Afonso I od Portugala
| Afonso I | |
|---|---|
| |
| Vladavina | 6. april 1139. – 6. decembar 1185 |
| Krunidba | 26. jul 1139. |
| Prethodnik | - |
| Nasljednik | Sancho I |
| Supruga | Mafalda (Mathilde) Savojska |
| Djeca | |
| Urraca kraljica Leona, Sancho I, Teresa Portugalska, flandrijska grofica | |
| Dinastija | Burgundijci |
| Otac | Henrique de Borgonha |
| Majka | Teresa de Leão |
| Rođenje | oko 1109. Guimarães ili Viseu, Kneževina Portugal |
| Smrt | 6. decembar 1185. Coimbra, Kraljevina Portugal |
Afonso I kog Portugalci zovu Dom Afonso Henriques Conquistador ili Fundador i Grande (Guimarães ili Viseu, oko 1109/1111. – Coimbra, 6. decembar 1185) bio je Portugalski kralj.[1] Za vrijeme svoje duge vladavine uspio je osamostaliti Portugal od vazalne vlasti Leóna 1139, tako da je bio prvi portugalski kralj, od 1139. do 1185. godine. Udvostručio je teritorij svog kraljevstva na račun Maura, a 1147. osvojio je Santarém i Lisabon.[1]
Afonso je bio sin potugalskog kneza Henriquea de Borgonha (Henrika Burgundskog 1066–1112) i Terese de Leão, vanbračne kćeri kralja Leóna Alfonsa VI Njegov otac uspio se za svoje kratkotrajne vladavine (1095–1112) odolijeti nasrtajima Maura na svoju malu kneževinu na sjeveru Portugala. Nakon njegove smrti vlast je preuzela njegova žena Teresa, koja se morala suočiti sa sva neprijatelja Maurima koji su zauzeli sve južne pokrajine i vlastite polusestre Urrace regentice Leóna, Kastilje i Galicije, koja joj je željela preuzeti teritorije. Teresa se zbog tog udružila sa moćnim galicijskim grofom Fernandom Pérezom de Trabom, za kog se i preudala.
Afonso je 1120. još kao dijete stao na stranu nadbiskupa iz Brage, koji je bio politički neprijatelj njegove majke Terese, zbog braka sa Fernandom Pérezom, njemu se kao i ostaloj portugalskoj političkoj eliti nije se dopadalo zbižavanje sa Španjolcima. Zbog tog ih je Teresa oboje prognala, Afonso je uz pomoć moćnog nadbiskupa iz Brage skupio vojsku i krenuo svrgnuti majku, nakon bitke kod São Mamedea 1128. u kojoj je Afonso pobjedio,[1] njegova majka morala je odstupiti sa trona i prepustiti vlast svom sinu Afonsu I. i otići u izgnanstvo u samostan. Afonso se uspio odhrvati napadu vlastitog polubrata Alfonso VII. iz Leóna koji je pohitao spasiti majku, nakon tog se proglasio jedinim vladarem Portugala 6. aprila 1129, i osporio Kraljevstvu Leon bilo kakvo pravo na vlast.
Afonso se nakon toga okrenuo protiv Maura koji su držali cijeli jug njegove kraljevine pod svojom vlašću. Nakon uspješne vojne kampanje koja je okrunjena velikom pobjedom 25. maja 1139. u bitci kod Ouriquea[1] njegovi vojnici su ga jednoglasno proglasili kraljem Portugala. Nakon tog je organizirao skuštinu svih portugalskih feudalaca u Lamegu, na kojoj nadbiskup iz Brage i svečano okrunio.
Međutim samoproglašena nezavisnost ni onda nije ništa značila, bez potvrda susjednih kraljevstva i onda naročito uticajnog pape i Vatikana. Zbog tog je Afonso I. preko svoje uticajne žene poslao svoje glasnike u Rim da ishode papinu privolu.
S druge strane na svom domaćem terenu, Afonso je podigao nekoliko samostana po Portugalu, i dao brojne povlastice redovničkim zajednicama. Osobno se angažirao kod gradnje cistercitskog samostana Alcobaça. Samostalno je napisao 1143. pismo papi Inocentu II. , molivši ga da proglasi njega i njegovo kraljevstvo slugama crkve, zaklinjući se da će protjerati Maure sa Iberijskog poluotoka. U to vrijeme zaobilaženje svog neposrednog vazalnog gospodara kralja Leóna, držalo se krajnje drski čin, jer je to ujedno značilo da se on smatra direktno podložan papi. Afonso je doista održao obećanje dato papi i zauzeo Santarém i Lisabon (poslije duge opsade) 1147.[1] (koje je nedugo iza toga ponovno izgubio).
S druge strane kralj Leóna njegov vlastiti polubrat Alfonso VII. i nadalje nije priznavao nezavisnost Portugala, i držao ga kao svoju odmetnutu pokrajinu. Tako da se sukob između dva polubrata nastavio sa različitim intenzitetom u narednim godinama. Afonso je na neki način uvučen u sukob, jer se svrstao na stranu Aragonaca tradicionalnih neprijatelja Kastilje. Sukobi su se nastavili sve do 1143., kad su dva polubrata uz papinu intervenciju sklopila Mirovni ugovor u katedrali u Zamori.
Već prilično star i nespretan Afonso je u borbama kod Badajoza 1169. pao s konja i tako omogućio vojnicima León da ga zarobe,[1] za njegovo otkupljenje Portugalci su morali vratiti Leonu, sve zemlje (sjeverno od rijeke Minho u Galiciji, koje je prijašnjih godina osvojio Afonso.
Sve privilegije i donacije koje je Afonso dao Katoličkoj crkvi, na kraju su mu se isplatile, kad je papa Aleksandar III. u svojoj buli Manifestis Probatum iz 1179. priznao Portugalu pravo na nezavisno kraljevstvo i njega kao vladara, i dao pravo da osvoji sve maurske zemlje.
Afonso je 1184., unatoč svoje podmakle dobi, bez razmišljanja pohitao pomoći svom sinu Sanchu I kog su opkolili Mauri u Santarému, kojeg je uspio spasiti, ali je ubrzo nakon toga umro 6. decembra 1185.
U Portugalu se danas na Afonsa I gleda kao na heroja, i mitskog osnivača nacije, i raspredaju brojne legende, jedna od njih je da je njegov mač moralo nositi 10 ljudi, kao i priča o Afonsovoj agresivnosti i snazi, on je naime izazivao druge vladare na dvoboj, ali nijedan nije htio prihvatiti njegov izazov.
Sa svojom jedinom ženom Mafaldom Savojskom (portugalski: Mafalda de Saboia, francuski: Mathilde de Savoie), kojom se oženio 1146. godine, Afonso je imao sedmero djece: sina Enrikea (1147–1147), kćer Mafaldu (1148–oko 1160), kćer Urracu (1151–1188) koja je postala kraljica Leona, sina Sancha (1153–1159), sina Sancha (1154–1212) koji ga je naslijedio kao Sancho I od Portugala, sina João (1156–1156) i kćer Teresu (1157–1218) koja se udala za flandrijskog grofa Philipa Alzaškog. Pored tog je imao (navodno) i petero vanbračne djece (Urraca, Fernando, Pedro, Afonso i Teresa).
| Prethodnik: - |
Portugalski kralj (1139.–1185-) |
Nasljednik: Sancho I |
