Kamilo Horvatin
| KAMILO HORVATIN | |
|---|---|
 Kamilo Horvatin | |
| Datum rođenja | 18. jul 1896. |
| Mesto rođenja | Varaždin Austrougarska |
| Datum smrti | 15. mart 1938. (42 god.) |
| Mesto smrti |  Sovjetski Savez |
| Supruga | Jovanka Mileusnić-Horvatin |
| Član KPJ od | 1919. |
Kamilo Horvatin (Milček; Varaždin, 18. jul 1896 — 15. mart 1938), istaknuti hrvatski komunista i revolucionar. Bio je član CK KPJ i urednik Borbe.[1]
Horvatin je bio jedan od osnivača[2] i rukovodećih ljudi KPJ, koji je do šestojanuarske diktature bio 12 puta hapšen.[3]
Streljan je zajedno sa mnogim drugim istaknutim jugoslovenskim komunistima tokom staljinističkih čistki.
Rođen je 18. jula 1896. godine u Varaždinu. Išao je u Trgovačku školu u Zagrebu. Od rane mladosti je bliski prijatelj s Miroslavom Krležom, Augustom Cesarcem i Đurom Cvijićem.[4] Tokom školovanja učestvuje u đačkim štrajkovima.
Bio je pripadnik pro-jugoslovenske nacionalno revolucionarne omladine pre prvog svetskog rata.[5] 1912. godine je zbog učešća u atentatu na namesnika Hrvatske Slavka Cuvaja uhapšen i odležao je dve godine.[6]
Iz tamnice se vraća u proljeće 1914. u Zagreb, gdje surađuje u Obzoru.[4] U Zagrebu je završio školovanje i zaposlio se kao bankarski činovnik.
Godine 1919, učestvovao je u štrajku bankarskih činovnika.[7] Od početka učestvuje u jugoslovenskom komunističkom pokretu i postao član tada osnovane Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).
Horvatin je bio vodeći komunistički aktivista. Bio je predavač na prvoj političkoj školi KPJ u Zagrebu 1919–20.[7] Od 1919. do 1920. godine je bio sekretar Pokrajinskog sekretarijata KPJ za Hrvatsku i Slavoniju, član Centralnog komiteta KPJ, član Politbiroa CK KPJ i član Predstavništva KPJ u Kominterni. 1919. i 1920. godine Kamilo Horvatin i drugovi su govorili na predizbornim zborovima Socijalističko-radničke partije Jugoslavije (komunista), a uz njih su se lepršale crvene zastave.[8]
Godine 1920, izabran je za zagrebačkog gradskog odbornika na listi KPJ, a 1927. godine na listi Republikanskog saveza radnika i seljaka, kao i za zastupnika Zagrebačke oblasne skupštine. U periodu frakcijskih borbi unutar KPJ, bio je istaknuti predstavnik leve frakcije. Bio je delegat na Drugom i Trećem kongresu i Četvrtoj zemaljskoj konferenciji KPJ. Bavio se i novinarstvo. Bio je pokretač, saradnik i urednik glasila KPJ - „Novi svijet“, „Komunist“, „Borba“ i teorijskog časopisa „Klasna borba“.
Posle zavođenja Šestojanuarske diktature u Jugoslaviji, 1929. godine, emigrirao je u Austriju, a potom je izvesno vreme boravio u Čehoslovačkoj i na kraju u Sovjetskom Savezu. Tamo je živeo pod imenom Boris Nikolajevič Petrovskij.[9] U Moskvi je od 1934. godine bio predavač i upravitelj Jugoslovenskog sektora na Komunističkom univerzitetu nacionalnih manjina Zapada.[7] U Moskvi je radio i kao saradnik Agrarnog instituta.
Britanska profesorka Phyllis Auty navodi da je nakon Aprilskog plenuma CK KPJ, Horvatin zajedno sa drugim Gorkićevim protivnicima uklonjen iz CK.[10] Hrvatski istoričar Ivan Očak navodi da je sredinom 1936. godine kooptiran u CK KPJ, umesto tada smenjenog Vladimira Ćopića.[11]
Lipnja 1937. godine, ne znajući da će uskoro i sam biti optužen za »trockizam«, Kamilo Horvatin u »Proleteru« zdušno podržava Staljinov progon navodnih trockista:
Trockistički agenti fašizma, trockistički provokatori i špijuni nisu samo neprijatelji komunista i komunističke partije; oni su neprijatelji svih naprednih, demokratskih elemenata. Oni nisu samo neprijatelji Sovjetskog Saveza, oni su neprijatelji radničke klase; oni su neprijatelji svoga naroda... Razumljivo je da tu gospodu treba razbijati i neposredno trijebiti...[12][13]
Nakon streljanja generalnog sekretara KPJ Milana Gorkića, Kamilo Horvatin je krajem 1937. i početkom 1938. optuživao Broza da ulepšava stanje u KPJ, da „daje sasvim lažnu sliku stanja u Partiji“, u jednom času i da je „faktički provokator“.[14]
U vreme staljinovih čistki, Horvatin je uhapšen 7. februara 1938. godine i osuđen na smrt. Streljan je 15. marta iste godine.[15]
Prema tadašnjem staljinističkom običaju, po Titovom dolasku u Moskvu od njega je traženo da se izjasni o "raskrinkanim" rukovodiocima partije. On je u vreme hapšenja Horvatina kadrovskom odelu Kominterne o njemu napisao:
Pripadao je lijevoj frakciji u kojoj su bili Cvijić, Rajko Jovanović i drugi, u vrijeme kada smo vodili borbu protiv te frakcije. Imao sam susrete s njim prije toga i stoga mogu da dam njegovu karakteristiku prema tom periodu. Ranije njegovo ophođenje s radnicima nije bilo najbolje, posjedovao je nekakvu intelektualističku crtu, nije imao pravo partijsko ponašanje, i to je odbijalo ljude. Ljudi nisu mogli da daju svoju formulaciju, jer ih je on gledao s visine. Zbog svog ponašanja nije se svidio radnicima. Iako je u toj frakciji bio sa Cvijićem koji je 1928. godine proveo s nama tri sedmice u policiji, vidio sam da nije toliko jako zaražen 'frakcionaštvom' kao ostali. Bio je veoma oprezan, pa je čak na jednom aktivu, gdje je vođena diskusija o frakcionaškoj borbi, priznao izvjesne greške, ali ne sve. Toliko zagriženi frakcionaš kao drugi on nije bio. [...] Po mom ubijeđenju, napravio je veliki korak naprijed u svom ophođenju s ljudima, mada su još uvijek prisutni izvjesni ostaci takvog ponašanja s visine.[11]
U kasnijim sećanjima je Tito donekle ublaživao svoju kvalifikaciju Horvatina:
Napisao sam tu karakteristiku objektivno: iznio sam da je Horvatin teoretski dobro izgrađen, da je sposoban, da nije iz radničke porodice već da je intelektualac, da ima i malograđanskih osobina, ali da je vrlo popularan itd. Na kraju su mi rekli: Potpiši...! [11]
Odlukom Vojnog kolegijuma Vrhovnog suda Sovjetskog Saveza Kamilo Horvatin je posthumno rehabilitovan 8. oktobra 1963. godine.
Njegova supruga Jovanka Mileusnić-Horvatin takođe je učestvovala u komunističkom pokretu. Bila je zajedno sa njim uhapšena, 1938. godine i osuđena na osam godina zatvora. Posle izlaska iz zatvora, 1946. godine, vratila se u Jugoslaviju. Tokom Narodnooslobodilačkog rata, 1944. godine poginuo je njihov sin Damjan, kao politički komesar jedne partizanske brigade.
- V. Zaninović: Mlada Hrvatska uoči I. svjetskog rata. Historijski zbornik, 11–12 (1958–59) str. 65–104.
- M. Zovko: Kamilo Horvatin. Zagreb 1980.
- Ivan Očak: Krleža – Partija (Miroslav Krleža u radničkom i komunističkom pokretu 1917–1941). Zagreb 1982.
- Enciklopedija Jugoslavije (knjiga četvrta). „Jugoslavenski leksikografski zavod Miroslav Krleža“, Zagreb 1986. godina.
- Hrvatska opća enciklopedija (knjiga četvrta). „Leksikografski zavod Miroslav Krleža“, Zagreb 2002. godina.
- Hrvatski biografski leksikon (knjiga peta). „Leksikografski zavod Miroslav Krleža“, Zagreb 2002. godina.
- ↑ „Cinkanjem i preko leševa do šefa KPJ”. Arhivirano iz originala na datum 2013-09-30. Pristupljeno 2014-07-06.
- ↑ https://www.znaci.org/00003/648.pdf
- ↑ https://www.znaci.org/00003/661.pdf
- ↑ 4,0 4,1 Kamilo Horvatin (enciklopedija Krležijana)
- ↑ http://books.google.rs/books?id=NB_TCBY-jooC&pg=PA61&dq=Kamilo+Horvatin&hl=en&sa=X&ei=LsXOU5HFDaaC4gTdqYHIAg&ved=0CBsQ6AEwAA#v=onepage&q=Kamilo%20Horvatin&f=false
- ↑ Mišljenje kao - presuda! | Ostali članci | Novosti.rs[mrtav link]
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Kamilo Horvatin (Hrvatski biografski leksikon)
- ↑ https://www.znaci.org/00003/667.pdf
- ↑ Podaci o pogubljenju Kamila Horvatina
- ↑ Phyllis Auty, Tito: A Biography (str. 137)
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Staljinski obračun s jugoslavenskim partijskim vodstvom u SSSR-u
- ↑ thttp://books.google.rs/books?id=P4VWAAAAMAAJ&q=Kamilo+Horvatin+ne+znaju%C4%87i+da+%C4%87e+uskoro+i+sam&dq=Kamilo+Horvatin+ne+znaju%C4%87i+da+%C4%87e+uskoro+i+sam&hl=en&sa=X&ei=5zrOU_vaNanR4QSolIBA&ved=0CBsQ6AEwAA
- ↑ Ivan Očak: Dr. Ante Ciliga – otpadnik komunizma i staljinske čistke
- ↑ Razvod zbog partije | Ostali članci | Novosti.rs
- ↑ Obračun sa ženama | Ostali članci | Novosti.rs
- Kamilo Horvatin (enciklopedija Krležijana)
- Kamilo Horvatin (Hrvatski biografski leksikon)
- Kamilo Horvatin (Hrvatska enciklopedija)
