Rinoceronti

Rinoceronti Vargu kohor: Eoceni — tani
Një rinoceront i zi (Diceros bicornis) në Kopështin Zoologjik Saint Luis.
Klasifikimi shkencor
Mbretëria:	Animalia
Filumi:	Chordata
Klasa:	Mammalia
Rendi:	Perissodactyla
Superfamilja:	Rhinocerotoidea
Familja:	Rhinocerotidae Gray, 1820
Gjinitë
Ceratotherium Dicerorhinus Diceros Rhinoceros
Vargu i rinocerontit

Rinoceronti (nga Greqishtja rhinokeros, që do të thotë hundë-brirë) është një nga pesë llojet që ekzistojnë të njëthumborëve të familjes Rinocerontidae, si dhe ndonjë nga speciet e shumta të zhdukur. Dy specie ekzistuese janë vendas në Afrikë dhe tre në Azinë Jugore. Termi "rinoceront" shpesh aplikohet më gjerësisht për të afërmit e zhdukur  të Rhinocerotoidea .

Anëtarët e familjes të rinocerontit janë disa nga megafauna më të madhe që kanë mbetur në planet , me të gjitha llojet e kafshëve që mund të arrijnë ose tejkalojnë rinocerontët. Ata kanë një dietë barishtore , trurin e kanë vogël më të vogël se gjitarët në madhësinë e tyre(400-600 g).Kanë një ose dy brirë dhe kanë një lëkurë mbrojtëse të trashë (1,5-5 cm) e formuar nga shtresat e kolagjenit,të pozicionuar në një strukturë ngjyrë gri . Ata kryesisht ushqehen me bar dhe gjethe por në raste të vecanta mund të hajnë bimë të tjera me përmbatje klorofili. Ndryshe nga persiodaktilët e tjerë , dy llojte afrikane të rinocerontëve u mungojnë dhëmbët në frontin e gojës , duke u mbështetur në buzët e tyre për të ngrënë ushqimin.

Rinocerontët vriten nga njerëzit për brirët e tyre , të cilat blihen dhe shiten në tregun e zi dhe përdoren nga disa kultura për bizhuderi apo mjekësi tradicionale . Azia Lindore, posaçërisht Vietnami , është tregu më i madh për brirët e rinove. Brirët e rinove kushtojnë po aq sa ari në tregun e zi. Njerëzit e coptojnë bririn dhe e konsumojnë ato, duke besuar se pluhuri ka veti terapike. Brirët janë bërë nga keratin , i njëjti lloj proteina që përbajn flokët dhe thonjtë tanë. Të dy speciet afrikane dhe rinocerontat sumatran kanë dy brirë, ndërsa Rinocerontët indiane dhe Javan kanë një bri të vetëm. Lista e Kuqe e IUCN identifikon rinocerontin e Zi , Javan, dhe të Sumatrës si speci të rrezikuar në mënyrë kritike .

Etimologjia

Fjala rinoceront rrjedh nga latinishtja dhe nga greqishtja e lashtë e cila është e përbërë nga fjalët rhino, "hundë" dhe κέρας (keras "bri") dhe "ontos": mbi: me një bri në hundë. Emri kolektiv për një grup rinocerontësh është përplasje ose tufë. Emri është vënë në përdorim që nga shekulli i 14-të. 

Taksonomia

Familja e rinocerontidae përbëhet nga vetëm katër gjinie ekzistuese: Ceratotherium, Dicerorhinus, Diceros dhe Rhinoceros. Speciet e gjalla bien në tre kategori. Të dy speciet afrikane, rinoceronti i bardhë dhe rinoceronti i zi , i përkasin fisit Dicerotini, i cili filloi në mes të Miocenit , rreth 14.2 milionë vjet më parë.  Dallimi kryesor midis rinocerontit të zi dhe të bardhë është forma e gojës së tyre - rinoceronti i bardh ka buzë të gjera të sheshta për kullotje, ndërsa rinoceronti i zi ka buzë të gjata për të ngrënë gjeth. Ka dy lloje të Rhinocerotini që jetojnë, rinocerontët indianë dhe rinocerontët  javan , të cilat dalloheshin nga njëra-tjetra rreth 10 milionë vjet më parë. Rinoceronti I Sumatrës është i vetmi i mbijetuar dhe i vetmi përfaqësues i grupit më primitive, të Dicerorhinini, i cili u shfaq në Miocen (rreth 20 milion vjet më parë).

Një rinoceront hibrid i bardhë ( Ceratotherium s. Simum × C. s. Cottoni ) është edukuar në kopshtin zoologjik Dvůr Králové (Kopshti zoologjik Dvur Kralove nad Labem) në Republikën Çeke në vitin 1977. Gjithashtu është konfirmuar hibridizimi i rinocerontëve të zinj dhe të bardhë .

Rinoceronti i zi ka 84 kromozome (numri diploid, 2N, për qelizë), të gjitha llojet e tjera të rinocerontëve kanë 82 kromozome. Megjithatë, polimorfizmi kromozomal mund të çojë në numërime të ndryshme të kromozomeve. Për shembull, në një studim kishte tre rinoceront veriore të bardha me 81 kromozome.

Rinoceront i bardhë në fakt është gri

Karakteristikat

Rinoceronti i bardhë

Janë dy lloje të rinocerontësh të bardhë, rinocerontët e bardhë: rinocerontët e bardhë jugorë (Ceratotherium simum simum) dhe rinocerontët e bardhë veriore (Ceratotherium simum cottoni). Që nga viti 2013, nënlloji jugorë ka një popullatë prej 20,405 - duke i bërë ato nëngrupet më të shumt të rinocerontve në botë. Megjithatë, nëngrupet e veriut janë të rrezikuara në mënyrë kritike,të  mbeteur dy femra dhe një mashkull plak tëmbetur në robëri. Nuk ka shpjegim përfundimtar për emrin "rinocerontë të bardhë". Një ide popullor se "e bardhë" është që në gjuhën afrikane do të thotë i ‘’gjërë’’ për shkak të turirit më të gjatë si se të rinocerontit të zi.

Rinoceronti i bardhë ka një trup të madh dhe kokë të madhe, një qafë të shkurtër dhe gjoks të gjerë. Femrat peshojnë 1,600 kg (4,000 lb) dhe meshkujt 2,400 kg (5,000 lb). Gjatësia e kokës dhe trupit është 3.5 deri 4.6 m (11-15 ft) dhe lartësia e shpatullave është 1.8-2 m (5.9-6.6 ft). Në nofullën e sipërme ka dy brirë . Bri i parë është më i madh se bri tjetër ,mesatarisht 90 cm (35 in) në gjatësi dhe mund të arrijë në 150 cm (59 in). Rhinoceros bardhë gjithashtu ka një grykë muskulore të shquar që mbështet kokën relativisht të madhe. Ngjyra e kësaj kafshe mund të variojë nga kafe e verdhë në të zeza. Shumica e flokëve të trupit gjenden në skajet e veshëve dhe shiritat e pasëm, ndërsa pjesa tjetër shpërndahet shumë pak mbi pjesën tjetër të trupit. Rinocerontët e bardhë kanë gojën e sheshtë që përdoret për kullotje.Rinoceronti i zi( Diceros bicornis ) u zgjodh për të dalluar këtë specie nga rinocerontët e bardhë ( Ceratotherium simum ). Kjo mund të jetë konfuze, pasi të dyja llojet nuk dallohen me të vërtetë nga ngjyra. Ka katër lloje të rinocerontve të zinj: Jug-qendrore ( Diceros bicornis minor ), më e shumta, që dikur varionin nga jugu qendror i Tanzanisë përmes Zambisë , Zimbabvesë dhe Mozambikut në Afrikën e Jugut  dhe lindore ; Jugperëndimor ( Diceros bicornis occidentalis ), të cilat përshtaten më mirë me savanat dhe habitate gjysmë të thatë të Namibisë , në jug të Angolës ,në Botsvanën perëndimore dhe Afrika e Jugut perëndimore; Afrikën Lindore ( Diceros bicornis michaeli ), kryesisht në Tanzani ; dhe afrikanoverior ( Diceros Bicornis longipes ) i cili është shpallur i zhdukur në nëntor të 2011. 

Të rinoceront zezë ka një sqep formë cik dhe është e ngjashme në ngjyrë me rinoceront bardhëRinoceront bardha në fakt është gri

Një rinoceront i zi i rritur qëndron 1.50-1.75 m (59-69 in) i lartë në shpatull dhe është 3.5-3.9 m (11-13 ft) në gjatësi. Një i rritur peshon nga 850 në 1,600 kg (1,870 deri 3,530 lb), me përjashtim të 1,800 kg (4,000 lb), ndërsa femrat janë më të vogla se meshkujt. Dy brirë në kafkë janë bërë nga keratin me bri front më të madh tipike 50 cm të gjatë,  deri në 140 cm. Ndonjëherë, një bri i tretë më i vogël mund të zhvillohet. Rinoceronti i zi është shumë më i vogël se sa Rinocerontët e bardhë , dhe ka një gojë të mprehtë, të cilën e përdor për të kuptuar gjethet dhe bar për tu ushqyer.

Gjatë gjysmës së dytë të shekullit të 20-të, numri i tyre u reduktua ndjeshëm nga rreth 70,000  në fund të viteve 1960 në një rekord të ulët prej 2,410 në vitin 1995. Që atëherë, numrat janë rritur në mënyrë konstante në një nivel kontinental, me dyfishim 4,880 deri në fund të vitit 2010. Megjithatë, numrat janë ende 90% më të ulëta se tri gjenerata më parë. 

Rinoceronti indian

Rinoceronti indian  (Rhinoceros unicornis) ka vetmë një bri me gjatësi 20–60 centimetres (7.9–23.6 in). Është pothuajse aq i madh sa rinoceronti i bardhë. Lëkura e tij e trashë, argjend-kafe,ndodhet në shpatull, mbrapa trupit dhe në shpinë, duke i dhënë një pamje të blinduar. Këmbët e tij të sipërme dhe supet janë të mbuluara si gunga dhe ai ka shumë pak flokë në trup. Meshkujt e rritur janë më të mëdhenj se femrat dhe më të egër se femrat, me peshë prej 2,500-3,200 kg (5,500-7,100 lb). Lartësia e shpatullave është 1.75-2.0 m (5.7-6.6 ft). Femrat peshojnë rreth 1,900 kg (4,200 lb) dhe janë 3-4 m (9,8-13 ft) të gjata. Rinoceronti me madhësi rekord ishte rreth 4.000 kg (8.800 lb).

Të rinoceront indian ka një bri të vetme

Rinocerontët indian dikur banonin në shumë zona duke filluar nga Pakistani në Mianmar dhe ndoshta edhe në pjesë të Kinës . Megjithatë, për shkak të ndikimit njerëzor, ata tani ekzistojnë në vetëm disa zona të mbrojtura të Indisë (në Assam , Bengalin Perëndimi dhe disa çifte në Uttar Pradesh ) dhe Nepal , plus disa çifte në Parkun Kombëtar të Lal Suhanra në Pakistan. Ata janë të mbyllur në kullotat e larta dhe pyjet në ultësirën e Himalajeve . Dy të tretat e rinocerontëve indianë të botës tani janë të mbyllur në Parkun Kombëtar ,Kazirangai vendosur në rrethin Golaghat të Assam , Indi.

Rinoceronti Javanez

Rinoceronti Javan (Rhinoceros sondaicus) është një nga gjitarët më të rrezikuar në botë.Sipas vlerësimeve të vitit 2015, vetëm rreth 60 mbeten, në Java, Indonezi, në gjëndje të egër. Ai është gjithashtu një nga speciet më pak të njohura të rinocerontëve. Ashtu si rinoceronti Indian, rinoceronti Javanez ka një brirë të vetëm. Lëkura e tij e zbehtë, bie në copa në shpatull, mbrapa dhe në kurriz, duke i dhënë një pamje të blinduar. Gjatësia e tij arrin nga 3.1 deri 3.2 m (10-10 ft) përfshirë kokën dhe lartësinë e tij 1.5-1.7 m (4 ft 11 në-5 ft 7 in). Të rriturit peshojnë  900 -1,400 kg ose 1,360-2,000 kg. Brirët tek meshkujt mund të arrijnë deri në 26 cm gjatësi, ndërsa tek femrat ata janë të vogla ose mungojnë fare. Këto kafshë preferojnë pyjet e dendura të ultësira, barra të gjata dhe shtresat e kallamave.

Rinoceronti javan eshte më i vogël se rinoceronti indian, rinoceronti i Javas gjithashtu ka një bri të vetëm

Megjithëse dikur i përhapur në të gjithë Azinë, në vitet 1930 ata u gjuajtën në zhdukje në Nepal , Indi , Birmanë , Malajzi gadishullore dhe Sumatra për fuqitë të supozuara mjekësore të brirëve dhe gjakut të tyre. Deri në vitin 2015, vetëm 58-61 individë mbeten në Parkun Kombëtar Ujung Kulon , Java, Indonezi. Rionocerontin e fundit Javan i njohur në Vietnam thuhet se u vra për bririn e tij,në 2011 nga luftëtarët Vietnamese. Tani vetëm Java përmban rinocerontët e fundit të Javaës.

Rinoceronti i Sumatrës

Rinoceronti i Sumatrës ( Dicerorhinus sumatrensis ) është specia më e vogël e rinocerontidae, si dhe ato me flokë më të madhe . Ajo mund të gjendet në lartësi shumë të larta në Borneo dhe Sumatra . Për shkak të humbjes së habitatit dhe gjuetisë , numri i tyre ka rënë dhe është bërë rinoceronti më I kërcënuear. Rreth 275 rino sumatran besohet të besohen të kenë    mbeten. Ekzistojnë tre nëngrupet e rinocerontëve tgë Sumatrës: rinoceronti i Sumatrës ( Dicerorhinus sumatrensis sumatrensis ), rinocerontët Bornean ( Dicerorhinus sumatrensis harrissoni ) dhe të zhdukur,rinoceronti Veriore i Sumatrës ( Dicerorhinus sumatrensis lasiotis ).

Rinoceronti i Sumatres është më i vogli i specieve të rinove

Një rinoceront I rritur zakonisht qëndron rreth 1.3 m në shpatull, ka një gjatësi prej 2.4-3.2 m (7 ft 10 në 10 ft 6 in) dhe peshon rreth 700 kg (1,500 lb), edhe pse individët më të mëdhenj kanë qenë me peshë më të madhe.Ashtu si speciet afrikane , ai ka dy brirë; më e madhe është në fillim të kokës (25-79 centimetra (9.8-31.1 in)),më I vogli 10 centimetra (3.9 in) të gjatë. Meshkujt kanë brirë shumë më të madh se femrat. Flokët mund të jenë të dendura (flokët më të dendura në viçat e rinj) deri në qime të rrallë. Ngjyra e këtyre rinoceronti është e kuqërremtë ose ngjyrë kafe. Trupi është i shkurtër dhe ka këmbë të mprehta. Qafa është e shkurtër .

Rinocerontët sumatran janë në prag të zhdukjes për shkak të humbjes së habitatit dhe gjuetisë pa leje. Ata u përhapën nëpër Azinë Juglindore, por tani ata janë të kufizuar në disa pjesë të Indonezisë dhe Malajzisë për shkak të izolimit . Ka pasur 320 D. sumatrensis në vitin 1995, të cilat deri në vitin 2011 kanë rënë në 216. Ai ka gjetur me anë të krahasimit të ADN-së se rinoceront e Sumatrës është Iidhur me specien euroaziatike të rinocerontve,Koelodoni  . Në 1994 Alan Rabinowitz publikisht i ka denoncuar qeveritë, OJQ-të dhe institucionet e tjera për mungesën e përpjekjeve të tyre për të ruajtur rinocerontin e Sumatrës. Për ti ruajtur, ata do të duhet t'i zhvendosin ato nga pyjet e vegjël në programet e mbarështimit që mund të monitoronin suksesin e tyre të mbarështimit. Për të rritur riprodhimin, qeveritë malajziane dhe indoneziane gjithashtu mund të bien dakord për të shkëmbyer gametet e Sumatran dhe (më të vogël) të nën-llojit Bornean. Qeveritë indoneziane dhe malajziane kanë propozuar gjithashtu një njësi të vetme menaxhimi për këto dy nëngrupi të lashtë.

Rinoceronti leshator,kushurit i zhdukur i rinocerontve

Evolucioni

Rhinocerotoids  është një perisodakl nga  fillimi i Eocene . Fosilet e Hyrachyus eximus gjetur në Amerikën e Veriut datojnë që nga periudha e Eocenit. Ky paraardhës i vogël i zhdukur ngjante me një tapiri . Tre familje, ndonjëherë të grupuara së bashku si Rhinocerotoidea  , evoluan në Eocenën e vonshme, pra Hyracodontidae, Amynodontidae dhe Rhinocerotidae.

Armatura e trashë e lëkurës së rinocerontëve afrikan(majtas) dhe aziatik(djathtas)

Hyracodontidae

Hyracodontidae , i njohur edhe si "drejtimi i rhinos", tregon përshtatjen për shpejtësinë , dukeshin më shumë si kuaj se sa rinocrontët modernë. Hirokodontët e vegjel ishin me madhësi të qenve; më i madhi ishte Parakeratherium , një nga gjitarët më të mëdhenj të tokës që ka ekzistuar ndonjëherë. Parakeratherium hornless ishte gati shtatë metra i lartë, dhjetë metra të gjatë, dhe peshonte 15 ton. Ashtu si një gjirafë , ushqehej me gjethe . Hyracodontids u përhap në të gjithë Eurazin nga mesi i Eocenit deri në Miocene të hershme.

Amynodontidae

Amynodontidae, i njohur gjithashtu si "rinot ujore", u shpërnda në të gjithë Amerikën e Veriut dhe Euroazinë , nga Eoceni deri në Oligocenë e hershme . Amynodontidët ishin  si hipopotamet  e sotem në pamjen e tyre, Ata banonin në lumenj dhe liqene, dhe ndanin shumë nga përshtatjet e njëjta për jetën ujore si hipopotamet.

Rinocerontidae

Familja e të gjithë rinocerontëve moderne, Rinocerontidae, u shfaq së pari në Eocenën e Vonë në Euroazi. Anëtarët më të hershëm të Rinocerontidae ishin të vegjel dhe të shumta; të paktën 26 gjini jetuan në Euroazi dhe në Amerikën e Veriut derisa një valë zhdukjesh në Oligocen e mesme fshiu shumicën e specieve të vogla. Megjithatë, disa prej tyre mbijetuan. Menoceras , një rinoceront me madhësi e derrit, kishte dy brirë. Teleoceras kishin këmbë të shkurtra, një gjoks si fuçi dhe jetun rreth 5 milionë vjet më parë. Rinocerontet e fundit në Amerikë u zhdukën gjatë Pliocenit .

Rinot moderne mendohet se kanë filluar shpërndarjen ne Azia gjatë Miocenit . Dy lloje mbijetuan në periudhën e fundit të akullnajave dhe banonin në Evropë , rreth 10.000 vjet më parë: rinocerontët e leshator dhe Elasmotheriumi . Rinocerontët leshatoe u shfaqën në Kinë rreth 1 milion vjet më parë dhe në Evropë rreth 600,000 vjet më parë. Ai u rishfaq rreth 200.000 vjet më parë, së bashku me mamuthët leshator. Elasmotherium ishte dy metra i gjatë, pesë metra i gjerë dhe peshonte rreth pesë ton, me një bri të vetëm të madh, dhëmbë të hipopotamit dhe këmbë të gjata për të luftuar. Të dy, Koelodonti dhe Elasmotherium u znduken ne Pleistocenin e vonë.Kishte ndryshime klimatike dhu u ngrit numri i vrasjeve nga grabitqarët e rinj,të tilla si hienat dhe njerëzit,gje qe çoj në zhdukjen e tyre. Mund të ketë qenë një popullsi e mbetur e Elasmotherium , në jug të Siberisë Perëndimore (zona që është sot Kazakistani ), rreth 29.000 vjet më parë.

Nga llojet e rinoceronteve ekzistuese, rinoceronti i Sumatres është më i vjetri, sepse u shfaq me shumë se 15 milionë vjet më parë. Rinoceronti i Sumatres ishte i lidhur ngushtë me rinocerontët e leshator, por jo me llojet e tjera moderne. Rinoceroneti indiane dhe Javan janë të lidhura ngushtë dhe formojnë një linje të rinocerontve aziatike. Paraardhësit e hershëm te rinocerontve indian dhe javan u shfaqen rreth 2-4 milion vjet më parë.

Krahasimi i madhësive midis rinocerontve ekzistuese dhe të zhdukura

Origjina e dy rinocerontve të gjalla afrikane, mund të gjurmohen në speciet e vonshme te Miocenit ( 6 mije bite me pare ), Ceratotherium neumayri . Linjat që përmbajnë specie të gjalla ndryshojnë nga Plioceni i hershëm ( 1.5 mije vite me pare ), Diceros praecox , paraardhësi i mundshëm i rinocerontit të zi.Rinoceronti i zi dhe i bardhë mbeten kaq të lidhur ngushtë që ata ende mund të bashkohen dhe të prodhojnë me sukses pasardhës.

·       Familja Rhinocerotidae

·       Nënfamilje Rhinocerotinae

·       Fisi Aceratheriini

·       † Akeratherium -33.9-3.4 Ma

·       † Akerorinus -13.6-7.0 Ma

·       † Alicornops -13.7-5.33 Ma

·       † Aphelops -20.430-5.330 Ma

·       † Kilotheridium -23.03-11.610 Ma

·       † Kilotherium -13.7-3.4 Ma

·       † Dromokeratherium -15.97-7.25 Ma

·       † Floridakeras -20.43-16.3 Ma

·       † Hoploakeratherium -16.9-16.0 Ma

·       † Mesakeratherium-20.6-10.3 Ma

·       † Perakeras -20.6-10.3 Ma

·       † Plesiakeratherium 20.0-11.6 Ma

·       † Proakeratherium 16.9-16.0 Ma

·       † Sinorhinus

·       † Subchilotherium

·           Familja Teleoceratini

·       † Aprotodon -28.4-5.330 Ma

·       † Brakydiceratherium

·       † Brakypodella

·       † Brakypotherium -20.0-5.33 Ma

·       † Diakeratherium -28.4-16.0 Ma

·       † Prosantorinus 16.9-7.25 Ma

·       † Shenongtherium

·       † Teleokeras -16.9-4.9 Ma

·       Familja e Rinocerotini -40.4-11.1 Prezent

·       † Gaindatherium -1-1.61-11.1 Ma

·       † Rusingakeros 17.5 Ma

·       Rinoceronti indian dhe javan Prezent

·       Fisi Dikerorinini

·       † Koelodonti – rinoceronti  leshator

·       Dicerorhinus - rinoceronti sumatran Prezent

·       † Dihoplus -11.610-1.810 Ma

·       † Lartetotherium -15.97-8.7 Ma

·       † Stephanorhinus -9,7-0,126 Ma - rinoceronti merk & Familjaret e ngusht

·       Famila Dicerotini 23.03 -Aktual

·       Ceratotherium - Rhinoceros i bardhë -7.250-Prezent

·       Diceros - Rinoceronti i zi -23.03-Aktual

·       † Paradiceros -15.97-11.61 Ma

·       Nënfamiljë Elasmotherinae

·       † Gulfoceras -23.030-20.430 Ma

·       † Victoriaceros -15 Ma

·       Fiamilja Diceratherini

·       † Dikeratherium -33.9-11.610 Ma

·       † Subyrakodon -38.0-26.3 Ma

·       Familja Elasmotherini -20,0-0,126 Ma

·       † Bugtirhinus- 20.0-16.9 Ma

·       † Kaementodon

·       † Elasmotherium - Rinoceront gjigant 3.6-0.126 Ma

·       † Hispanotherium sinonim & Huaqingtherium 16.0-7.250 Ma

·       † Iranotherium

·       † Kenyatherium

·       † Meninatherium

·       † Menoceras 23.03-16.3 Ma

·       † Ningxiatherium

·       † Ougandatherium 20.0-16.9 Ma

·       † Parelasmotherium

·       † Procoelodonta

·       † Sinotherium 9.0-5.3 Ma

Përkujtim për rinocerontët e vrarë nga luftëtarët pranë St Lucia Estuary , Afrika e Jugut

Gjuetia

Rinocerontët e rritur nuk kanë grabitqarë natyror te egra, përveç njerëzve. Rinocerontët e rinj megjithatë mund të bien pre e maceve te mëdha , krokodileve , qenve të egër afrikan dhe hijenave.

Megjithëse rinocrontët janë të mëdhenj dhe kanë reputacion për të qenë të eger, ato janë të zhurmshme, ata vizitojnë burimet e ujit çdo ditë dhe mund të vriten lehtë kur pijnë. Që nga dhjetori i vitit 2009, zhdukja u rrit në nivel global ndërsa përpjekjet për të mbrojtur rininë konsiderohen gjithnjë e më te paefektshme. Vlerësimi më serioz, se vetëm 3% e luftëtarëve janë kundërshtuar me sukses, raportohet nga Zimbabve , ndërsa Nepali ka shmangur krizën në masë të madhe. Poachers janë bërë më të sofistikuar. Zyrtarët e Afrikës së Jugut kanë bërë thirrje për veprim urgjent kundër gjuetisë, pasi vrasësit vranë rinin e fundit femër në Rezervën e Krugersdorp Game pranë Johanesburgut .  Statistikat nga Parqet kombëtare të Afrikës së Jugut tregojnë se 333 rinocerot u vranë në Afrikën e Jugut në 2010,  duke u rritur në 668 deri në 2012,  mbi 1,004 në 2013, dhe mbi 1,338 të vrarë në vitin 2015. Në disa raste rinocerontët janë droguar dhe brirët e tyre janë hequr, ndërsa në raste të tjera më shumë ata jane vrare.

Qeveria Namibiane ka mbështetur praktikën e gjuetisë e  rinocerontve si një mënyrë për të mbledhur para për ruajtjen. Licencat e gjuetisë për pesë rinoceront te zinj namibian janë ne ankand çdo vit, me paratë që shkojnë në Fondin e Mirëbesimit të Lojërave të Qeverisë. Megjithatë, disa konservatorë dhe anëtarë të publikut e kundërshtojnë ose vënë në dyshim këtë praktikë.

Tregtiia dhe përdorimi i bririt

Tregtia ndërkombëtare për briin e rinoceront është shpallur i paligjshëm nga Konventa për Tregtinë Ndërkombëtare në Speciet e Rrezikuara të Faunës dhe Florës (CITES) që nga viti 1977. Një propozim nga Swaziland për të hequr ndalimin ndërkombëtar u hodh poshtë në tetor 2016. Shitja e brendshme e brinjëve të rinocerontëve në Afrikën e Jugut, u ndalua që nga viti 2009. Megjithatë, ky ndalim u përmbys në një çështje gjyqësore më 2017 dhe Afrika e Jugut planifikon të hartojë rregullore për shitja e brinjëve, ndoshta duke përfshirë eksportin për "qëllime jo-komerciale". Qeveria e Afrikës së Jugut ka sugjeruar që të krijohet një tregti ligjore e bririt, duke argumentuar se kjo mund të zvogëlojë gjuetinë dhe të parandalojë zhdukjen e kësaj specie.

Brinjtë e rinocerontëve, ndryshe nga ato të gjitarëve të tjerë me brirë ( që kanë një bërthamë kockore ), përbëhen vetëm nga keratin , të ngjashme me flokët dhe thonjtë e njeriut. Brinjtë rinocerontëve përdoren në ilaçet tradicionale në pjesë të Azisë, si dhe për trajtimin e thikave në Jemen dhe Oman . Esmond Bradley Martin ka raportuar për tregtinë dhe për trajtimin e thikave në Jemen . Në Evropë, historikisht besohej se brirët e rinocerontit mund të pastronin ujin dhe mund të zbulonin lëngje të helmuara.

Vietnamese aktualisht janë konsumatorët më të mëdhenj të bririt të rinos, dhe kërkesa e tyre drejton pjesën më të madhe të gjuetisë, e cila është rritur në nivele rekord."Vietnam CITES Institucion Administrues" ka pohuar se Hanoi kohët e fundit ka përjetuar një rënie 77% në përdorimin e bririt te  rinocerontit, por National Geographic ka sfiduar këto pretendime, duke vënë në dukje se nuk ka pasur rritje të numrit të kriminelëve të arrestuar apo të ndjekur penalisht. Tregu kryesor i destinacionit të brireve të Afrikës së Jugut është Vietnami. Një bri mesatar me madhësi mund të sjellë sa më shumë një të katërtën e milion dollarë.

Është një keqkuptim i zakonshëm që briri i rinocerontit në formë pluhuri përdoret si një nxitës ose shërim për kancer në Mjekësinë Tradicionale Kineze si Cornu Rhinoceri Asiatici (犀角, xījiǎo , "bri i rinocerontëve"); asnjë tekst TCM në histori nuk ka përmendur kurrë receta të tilla. Në Mjekësinë Tradicionale Kineze (TCM), briri i rinoxcerontit konsiderohet një ilaç efektiv ndonjëherë i përshkruar për ethe dhe konvulsione, një trajtim jo i mbështetur nga prova mjekësi bazë,është krahasuar me konsumimin e tharjeve të thonjve në ujë.Në vitin 1993, Kina nënshkroi traktatin CITES dhe hoqi brin e rinocerontit nga farmakopeia e mjekësisë kineze , e administruar nga Ministria e Shëndetësisë. Në vitin 2011, Regjistri i Mjekësisë Kineze të Bimëve në Mbretërinë e Bashkuar lëshoi ​​një deklaratë formale duke dënuar përdorimin e bririt te rinocerontëve.Një numër në rritje i edukatorëve TCM po flasin gjithashtu kundër praktikës se gjuetis.  Diskutimet me organizaten e TCM  jane për të zvogëluar përdorimin e bririt të rinocerontit, janë takuar me rezultate të përziera, sepse disa ende besojnë se ajo është një ilaç për shpëtimin e jetës.

Në mars të vitit 2013, disa studiues sugjeruan se mënyra e vetme për të ulur gjuetinë do të ishte krijimi i një tregu të rregulluar të bazuar në korrje njerëzore dhe të rinovueshme nga rinocerontet e gjalla.  Megjithatë, WWF kundërshton legalizimin e tregtisë së bri, pasi ajo mund të rrisë kërkesën, ndërsa IFAW lëshoi ​​një raport nga Eco Large , duke sugjeruar që njohja më e plotë e faktorëve ekonomikë është e nevojshme për të justifikuar opsionin e tregtisë.

Për të parandaluar gjuajtjen, në zona të caktuara, rinocerontët u janë qetësuar dhe brirët e tyre janë hequr.  Veçanërisht në Afrikën e Jugut, po punojnë gjithashtu në linjat e para për të luftuar gjuetinë, duke vrarë disa vrasës që janë kapur në akt. Një goditje e kohëve të fundit në vrasjet e rinocerontve ka bërë ruajtjen për të ardhmen e specieve.

Në vitin 2011, Projekti i Shpëtimit te rinocerontve, i organizuar nga Ed dhe Lorinda Hern nga Rezerva Natyrore i rinocerontve & luanit në Krugersdorp, Afrika e Jugut,  filloi një metodë kontrolli të regtisë se bririt që përbëhet nga infuzim(ndërsa në kafshën e gjallë), një përzierje e një ngjyre trëndafili dhe një acaricide (për të vrarë parazitet) - i cili është i sigurt për rinocerontin por toksik për njerëzit. Pas qetësimit të kafshës, një punonjëshap nje vrima në brirë, shton pajisje, dhe lidh zgavrën me hoses të gomës në një enë metalike me diametër prej dy këmbësh për katër centimetra të përzierësit të lëngshëm, të cilat pastaj shtypen. Infuzion eshte nga 20 minuta deri 45 minuta anestezi. Për shkak të presionit të lartë në organet e brendshme të kafshëve nga pesha e madhe e trupit, punëtorët i kthejnë ato çdo 7 minuta. Procedura gjithashtu përfshin futjen e tre identifikimit të RFID dhe marrjen e mostrave të ADN-së.

Për shkak të natyrës fibroze të bririt të rinocerontit, bojëja nën presion fut infuzionin e bririt, por nuk ngjyrosë sipërfaqen apo ndikon në sjelljen e rinocerontit. . Nuk do të ishte fatale - paraburgimi kryesor është dija se trajtimi është aplikuar, komunikuar me shenja të vendosura në strehimore. Ideja fillestare u rrit nga hulumtimet në bri si një rezervuar për trajtimet e njëkohëshme të tik-takëve, dhe ekspertët përzgjodhën një acaricide që ata mendojnë se është i sigurt për rinocerintin ,hutat dhe kafshët e tjera në ekosistemin e ruajtur.Përkrahësit pretendojnë se bojë nuk mund të hiqet nga brirët dhe mbetet e dukshme në skanerat me rreze X edhe kur boja është e vendosur në një pluhur të hollë.

Organizata bamirëse e Mbretërisë së Bashkuar “Save the Rhino” ka kritikuar helmimin e bri në baza morale dhe praktike. Organizata i vë në dyshim supozimet se teknika e infuzionit punon ashtu siç duhej dhe se edhe helmimi ishte i efektshëm, nëse ndërmjetësuesit në një tregti fitimprurëse dhe të paligjshme do të kujdesen shumë për efektin që do të kishte ndaj blerësve në një kontinent tjetër.  Ata gjithashtu pohojnë se brirët e helmuar mund të rrisin kërkesën për brirët e helmuar midis blerësve më të pasur ose mund të ushqejnë besimin në vetitë magjike të bri nëse njerëzit mbijetojnë nga helmimi.Përveç kësaj, briri i rinocerontit është blerë gjithnjë e më shumë për përdorim dekorativ, sesa për përdorim në mjekësinë tradicionale. Gjithashtu u raportua se një nga 150 trajtimet rinocerontve nuk mbijetoi në anestezi.

Një mënyrë tjetër për të kapërcyer tregun e bririt të rinocerontit është sugjeruar nga Matthew Markus i Pembient , një firmë bioteknologjike. Ai propozon sintezën e një zëvendësuesi artificial për bri rinoceront. Për t'u mundësuar autoriteteve të dallojnë bririn bioengineruar nga bri i vërtetë i rinocerontëve, mund të regjistrohet kodi gjenetik i bririt bioengineruar, ngjashëm me ADN-në e rinocerontëve të gjallë në RhODIS (Rhino DNA Index System). Përgjigjet fillestare nga shumë konservatorë ishin negativë, por një raport i vitit 2016 nga TRAFFIC - i cili monitoron tregtinë në kafshë të egra dhe pjesë të kafshëve - pranoi se "... do të ishte e nxituar të përjashtonte mundësinë që tregtia me bririn e rinoceront sintetik të luante një rol në strategjitë e ardhshme të ruajtjes ".

Në kulturë

Albrecht Dürer krijoi një rinoceront prej druri në 1515, bazuar në një përshkrim me shkrim dhe skicë të shkurtër nga një artist i panjohur i një rinoceront indiane që kishin ardhur në Lisbonë. Dürer kurrë nuk e pa kafshën dhe, si rezultat, Rinoceronti i Dürer është një përshkrim disi i pasaktë. Rinocerontet janë përshkruar në shpellën Chauvet në Francë, vizatime të datuara në 10,000-30,000 vjet më parë.

Historiani grek dhe gjeograf Agatharchides (shek 2 pes) përmend rinocerontët në librin e tij mbi Detin Eritrdian .

Ka legjenda për rinocerontet që zhdukin zjarrin në Burma , Indi dhe Malajzi . Rinoceronti mitik ka një emër të veçantë në malay , api badak , ku badak do të thotë rinoceront, dhe api do të thotë zjarr. Kafsha do të vijë kur një zjarr do të ndizet në pyll dhe do ta tërheqë. Nuk ka konfirmime të fundit të këtij fenomeni. Kjo legjendë u përshkrua në filmin nga” The Gods Must Be Crazy “(1980), që tregon një rinocerron afrikan që vë dy zjarre. 

• 
  Një enë verë në formën e një rinoceronti të bronzit me zbukurim argjendi, nga Han Perëndimor (202 BC - 9 AD) periudhë e Kinës
• 
  Një rinoceront i përshkruar në një mozaik romak në Villa Romana del Casale, një vend arkeologjik pranë Piazza Armerina në Sicili , Itali
• 
  Rhinoceros Dürer, prej druri, 1515
• 
  Rinoceront përshkruar në një mur të shpellës Chauvet në Francë, ca. 10,000-30,000 vjet më parë.]]

Shiko dhe

Parakeratheriumi