Bitka na Ljubinom grobu
.jpg)
Bitka na Ljubinom grobu vođena je juna 1943. godine, tokom bitke na Sutjesci, za bezbedan izlaz glavnine partizanskih snaga iz nemačkog okruženja. Ljubin Grob, planinski prevoj na planini Zelengori, upamćen je po ogromnim gubicima crnogorskih proletera koje su ga uporno branili, omogućivši prolaz ranjenika, Vrhovnog štaba i ostalih jedinica.
Prema sećanju učesnika, glavna bitka se odigrala 12. i 13. juna 1943. godine,[1] a prema hronologiji NOB počela je još 10. juna, kada je Vrhovni štab naredio zaposedanje Ljubinog groba.[2] Preživeli opisuju da su "dva dana gorjeli nebo i zemlja".[1]
Pošto su se partizani nalazili u okruženju, dijelovi 118. njemačke divizije pokušavali su uzastopnim napadima na Lučke i Vrbničke kolibe da zatvore jedini mogući prolaz preko Zelengore. Tim putem se pokušavao izvući Vrhovni štab NOV i POJ, kolone ranjenika i glavnina jedinica Glavne operativne grupe NOVJ, iz doline rijeka Sutjeska i Hrčavka. Za odbranu ove kote, odlukom Vrhovnog štaba bili su određeni Treći bataljon Četvrte proleterske crnogorske udarne brigade i Prvi bataljon Druge proleterske udarne brigade.[3]
Uoči odlaska na Ljubin grob, u avionskom napadu na Vrhovni štab je poginuo komandant 4. crnogorske brigade Vasilije Đurović Vako. Vako je kao komandant brigade došao u Vrhovni štab da primi naređenje za odbranu Ljubinog Groba i Košute, ključnih tačaka za izvlačenje jedinica iz obruča.[4] Njegova posljednja poruka borcima bila je da po svaku cijenu sačuvaju Ljubin-Grob i Košutu.[4]
9. juna ostajemo u rejonu Lučkih Koliba. Dan je više vedar i neprijateljska avijacija ne miruje. Okolo, prema Vrbnici, Balinovcu i Ljubinom grobu čuje se paklena borba. Tutnjava topovskih granata, ručnih bombi i mitraljeskih rafala bez prekida odjekuju golemim šumama i brdima Zelengore.[5]
– Jovo Grubor iz 3. krajiške brigade
Radi bezbednog prolaza glavnine snaga i ranjenika, Vrhovni štab naređuje da se posednu dominirajuće kote Velika Košuta i Ljubin grob. Čitavog 10. juna vođene su žestoke borbe na obe kote.[6]
Nijemci su napadali sa linije Strumičko brdo-Treskavac, na desni partizanski bok i sa linije Videž-Orlovača-Boščija glava, lijevi bok. Izvanredno hrabrom odbranom Druge čete Trećeg bataljona Četvrte crnogorske brigade, koja je skoro sva izginula na Ljubinom Grobu, i Prve čete Prvog bataljona Druge proleterske brigade koja je branila položaje Mala i Velika Košuta, Nijemci su odbijeni. Borba se često vodila prsa u prsa i trajala je više časova, što je omogućilo drugim snagama NOV i POJ probijanje iz neposrednog okruženja.[3] U najtežim okršajima branioci Ljubinog groba, odbijajući sve juriše neprijatelja, poslali su poruku Centralnom komitetu KPJ i Vrhovnom štabu u kojoj se kaže:
Sve što je u našoj moći učinit ćemo da zadržimo Nijemce. Dok god budete čuli na Ljubinom grobu pucanj naših pušaka, Nijemci neće proći. A kad toga ne bude, znajte da na njemu nema više živih proletera.[3][7]
– Poslednja poruka 2. čete 3. bataljona 4. crnogorske proleterske brigade Vrhovnom štabu
U ovim bobama Trećem bataljonu Četvrte crnogorske brigade sadejstvovali su Peti bataljon, koji je, lijevo od njega, na pravcu Tisova brda, vodio upornu borbu i Drugi bataljon, koji je, desno od njega, na pravcu Vrbničkih koliba probijao prolaz prema Balinovcu.[3]
Kad se poslije bitke spustila noć na Ljubin grob, a pored naših položaja prošao Vrhovni štab i grupa ranjenika, obuzele su me dvostruke emocije. Bio sam srećan što smo obavili povjereni zadatak i omogućili probijanje neprijateljskog obruča, a istovremeno tužan što je na bojištu zauvijek ostalo mnogo naših drugova.[1]
– Zarija Vukašinović, borac slavne Druge čete Trećeg bataljona Četvrte crnogorske proleterske brigade
Uprkos velikim gubicima partizana, rezultat sukoba se smatra partizanskim uspjehom, jer je glavnina snaga NOV i POJ, zajedno sa Vrhovnim štabom i ranjenicima, uspjela da se izvuče iz obruča. Povlačenje je dalje teklo prema planini Jahorini.[3]
Posle završetka rata, borcima sa Ljubinog groba je podignuto spomen obeležje koje se nalazi u okviru memorijalnog kompleksa „Dolina heroja“.
Za „istaknuti masovni heroizam u borbi protiv narodnih neprijatelja i besprimjerno junaštvo“, kako piše u obrazloženju odluke za dodjelu Ordena zasluga za narod, Četvrta crnogorska udarna brigada odlikovana je 20. decembra 1951. godine.
Godine 1976. reditelj Zdravko Velimirović je o ovoj borbi snimio film „Vrhovi Zelengore“.[3]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 https://www.pobjeda.me/clanak/najveca-mi-je-zelja-da-odem-da-ljubin-grob#!
- ↑ Hronologija narodnooslobodilačkog rata 1941-1945
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Ljubin grob, u Vojna enciklopedija (knjiga peta). Beograd 1973. godina.
- ↑ 4,0 4,1 https://znaci.org/00003/437.htm
- ↑ Jovo Grubor: RAFAL U GVOZDENU PTIČURINU
- ↑ https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7897
- ↑ https://znaci.org/00001/33_7.pdf
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Vojna enciklopedija (knjiga peta). Beograd 1973. godina.
- Blažo Janković Četvrta proleterska crnogorska brigada. Vojnoizdavački zavod, Beograd 1975. godine.