Vaso Pelagić
| Vasilije Pelagić - Vaso | |
|---|---|
 Vasa Pelagić | |
| Rođenje | 1833 |
| Smrt | 25. januar 1899. (dob: 65–66) Požarevac, Kraljevina Srbija |
| Zanimanje | lekar, publicist, revolucionar |
| Poznat/a po | jedan od prvih zagovornika socijalizma na području bivše Jugoslavije |
Vasilije "Vaso" Pelagić (Gornji Žabar, 1838. - Požarevac, 1899.) je bio revolucionar i publicist, predstavnik utopijskog socijalizma kod Srba u drugoj polovini XIX vijeka, prosvjetni radnik i narodni ljekar.
Kao upravitelj Bogoslovije u Banja Luci zbog širenja nacionalnih ideja protjeran je od strane turskih vlasti, a zbog učestvovanja u bh. ustanku 1875. godine austrijske vlasti ga interniraju 1876. Za razliku od ostalih relevantnih učesnika ustanka, koji su favorizirali njegovu nacionalno-političku dimenziju, spajanje BiH sa Srbijom i Crnom Gorom, Pelagić je inzistirao na njegovoj socijalno-oslobodilačkoj dimenziji. Nakon internacije, odlazi u Srbiju i organizira prve proslave Prvog maja. Ovaj rani propagator socijalističke ideje iza sebe je ostavio djela Historiju bosanskohercegovačke bune, Odgovor na četiri društvena pitanja, Umovanje zdravog razuma i mnoga druga. Posljednje godine života proveo je u zatvoru u Požarevcu.
- Istorija Bosansko-hercegovačke bune,
- Stvarni narodni učitelj
Djela iz domena socijalizma:
- Odgovor na četiri društvena pitanja,
- Socijalizam i osnovni preporođaj društva,
- Spas Srbije i srpstva,
- Blagodatnik,
- Nauka i radni narod...
Zalagao se za reformu školstva i te ideje je izlagao u djelima:
- Nova nauka o javnoj nastavi,
- Preobražaj škole i nastave...
Anitireligiozne teze je izložio u djelima:
- Umovanje zdravog razuma,
- Poslanica Bogu,
- Koliko nas košta Bog i gospodar?...
