುಕ್ಕೊ ವಿಜ್ಞಾನೊ ಗ್ರಂಥೊಲೆ ಇಸಯೊಡು ಆಯಗ್ ತಿಕಿನ ಇವರೊಲೆನ್ ತನ್ನೊ ಅಮೂಲ್ಯ ಗ್ರಂಥೊಡು ಸೇರಾವೊಂದೆ. ಅರಿಸ್ಟಾಟಲನ ಬೂಕುಲೆ ಜತೆಟ್ ಪ್ಲೇಟೊನ ಅನೇಕೊ ಬೂಕುಲು ತರ್ಜುಮೆ ಆಯೊ. ನವ್ಯ ಪ್ಲೇಟೊ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಇಸ್ಲಾಮದ್ ವಿವೇಚನಾಪರೆರೆ ಮಿತ್ತ್ ಮಲ್ಲ ಪ್ರಬಾವೊನು ಬೀರ್ಂಡ್. ಅಕ್ಲೆನ ಬಾವನಾ ಇಚಾರೊ ನಾಲನೆದ ಶತಮಾನೊಡು ಇಖ್‍ವಾನ್ - ಅಸ್-ಸಾಫ ಪನ್ಪುನ ಸಂಗೊಡು ಮಸ್ತ್ ಇವರವಾದ್ ಬುಲೆಂಡ್.
ಭೂಗೋಳ ಬುಕ್ಕೊ ಚರಿತ್ರೆ
ಯಾತ್ರಿಕೆರ್ ತನ್ಕುಲೆ ಸಂಚರಿಸವುನ ದೇಸೊಲೆ ಪರಿಯೊನು ಮಾಲ್ತೊನೊಡಾಯಿನ ಅಗತ್ಯೊದೊಟ್ಟುಗೆ ಅಂಚೆದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಬುಕ್ಕೊ ಕಲೀಫರೆ ಕಾಲೊದ ದಕ್ಷ ಆಡಳಿತೊ - ಉಂದು ಮಾತ ಭೌಗೋಳಿಕ ಇಸಯೊಲೆಡ್ ಲೇಕನೊಲೆಗ್ ಉತ್ತೇಜನೊ ಕೊರಿಯೊ. ಭೌಗೋಳಿಕ ಲೇಕನೊಲು ಬಜೀ ಸಾದಿಲೆನ್, ವಾಣಿಜ್ಯ ವ್ಯಾಪಾರೊಲು ಬುಕ್ಕೊ ಅವೆಕ್ಕ್ ಸಮ್ಮಂದೊಪಟ್ಟ್‌ನ ಸಂಸ್ತೆಲೆನ್ ಬಗೆಟ್ ಇವರಿಸವುನ ಜತೆಟ್ ಆಯಾ ದೇಸೊದ ಜನೊಕ್ಲೆ ಧಾರ್ಮಿಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಂಚನೆ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಜೀವನಕ್ರಮೊತ ಬಗೆಟ್ ಇಸಯೊಲೆನ್ ನಿರೂಪಿಸದೊ. ಯಾತ್ರಿಕೆರ್ ಮೂಡಾಯಿ ಬುಕ್ಕೊ ಪಡ್ಡೋಯಿ ದೇಸೊಲೆಗ್ ಸಮ್ಮಂದೊಪಟ್ಟ್‌ನ ಉಪಯುಕವಾಯಿನ ಸಂಗತಿಲೆನ್ ಮುಲ್ಪ ಸೇರಾದೆರ್. ಭೌಗೋಳಿಕ ಬೂಕುಲೆಡ್ ಮುಕ್ಯವಾಯಿನ ಒವ್ವು ಪಂಡ : ಇಬ್ನ್ ಖುರ್‍ದಾಧ್‍ಭ್ನ ಕಿತಾಬ್-ಅಲ್-ಮಸಾಲಿಕ್ ವಾಲ್ ಮಮಾಲಿಕ್, ಯಾಕೂಬ್ನ ಕಿತಾಬ್-ಅಲ್‍ಬಲ್‍ದನ್, ಇಬ್ನ್ ರುಸ್ತಾನ ಅಲ್-ಅಲಾಖ್ ಅನ್ ನಪಿ¸, ಅಲ್ ಇಸಖ್ರಿ ಬುಕ್ಕೊ ಇಬ್ನ್ ಹೌಕಲ್ ಆರೆನ ಕಿತಾಬ್-ಅಲ್-ಮಸಾಲಿಕ್ ವಾಲ್ ಮಮಾಲಿಕ್, ಅಲ್-ಮಕ್ ದಸಿ ಪನ್ಪುನಾರೆನ ಅಹ್‍ಸಾನ್ ಅಲ್-ತಕಾಸಿಂ ಫಿಮಾರೀಫತ್ ಅಲ್-ಅಕಾಲಿಂ, ಇದ್ರಿಸಿ ಪನ್ಪುನಾರೆನ ನುಜûತ್ ಅಲ್-ಮುಷ್‍ಟಕ್, ತಾರೀಖ್-ಅಲ್-ಹಿಂದ್ ಇಂಚಿತ್ತಿ ಬೂಕುಲೆಡ್ದ್ ಪುದರಾಯಿನ ಅಲ್-ಬರೂನಿಯ ಅಲ್-ಅಥಾರ್ ಅಲ್ ಬಕಿನ ಅನ್ ಅಲ್ ಕುರನ್ ಅಲ್-ಖಲಿಯಾ. ಇಬ್ನ್ ಫದ್ಲಾನ್, ಅಬು ದುಲಾಫ್, ಖಜ್ರಾಜಿ, ಇಬ್ನ್ ಜುಹೈರ್, ಇಬ್ನ್ ಬತೂತ (ತೂಲೆ-) ಇಂಚಿತ್ತಿ ಪ್ರವಾಸಿಗೆರೆ ಬೂಕುಲು ಅರಬ್ಬೆರೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಬುಕ್ಕೊ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಲೆನ್ ಅಕುಲು ಸಂಚಾರ ಮಲ್ತಿನ ದೇಸೊಲೆ ಜನೊಕ್ಲೆ ರೂಡಿಲೆನ್ ಸಂಸ್ತೆಲೆನ್ ಕುರಿತಾದ್ ಇವಾದ ಸಂಗತಿಲೆನ್ ಒದಗಿಸವುಂಡು.
