Štitare (Novi Pazar)

Štitare
Štitare;
	Crkva Svetog Nikole u Štitarima
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Raški
Grad	Novi Pazar
Stanovništvo
— 2011.	100
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 13′ 20″ S; 20° 20′ 01″ I / 43.222166° S; 20.333666° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	980 m
	Štitare Štitare na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	36314
Pozivni broj	020
Registarska oznaka	NP

Štitare je naseljeno mesto grada Novog Pazara u Raškom okrugu. Nalazi se na Goliji^[1]. Prema popisu iz 2011. bilo je 100 stanovnika. Do sela ne postoji asfaltiran prilazni put^[1].

Geografija i istorija

Štitare se nalazi na južnim padinama Golije, okruženo je selima Osaonicom, Svilanovom, Trošticama, Rakovcem, Batinićima i Goševom. Ovo naselje se nalazi u dolini Ljudske reke, u Osaoničkoj kotlini. Deli se na Gornje i Donje Štitare. Kroz Štitare protiče Štitarski potok koji izvire sa travnatog platoa sela Goševa i uliva se u Ljudsku reku. Ovaj potok je jako bujičav za vreme letnjih kiša i topljenja golijskog snega. Korito mu je duboko i strmo. Pored ovog potoka nalazi se i put koji vodi u pravcu Deževske doline i postoje zapisana kazivanja da je to krak Dubrovačkog puta. Kod lepo urađene štitarske drumske česme sagrađen je, prvo drveni, pa onda betonski most. U selu se nalazi i crkva Svetog Nikole, izgrađena 1640. godine, za vreme obnovljene Pećke patrijaršije, koja je u okolini Novog Pazara izgradila 10-ak crkava. Jedno vreme je u Gornjim Štitarima radila četvororazredna osnovna škola.

Štitare je zapisano u turskom defteru 1455. godine kao Gornji Štitar i kao timar izmećara Isa-bega Isakovića, osnivača Novog Pazara. Zapisano je i 1585. godine prilikom uspostavljanja obaveze ovčarine i trgovine. Tada je neki Petrijin Vuk imao 30, Vlajo Desnica 35, Petre Danko 35 i Veljo Radina 60 ovaca i koza. Štitare je zapisano i u Sopoćanskom pomeniku (15-16. vek).

Godine 1941, za vreme Drugog svetskog rata, sva podgolijska sela, pa i Štitare, bila su napadnuta i paljena od strane albansko-muslimanskih osvajačkih grupa - balista. Stanovnici podgolijskih sela su im se suprotstavili i posle pogibije njihovog komandanta kod Troštičkog i Štitarskog kamena balisti se povlače preko Ljudske reke na Sjeničku pešter.

Crkva Svetog Nikole u Štitarima

Crkva Sv. Nikole, poznata pod imenom Nikoljača, izdvaja se svojom arhitektonskom zanimljivošću i budi posebnu pažnju. To je crkva srednjih dimenzija, rađena sa očiglednim dekorativnim pretenzijama. U osnovi je jednobrodna građevina sa oltarskom apsidom koja je iznutra polukružna, a spolja sedmostrana. Pored naosa ima i pripratu koja je od naosa odvojena lukom nošenim stupcima. Presvedena je poluljubičastim svodom koji podupiru ojačavajući lukovi. Zanimljivo je da svetlost prodire kroz dva otvora na svodu naosa i kroz jedan prozor na južnom zidu, koji je neobično vešto profilisan tako da čini vrlo uočljiv dekorativni element na građevini. S posebnim osećanjem dekorativnosti obrađena je zapadna fasada. Šest izvanredno lepo profilisanih konzola povezano je lukovima čineći slepu arkadu elegantnih oblika i ritmike. Građevina je zidana od lepo obrađenih blokova kamena peščara, ljubičaste fakture. O vremenu gradnje crkve nema nikakvih određenih podataka. Međutim, po stilu fresaka i po arhitekturi možemo zaključiti da je crkva nastala oko 1640. godine. Oskudna i nedovoljna obaveštenja o živopisu daje nam oštećeni natpis koji se nalazi u oltarskom prostoru. Na osnovu tog natpisa saznajemo da je ktitor živopisa bio neki Vujko. Pored njega na natpisu se pominju neki Altar i Dačul čije su uloge u dekoraciji crkve nejasne. Možda među njima treba tražiti autora živopisa. Od predstavljenih scena i figura očuvane su samo one u oltarskom prostoru. Sačuvana je scena Vizije Sv. Petra Aleksandrijskog. Takođe pažnju oduzimaju figure arhijereja: Svetog Vasilija Velikog, Svetog Gligorija Velikog, Svetog Spiridona, Svetog Kirila Filozofa i Svetog Nikole. Freske su rađene na tamno-plavoj i žutoj pozadini. Signature su ispisane belom bojom. Po stavovima nekih figura i načinu njihove obrade može se pretpostaviti da je autor ovih živopisa jedan od majstora koji je radio freske u crkvi kod Tutina. Zidno slikarstvo tutinske crkve nastalo je 1647. godine. Pošto su sličnosti između ove dve crkve očigledne onda sledi zaključak da je crkva u Štitarima nastala u istom periodu. Posebnu vrednost predstavljaju carske dveri koje su jednini sačuvani deo od prvobitnog ikonostasa. Na dverima je naslikana scena Blagovesti. Po slikarskim kvalitetima dveri su značajno ostvarenje srpskog ikonopisa s kraja prve polovine 17. veka.

Demografija

U naselju Štitare živi 62 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 45,5 godina (43,7 kod muškaraca i 47,4 kod žena). U naselju ima 25 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,08.

U selu ima preko pedeset domaćinstava, ali je samo dvadesetak stalno naseljno. Ostala domaćinstva su napuštena tokom zime, a naseljena preko leta^[1].

Ovo naselje je u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

U Štitarima žive sledeći rodovi: Beševići, 4 doma, slava Aranđelovdan, poreklom iz Biševa; Vasići, 2 doma, Sveti Nikola, poreklom iz Biševa; Vasovići, 2 doma, Sveti Pantelija, poreklom iz Goševa; Maraši, 2 doma, Sveti Nikola, iz Podgorice; Pajovići, 2 doma, Sveti Nikola; Mićovići, 1 dom, Sveti Jovan, iz Korutana; Puzovići, 1 dom, Sveti Nikola, iz Bijelog Polja; Šarci, 2 doma, Krstovdan, iz Žabljaka.

Iz Štitara su se iselile sledeće porodice: Beševići, 1 dom, Beograd; Pajovići, 2 doma, Beograd; Vasići, 4 doma, Aranđelovac, Beč, Kragujevac, Vršac. Ovo su podaci za 2006. godinu.

Populacija (ist.): Štitare (Novi Pazar)
Godina	1948	1953	1961	1971	1981	1991	2002	2011
Stanovništvo	231	229	233	176	132	100	77	100

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[2]

Srbi	77	100,0%
nepoznato	0	0,0%

Stanovništvo prema polu i starosti^[3]


	m	ž
?	1	2
80+	0	2
75—79	1	0
70—74	1	1
65—69	6	8
60—64	8	7
55—59	2	2
50—54	1	1
45—49	1	0
40—44	1	1
35—39	4	2
30—34	2	1
25—29	1	4
20—24	1	1
15—19	1	1
10—14	5	1
5—9	1	1
0—4	2	3
Prosek :	43,7	47,4

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	29	31	31	30	29	26	25

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	7	7	3	1	2	2	3	0	0	0	3,08

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica
Muški	31	6	22	3
Ženski	33	6	22	5
UKUPNO	64	12	44	8

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	20	18	0	0	2
Ženski	10	10	0	0	0
UKUPNO	30	28	0	0	2
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	0	0	0	0	0
Ženski	0	0	0	0	0
UKUPNO	0	0	0	0	0
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	0	0	0	0
Ženski	0	0	0	0	0
UKUPNO	0	0	0	0	0
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	0	0	0	0
Ženski	0	0	0	0
UKUPNO	0	0	0	0

Reference

^ ^a ^b ^v „Bespućem do Štitara”. RTS. 21. 03. 2012. Pristupljeno 21. 3. 2012.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

[РТС-1] v „Bespućem do Štitara”. RTS. 21. 03. 2012. Pristupljeno 21. 3. 2012.

[2] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[3] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]