Jump to content

Haremi

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Harem)
Zonjat e Kabulit (litografia e 1848, nga James Rattray) duke treguar zbulimin në zonat zenana
Hyrja e re në haremin e një princi. Jaipur, fundi i shekullit XVIII, Muzeu Kombëtar, Nju-Delhi, India
Përshkrim i shekullit XIX i kryeeunukut të zi (majtas), një xhuxhi oborri (në mes) dhe i shefit të eunukut të bardhë (djathtas)

Haremi (arabisht: حريم ḥarīm, "një vend i shenjtë i paprekshëm; harem; pjesëtare femra të familjes")[1][2] i referohet siç duhet hapësirave shtëpiake që janë të rezervuara për gratë e shtëpisë në një familje muslimane.[3][4][5] Një harem mund të strehojë gruan ose gratë e një burri, fëmijët e tyre meshkuj para pubertetit, vajzat e pamartuara, shërbyeset e shtëpisë dhe të afërmit e tjerë femra të pamartuara. Në haremet e së kaluarës, në harem strehoheshin edhe konkubinat, të cilat ishin gra të skllavëruara.

Hyrje

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në kohët e mëparshme, disa hareme ruheshin nga eunukët që lejoheshin brenda. Struktura e haremit dhe shtrirja e monogamisë ose poligamisë ka ndryshuar në varësi të personalitetit të familjes, statusit socio-ekonomik dhe zakoneve lokale.[3] Institucione të ngjashme kanë qenë të zakonshme në qytetërimet e tjera mesdhetare dhe të Lindjes së Mesme, veçanërisht midis familjeve mbretërore dhe të klasës së lartë,[4] dhe termi ndonjëherë përdoret në kontekste të tjera. [6] Në arkitekturën rezidenciale tradicionale persiane, lagjet e grave njiheshin si andaruni (persisht: اندرونی; që do të thotë brenda), dhe në nënkontinentin Indian si zenana (persisht: زنانه).

Institucioni i haremit megjithatë ka përjetuar një rënie të mprehtë në epokën moderne për shkak të rritjes së arsimit dhe mundësive ekonomike për gratë, si dhe ndikimeve perëndimore, izolimi i grave ende praktikohet në disa pjesë të botës, si në Afganistanin rural dhe shtetet konservatore të rajonit të Gjirit Persik.[4][7]

Në Perëndim, konceptet imagjinare orientaliste të haremit si një botë e fshehur e nënshtrimit seksual, ku shumë gra të zhytura në poza sugjestive kanë ndikuar në shumë piktura, prodhime skenike, filma dhe vepra letrare.[3][4] Disa piktura të mëparshme të Rilindjes Evropiane që datojnë në shekullin XVI i portretizojnë gratë e haremit osman si individë me status dhe rëndësi politike.[8] Në shumë periudha të historisë islame, gratë në harem ushtronin shkallë të ndryshme të pushtetit politik,[9] si Sulltanati i Grave në Perandorinë Osmane.

Terminologjia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Fjala është regjistruar në gjuhën angleze që nga fillimi i shekullit XVII. Ajo vjen nga arabishtja ḥarīm, që mund të nënkuptojë "një vend të shenjtë të paprekshëm", "harem" ose "pjesëtare femra të familjes". Në anglisht termi harem mund të nënkuptojë gjithashtu "gratë (ose konkubinat) e një burri poligam". Shprehja triliterale Ḥ-RM shfaqet në terma të tjera të lidhura me nocionin e ndalimit si haram (i ndaluar), mahram (i afërm i pamartuar), ihram (gjendja e shenjtërimit ritual të një pelegrini gjatë haxhit) dhe el-Ḥaram al-Sarīf ("shenjtërorja fisnike", e cila mund t'i referohet Malit të Tempullit ose shenjtërores së Mekës).[1]

Në turqishten e kohës osmane, haremi, dmth pjesa e shtëpisë e rezervuar për gratë quhej haremlik, ndërsa hapësira e hapur për burrat quhej selamlık.[10]

Praktika e izolimit të femrave nuk është ekskluzive për Islamin, por fjala angleze harem zakonisht tregon hapësirën shtëpiake të rezervuar për gratë në familjet myslimane. [11] Disa studiues e kanë përdorur termin për t'iu referuar familjeve mbretërore poligjene gjatë historisë.[12]

Shih edhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Literatura

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • ʿĀżod-al-Dawla, Solṭān-Aḥmad Mirzā (1997) [1376 Š.]. ʿAbd-al-Ḥosayn Navāʾi (red.). Tāriḵ-e ʿażodi. Tehran. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
  • Ahmed, Leila (1992). Women and Gender in Islam. New Haven: Yale University Press. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Ansary, Tamim (2009). Destiny disrupted: a history of the world through Islamic eyes. New York: PublicAffairs. fq. 228. ISBN 9781586486068. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Anwar, Etin (2004). "Harem". përmbledhur nga Richard C. Martin (red.). Encyclopedia of Islam and the Muslim World. MacMillan Reference USA. {{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Bearman, P.; Bianquis, Th.; Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P., red. (1978). Encyclopaedia of Islam (bot. 2nd). Brill. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Betzig, Laura (mars 1994). "Sex in History". Michigan Today. University of Michigan. Arkivuar nga origjinali më 11 shtator 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Britannica (2002). "Harem". Encyclopaedia Britannica. {{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Brosius, Maria (1996). Women in ancient Persia (559-331 BC). Oxford. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
  • Cartwright-Jones, Catherine (2013). "Harem". The Oxford Encyclopedia of Islam and Women. Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/acref:oiso/9780199764464.001.0001. ISBN 9780199764464. {{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Doumato, Eleanor Abdella (2009). "Seclusion". përmbledhur nga John L. Esposito (red.). The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. Oxford: Oxford University Press. Arkivuar nga origjinali më 6 mars 2021. Marrë më 25 prill 2022. {{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Duben, Alan; Behar, Cem (2002). Istanbul Households: Marriage, Family and Fertility, 1880-1940. Cambridge University Press. ISBN 9780521523035. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Fay, Mary Ann (2012). Unveiling the Harem: Elite Women and the Paradox of Seclusion in Eighteenth-Century Cairo. Syracuse University Press. ISBN 9780815651703. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Fisher, William Bayne; Jackson, Peter; Lockhart, Lawrence, red. (1986). The Cambridge History of Iran. Vëll. 6. Cambridge University Press. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Goodwin, Godfrey (1997). The Private World of Ottoman Women. London: Saqi Books. ISBN 9780863567513. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Haslauer, Elfriede (2005). "Harem". The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt. Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780195102345.001.0001. ISBN 9780195102345. {{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Faroqhi, Suraiya (2006). The Ottoman Empire and the World Around It. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Madar, Heather (2011). "Before the Odalisque: Renaissance Representations of Elite Ottoman Women". Early Modern Women. 6: 1–41. doi:10.1086/EMW23617325. S2CID 164805076. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Marzolph, Ulrich (2004). "Eunuchs". The Arabian Nights Encyclopedia. ABC-CLIO. {{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Patel, Youshaa (2013). "Seclusion". The Oxford Encyclopedia of Islam and Women. Oxford: Oxford University Press. Arkivuar nga origjinali më 7 shtator 2020. Marrë më 25 prill 2022. {{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Quataert, Donald (2005). The Ottoman Empire, 1700-1922. Cambridge University Press. ISBN 9780521839105. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Rodriguez, J.P. (1997). "Ottoman Empire". The Historical Encyclopedia of World Slavery. ABC-CLIO. {{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Savory, R. M. (1977). "Safavid Persia". përmbledhur nga P. M. Holt; Ann K. S. Lambton; Bernard Lewis (red.). The Cambridge History of Islam. The Central Islamic Lands from Pre-Islamic Times to the First World War (në anglisht). Vëll. 1A. Cambridge University Press.
  • Wehr, Hans; Cowan, J. Milton (1976). A Dictionary of Modern Written Arabic (në anglisht) (bot. 3rd). Spoken Language Services.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b Wehr & Cowan 1976.
  2. ^ Harem at WordReference.com
  3. ^ a b c Cartwright-Jones 2013.
  4. ^ a b c d Anwar 2004.
  5. ^ Harem in Merriam-Webster Dictionary
  6. ^ Haslauer 2005.
  7. ^ Doumato 2009.
  8. ^ Madar 2011.
  9. ^ Britannica 2002.
  10. ^ Quataert 2005.
  11. ^ Patel 2013.
  12. ^ Betzig 1994.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Haremi&oldid=2635940"