2021
2021 (MMXXI) lâi normaalihe, mon älgim- já nuuhâmpeivin lii gregoriaanlâš kalender mield vástuppeivi. Tot lii 2020-lovo nubbe ihe.
Tábáhtusah
[mute | mute käldee]Uđđâivemáánu
[mute | mute käldee]- uđđâivemáánu 1. peeivi – Heinävesi kieldâ sirdâšui Maadâ-Savo eennâmkoddeest Tave-Kärjil eennâmkoodán, Iitti kieldâ sirdâšui Kymileevi eennâmkoddeest Päijät-Häme eennâmkoodán, Isokyrö kieldâ sirdâšui Pohjanmaa eennâmkoddeest Maadâ-Pohjanmaa eennâmkoodán, Joroisii kieldâ sirdâšui Maadâ-Savo eennâmkoddeest Tave-Savo eennâmkoodán já Kuhmoisii kieldâ sirdâšui Koskâ-Suomâ eennâmkoddeest Pirkanmaa eennâmkoodán.
- uđđâivemáánu 20. peeivi – Joe Biden algâttij Ovtâstum staatâi president virgeest.
- uđđâivemáánu 26. peeivi – Eestieennâm 19. uáiviministerin väljejui Eestieennâm reformpiäláduv saavâjođetteijee Kaja Kallas.
Kuovâmáánu
[mute | mute käldee]- kuovâmáánu 5. peeivi – Marisha Rasi-Koskinen vuoitij Runeberg-palhâšume kirjestis Rec.[1]
- kuovâmáánu 13. peeivi – Mario Draghi algâttij Italia uáiviminister virgeest.
- kuovâmáánu 15. peeivi – Nigerialâš Ngozi Okonjo-Iweala väljejui Maailm kävppiservi WTO saavâjođetteijen.
Njuhčâmáánu
[mute | mute käldee]- njuhčâmáánu 19. peeivi – Samia Suluhu Hassan algâttij Tansania president virgeest.
Cuáŋuimáánu
[mute | mute käldee]- cuáŋuimáánu 3. peeivi – 31. Sámi Grand Prix uárnejui. Juoigâmuási vuoitij Máhtte Ánte J. Sara[2] já lávlumuási vuoittijn Lávre&Hilda.[3]
- cuáŋuimáánu 3. peeivi – Marja Mortensson vuoitij Áillohaš-muusikpalhâšume.[4]
- cuáŋuimáánu 4. peeivi – Vjosa Osmani väljejui Kosovo presidentin.
- cuáŋuimáánu 9. peeivi – DAT almostitij nurâldâhskiäru taan ive Sámi Grand Prix -kišto pittáin njuolgist muusikpalvâlussáid neetist.
Vyesimáánu
[mute | mute käldee]
- vyesimáánu 18.–22. peivij – Euroviisuh uárnejuvvojii Rotterdamist Vuáládâhenâmijn. Kišto vuoitij Italia ovdâsteijee Måneskin pittáin Zitti e buoni.
- vyesimáánu 18. peeivi – Ive 2021 Euroviisuh-lávlumkišto vuossâmuš semifiinaal uárnejui.
- vyesimáánu 20. peeivi – Ive 2021 Euroviisuh-lávlumkišto nubbe semifiinaal uárnejui.
- vyesimáánu 22. peeivi – Ive 2021 Euroviisuh-lávlumkišto fiinaal uárnejui.
Syeinimáánu
[mute | mute käldee]- syeinimáánu 23. peeivi – Tokio olympialiih algii.
Porgemáánu
[mute | mute käldee]- porgemáánu 5. peeivi – Arja Koriseva finnij Časkoslaavlâ-Finlandia -palhâšume.
- porgemáánu 8. peeivi – Tokio olympialiih nuhhii.
- porgemáánu 13. peeivi – Ucjuv kieldâ já Sämitige almostittii Kaavpugfiäráán-moobiilspeelâ kuulmâ sämikielân.
- porgemáánu 13.–17. peivij – 16. Wikimania uárnejui.
- porgemáánu 14. peeivi – Riikka Purra väljejui Vuáđusyemmilij saavâjođetteijen.
- porgemáánu 24. peeivi – Tokio paraolympialiih algii.
Čohčâmáánu
[mute | mute käldee]- čohčâmáánu 5. peeivi – Tokio paraolympialiih nuhhii.
- čohčâmáánu 26. peeivi – Sveeicist uárnejui aalmugjienâstem näimilittolaavâ nubásmitmist. Iänádâh sveiccilijn tuhhiittij laavâ nubásmittem täsiárvusubbon.
Roovvâdmáánu
[mute | mute käldee]- roovvâdmáánu 4. peeivi – David Julius já Ardem Patapoutian vuoittijn Nobel-fysiologia- teikkâ talhâstieđâpalhâšume.[5][6]
- roovvâdmáánu 4. peeivi – Fumio Kishida algâttij Jaapaan uáiviminister virgeest.
- roovvâdmáánu 5. peeivi – Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann já Giorgio Parisi vuoittii Nobel-fyysiikpalhâšume.[7][8]
- roovvâdmáánu 6. peeivi – Benjamin List já David W.C. MacMillan vuoittijn Nobel-kemiapalhâšume.[9][10]
- roovvâdmáánu 7. peeivi – Abdulrazak Gurnah vuoitij Nobel-kirjálâšvuotâpalhâšume.[11][12]
- roovvâdmáánu 8. peeivi – Maria Ressa já Dmitry Muratov vuoittijn Nobel-ráávhupalhâšume.[13][14]
Skammâmáánu
[mute | mute käldee]- skammâmáánu 30. peeivi – Barbadosist šoodâi täsiväldi.[15]
Juovlâmáánu
[mute | mute käldee]- juovlâmáánu 1. peeivi – Syemmilâš kirječällee Jukka Viikilä finnij čaabâkirjálâšvuođâ Finlandia-palhâšume kirjestis Taivaallinen vastaanotto.[16]
- juovlâmáánu 1. peeivi – Xiomara Castro väljejui Honduras presidentin.
- juovlâmáánu 4. peeivi – Krško kieldâst šoodâi kaavpugkieldâ.[17]
- juovlâmáánu 4. peeivi – Tievâslâš piäiváásiävŋánem Antarktisist.
- juovlâmáánu 6. peeivi – Karl Nehammer väljejui Nuorttâriijkâ littokanslerin.
- juovlâmáánu 8. peeivi – Olaf Scholz väljejui Saksa littokanslerin.
- juovlâmáánu 19. peeivi – Gabriel Boric väljejui Chile presidentin.
- juovlâmáánu 25. peeivi – James Webb -komovuotâteleskoop paččui máátkán.
Nobel-palhâšumeh
[mute | mute käldee]
- Fyysiik – Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann já Giorgio Parisi[7][8]
- Kemia – Benjamin List já David W.C. MacMillan[10]
- Kirjálâšvuotâ – Abdulrazak Gurnah[12]
- Ráávhu – Maria Ressa já Dmitry Muratov [14]
- Talhâstieđâ – David Julius já Ardem Patapoutian[6]
Čuákánkiäsuh jieškote-uvlágán suorgijn
[mute | mute käldee]Šoddâmeh
[mute | mute käldee]- kesimáánu 4. peeivi – Lilibet Mountbatten-Windsor, Ovtâstum kunâgâskode prinses
Jämimeh
[mute | mute käldee]_(cropped).jpg)
- uđđâivemáánu 4. peeivi – Martinus J. G. Veltman, ive 1999 Nobel-fyysiikpalhâšume finnim hollandlâš fysikkár (š. 1931)[18]
- uđđâivemáánu 5. peeivi – Osian Ellis, waleslâš harppučuojâtteijee, šuoŋârähtee já máttáátteijee (š. 1928)
- uđđâivemáánu 7. peeivi – Michael Apted, brittilâš elleekovestivrejeijee (š. 1941)
- uđđâivemáánu 13. peeivi – Sinikka Nopola, syemmilâš kirječällee já toimâtteijee (š. 1953)[19]
- uđđâivemáánu 16. peeivi – Pave Maijanen, syemmilâš musikkár (š. 1950)[20]
- uđđâivemáánu 22. peeivi – Hank Aaron, ovtâstumstaatâlâš pesipálustâllee (š. 1934)
- uđđâivemáánu 26. peeivi – Berit Oskal Eira, sämmilâš puásuituállee já politikkár (š. 1951)[21]
- uđđâivemáánu 27. peeivi – Tiina Rinne, syemmilâš čaittâleijee (š. 1929)[22]
- kuovâmáánu 1. peeivi – Dustin Diamond, ovtâstumstaatâlâš čaittâleijee já komikkár (š. 1977)[23]
- kuovâmáánu 21. peeivi – Aini Tahvanainen, syemmilâš kirječällee (š. 1929)[24]
- njuhčâmáánu 26. peeivi – Kaarina Valoaalto, syemmilâš kirječällee já tivtâsteijee (š. 1948)[25][26][27]
- cuáŋuimáánu 1. peeivi – Isamu Akasaki, ive 2014 Nobel-fyysiikpalhâšume finnim jaapaanlâš insner já fysikkár (š. 1929)[28]
- cuáŋuimáánu 7. peeivi – Ina Marija Bartaitė, liettualâš čaittâleijee (š. 1996)[29]
- cuáŋuimáánu 24. peeivi – Pentti Kirstilä, syemmilâš rikoskirječällee já toimâtteijee (š. 1948)[30]
- cuáŋuimáánu 28. peeivi – Michael Collins, ovtâstumstaatâlâš astronaut (š. 1930)
- vyesimáánu 16. peeivi – Raili Pietilä, syemmilâš arkkiteht (š. 1926)[31]
- syeinimáánu 23. peeivi – Toshihide Maskawa, ive 2008 Nobel-fyysiikpalhâšume finnim jaapaanlâš teoreetlâš fysikkár (š. 1940)[32]
- syeinimáánu 23. peeivi – Steven Weinberg, ive 1979 Nobel-fyysiikpalhâšume finnim ovtâstumstaatâlâš fysikkár (š. 1933)[33]
- porgemáánu 8. peeivi – Jaan Kaplinski, eestilâš tihtâčällee, filosof já jurgâleijee (š. 1941)[34]
- čohčâmáánu 11. peeivi – Minna Aaltonen, syemmilâš čaittâleijee (š. 1966)[35]
- čohčâmáánu 13. peeivi – Antony Hewish, ive 1974 Nobel-fyysiikpalhâšume finnim brittilâš radioastronom (š. 1924)[36]
- čohčâmáánu 14. peeivi – Antonio Martínez Sarrión, espanjalâš tihtâčällee já jurgâleijee (š. 1939)
- čohčâmáánu 17. peeivi – Abdelaziz Bouteflika, algerialâš politikkár já Algeria president iivij 1999–2019 (š. 1937)
- roovvâdmáánu 1. peeivi – Anni Sarre, anarâš kirječällee, tivtâsteijee já máálájeijee (š. 1936)
- roovvâdmáánu 3. peeivi – Antonio Debenedetti, italialâš kirječällee já toimâtteijee (š. 1937)[37]
- roovvâdmáánu 4. peeivi – Erkki Elorinne, syemmilâš kirječällee (š. 1935)[38]
- skammâmáánu 8. peeivi – Kirsi Kunnas, syemmilâš akateemikkár, tivtâsteijee, párnáikirječällee já jurgâleijee (š. 1924)
- skammâmáánu 11. peeivi – Eino Kinnunen, syemmilâš eennâmviljâleijee já kirječällee (š. 1930)[39]
- skammâmáánu 11. peeivi – Sinikka Tirkkonen, syemmilâš máttáátteijee, tihtâčällee já kirječällee (š. 1954)
- skammâmáánu 29. peeivi – C.J. Hunter, ovtâstumstaatâlâš kuulašlivgejeijee já välmejeijee (š. 1968)
- skammâmáánu 30. peeivi – Marjorie Tallchief, osagelâš-ovtâstumstaatâlâš baaleet-tánssájeijee (š. 1926)
- juovlâmáánu 19. peeivi – Robert H. Grubbs, ive 2005 Nobel-kemiapalhâšume finnim ovtâstumstaatâlâš kemist (š. 1942)[40]
- juovlâmáánu 26. peeivi – Desmond Tutu, ive 1984 Nobel-ráávhupalhâšume finnim maadâafriklâš pispe já arkkâpispe (š. 1931)[41]
- juovlâmáánu 31. peeivi – Betty White, ovtâstumstaatâlâš čaittâleijee já komikkár (š. 1922)[42]
Kalender
[mute | mute käldee]Fáádást eres soojijn
[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást 2021.
Käldeeh
[mute | mute käldee]
- ↑ 1,0 1,1 Gustafsson, Miia. Kirjailija Marisha Rasi-Koskisen poikkeuksellinen teos voitti Runeberg-palkinnon. Yle. 5.2.2021. Čujottum 9.2.2021 (suomâkielân)
- ↑ Utsi, Johan Ante já Norvang, Kolbjørn: Vant Sámi Grand Prix – Barndomsdrøm som har gått i oppfyllelse 3.4.2021. NRK Sápmi. Čujottum 10.1.2022. (tárukielân)
- ↑ Larsen, Dan Robert: Ná šaddá Sámi Grand Prix 2021 25.2.2021. NRK Sápmi. Čujottum 10.1.2022. (tavesämikielân)
- ↑ 4,0 4,1 Utsi, Johan Ante. Marja Mortensson fikk årets Áillohaš-pris. NRK Sápmi. 3.4.2021. Čujottum 4.4.2021 (tárukielân)
- ↑ Sample, Ian. Nobel prize in medicine awarded to US duo for work on sense of touch. The Guardian. 4.10.2021. Čujottum 4.10.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 6,0 6,1 The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021. The Nobel Prize. Čujottum 4.10.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 7,0 7,1 Sample, Ian. Trio of scientists win Nobel prize for physics for climate work. The Guardian. 5.10.2021. Čujottum 5.10.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 8,0 8,1 The Nobel Prize in Physics 2021. The Nobel Prize. Čujottum 5.10.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ Devlin, Hannah. Pair win Nobel prize in chemistry for work on organic catalysts. The Guardian. 6.10.2021. Čujottum 6.10.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 10,0 10,1 The Nobel Prize in Chemistry 2021. The Nobel Prize. Čujottum 5.10.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ Flood, Alison. Abdulrazak Gurnah wins the 2021 Nobel prize in literature. The Guardian. 7.10.2021. Čujottum 7.10.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 12,0 12,1 The Nobel Prize in Literature 2021. The Nobel Prize. Čujottum 7.10.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ Henley, Jon, Sauer, Pjotr já Ratcliffe, Rebecca. Journalists Maria Ressa and Dmitry Muratov win Nobel peace prize. The Guardian. 8.10.2021. Čujottum 8.10.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ 14,0 14,1 The Nobel Peace Prize 2021. The Nobel Prize. Čujottum 8.10.2021 (eŋgâlâskielân)
- ↑ Barbados becomes a republic and parts ways with the Queen BBC News. 30.11.2021. Čujottum 30.11.2021. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Jukka Viikilä voitti kaunokirjallisuuden Finlandia-palkinnon – taas Iltalehti. 1.12.2021. Čujottum 2.12.2021. (suomâkielân)
- ↑ Občina Krško od danes Mestna občina Krško Dnevnik. 4.12.2021. Čujottum 23.12.2022. (sloveniakielân)
- ↑ Martinus J.G. Veltman nobelprize.org. Čujottum 14.11.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 19,0 19,1 Määttänen, Juuso. Kirjailija Sinikka Nopola on kuollut. Helsingin Sanomat. 14.1.2021 Čujottum 14.1.2021 (suomâkielân)
- ↑ 20,0 20,1 Niemi, Onni. Muusikko Pave Maijanen on kuollut. Helsingin Sanomat. 16.1.2021. Čujottum 17.1.2021 (suomâkielân)
- ↑ 21,0 21,1 Berit Oskal Eira lea jápmán. NRK Sápmi. 29.1.2021. Čujottum 1.2.2021 (orjâlâškielân)
- ↑ Kotikadusta tuttu näyttelijä Tiina Rinne on kuollut Yle Uutiset. 28.1.2021. Čujottum 15.1.2022. (suomâkielân)
- ↑ 23,0 23,1 Pudas, Mari. Näyttelijä Dustin Diamond, 44, on kuollut - päivitys Facebookissa antoi vielä toivoa. Iltalehti. 1.2.2021. Čujottum 1.2.2021 (suomâkielân)
- ↑ Jäämmimalmottâs, Karjalainen 28.3.2021, s. B17 (suomâkielân)
- ↑ Mörö, Mari: Kaarina Valoaalto 1948–2021 hs.fi. 11.4.2021. Čujottum 13.1.2022. (suomâkielân)
- ↑ Kirjailija Kaarina Valoaalto on kuollut poesia.fi. 28.3.2021. Čujottum 13.1.2022. (suomâkielân)
- ↑ Airola, Laura: Kirjailija Kaarina Valoaalto on kuollut hs.fi. 28.3.2021. Čujottum 13.1.2022. (suomâkielân)
- ↑ Isamu Akasaki nobelprize.org. Čujottum 14.11.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Ina Marija Bartaitė Internet Movie Database. Čujottum 16.1.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Jäämmimalmottâs. Satakunnan Kansa 6.6.2021, s. B20 (suomâkielân)
- ↑ Raili Pietilä Arkkitehtuurmuseo. Čujottum 16.6.2022. (suomâkielân)
- ↑ Toshihide Maskawa nobelprize.org. Čujottum 20.6.2022. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Steven Weinberg nobelprize.org. Čujottum 14.5.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 34,0 34,1 Ahola, Suvi. Virolainen kirjailija Jaan Kaplinski on kuollut. Helsingin Sanomat. 9.8.2021 Čujottum 17.8.2021 (suomâkielân)
- ↑ Åkman, Erika: Gladiaattorit-juontaja Minna Aaltonen on kuollut Ilta-Sanomat. 28.9.2021. Čujottum 16.1.2022. (suomâkielân)
- ↑ Antony Hewish nobelprize.org. Čujottum 17.7.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Morto Antonio Debenedetti, l'ultimo testimone del Novecento La Repubblica. 4.10.2021. Čujottum 16.1.2022. (italiakielân)
- ↑ Jäämmimalmottâs, Länsi-Savo 24.10.2021, s. B17 (suomâkielân)
- ↑ Jäämmimalmottâs, Savon Sanomat 28.11.2021, s. B4 (suomâkielân)
- ↑ Robert H. Grubbs – Facts NobelPrize.org: Nobel Prize Outreach AB. Čujottum 27.12.2021. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Desmond Tutu – Facts NobelPrize.org: Nobel Prize Outreach AB. Čujottum 26.12.2021. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Obituary: Betty White, the Golden Girl with a heart of gold 31.12.2021. BBC. Čujottum 1.1.2022. (eŋgâlâskielân)