1741
(Preusmjereno sa stranice 1741.)
- Ovo je članak o godini 1741.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 17. vijek – 18. vijek – 19. vijek |
| Decenija: | 1710-e 1720-e 1730-e – 1740-e – 1750-e 1760-e 1770-e |
| Godine: | 1738 1739 1740 – 1741 – 1742 1743 1744 |
| Gregorijanski | 1741. (MDCCXLI) |
| Ab urbe condita | 2494. |
| Islamski | 1153–1154. |
| Iranski | 1119–1120. |
| Hebrejski | 5501–5502. |
| Bizantski | 7249–7250. |
| Koptski | 1457–1458. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1796–1797. |
| • Shaka Samvat | 1663–1664. |
| • Kali Yuga | 4842–4843. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4377–4378. |
| • 60 godina | Yin Metal P(ij)etao (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11741. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Godina 1741 (MDCCXLI) bila je redovna godina koja počinje u nedjelju po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u četvrtak po julijanskom kalendaru.
- 2. 1. - Rat za austrijsko nasljedstvo, Prvi šleski rat: Prusi bez otpora zauzeli šleski glavni grad Breslau, kao i tvrđavu Ohlau 9-og. Do kraja meseca zauzimaju skoro celu Šleziju a opkoljeni su Glogau, Brieg i Neisse.
- 15. 1. - Umro je Ramón Despuig, Veliki majstor Malteškog reda, naslediće ga Portugalac Manuel Pinto da Fonseca (do 1773).
- poč. godine - U vezi s pregovorima o razgraničenju sa Austrijom, Osmanlije su izvele vojsku na severnu granicu.[1]
- 14. 2. - Charles Macklin debitira kao Shylock u "Mletačkom trgovcu" sa psihološki i kostimografski realističnijim ostvarenjem.
- veljača-ožujak - Barun Franjo Trenk novači seoske momke i pomilovane hajduke u slavonskim selima, uključujući i silom; povedeno je na stotine razbojnika i beskućnika[2]; Trenkovi panduri će se pročuti po junaštvu i divljaštvu.[3]
- 2. 3. - Carigradskom konvencijom razgraničeno Veliko Ratno ostrvo kod Beograda, Austrijancima ostaje severni deo.[4]
- 9. 3. - Prvi šleski rat: na početku proletnje kampanje, Prusi zauzimaju Glogau (Głogów).
- 13. 3. - Rat Jenkinsovog uha: počinje dvomesečna Bitka kod Cartagena de Indias: britanski kopneni i pomorski napad ima početne uspehe, ali se na kraju moraju povući, usled velikog broja žrtava od žute groznice.
- 13. 3. - Rođen je budući car Josip II.
- 14. 3. - U Beču otvoren Burgtheater (u današnjoj zgradi od 1888, obnovljenoj 1955).
- mart, krajem - Dalmatinski generalni providur Kavali naređuje da pravoslavni sveštenici moraju zavisiti od latinskih biskupa.[5]
- mart/april - U britanskom New Yorku je došlo do niza od 13 požara; navodno je otkrivena zavera crnih robova i siromašnih belaca da unište grad. Na kraju će biti pogubljeno 34 ljudi, od čega je 13 crnaca spaljeno.
- 5. 4. - Neipperg je prekinuo prusku opsadu Neisse (Nysa).
- 10. 4. - Rat za austrijsko nasljedstvo, Prvi šleski rat: Bitka kod Mollwitza u kojoj mladi pruski kralj Friedrich II nanosi poraz austrijskoj vojsci i konsolidira svoja osvajanja u Šleskoj.
- proleće - Počela je obnova Beogradske tvrđave, zalaganjem većeg dela evropske Turske - gradnja traje do 1770-tih.[6]
- 4. 5. - Brieg (Brzeg) se predao Prusima.
- 14. 5. - Počinje ugarski krunidbeni sabor u Požunu (do 20. 10.).
- Marija Terezija obećava hrvatskim saborskim poslanicima da će obnoviti stare istočnoslavonske županije i pridružiti ih Hrvatskoj (ostvareno 1745).[7]
- Da bi dobila podršku u ratu, Marija Terezija mora priznati sva ugarska staleška prava; zato će se većina njenih kasnijih reformi ograničiti na austrijske zemlje.[8], naviještena obnova županijskog uređenja na jugu.[9], pristaje na ukidanje Potisko-pomoriške vojne granice, što izaziva patrijarhov protest i nemire - privilegije su potvrđene 1743, ali će 1749-51. ipak biti razvojačena[10][11][12]. 46. zakonski članak kaže da se u Trojednici neće trpeti druga vera osim katoličke.[13], ali privilegije će ipak biti potvrđene 1743[14], odlučeno da se Marča preda unijatima (i opet 1751, zauzet 1753).[15]
- 14. 5. - Cirkumnavigacija Georgea Ansona: pošto se jedan brod nasukao na obalu Čilea, ostala su mu tri broda od šest. U novembru će opljačkati luku Paita u Peruu, posada stalno opada zbog skorbuta.
- 15. 5. - Naderova dagestanska kampanja: na putu kroz Mazanderan, neko je pucao na Nader-šah Afšara. Za to je osumnjičen njegov sin Reza Qoli Mirza Afshar koji će kasnije biti oslepljen.
- maj - Vitus Bering kreće iz Petropavlovska Kamčatskog u ekspediciju kako bi izradio geografske karte obala Sibira. (?)
- 20. 5. - Rat Jenkinskovog uha: Opsada Cartagene de Indias, spektakularni pokušaj britanskih snaga da zauzmu špansko uporište Cartagena de Indias (u današnjoj Kolumbiji) završava strahovitim porazom, koji je na nekoliko decenija osigurao špansku vlast nad kolonijalnim posjedima u Južnoj Americi.
- 27. 5. - Trenkovi panduri defiliraju u Beču, uz pratnju tzv. Turske bande.
- 28. 5. - Nymphenburški ugovor: bavarski izbornik Karlo dobiva španjolsku potporu za carsku titulu nasuprot Marije Terezije - prva od alijansi pod francuskim pokroviteljstvom, znači da Prvi šleski rat prerasta u velik Rat za austrijsko nasljeđe. U Nymphenburškoj ligi će biti Francuska, Španjolska, Bavarska, Pruska, Saska, Savoja-Sardinija.
- 5. 6. - Franko-pruski ugovor iz Breslaua.
- 11. 6. - Završeni izbori u UK: Vigovci premijera Walpolea gube 44 mjesta, uglavnom u "trulim" i "džepnim" okruzima, ali im ostaje većina od sedam mjesta. Walpole gubi poziciju u februaru.
- jun - Druga kamčatska odn. Velika severna ekspedicija: brodovi "Sv. Petar" i "Sv. Pavle", pod komandom Beringa odn. Čirikova, krenuli sa Kamčatke na istok.
- 17. 6. - Umro mletački dužd Alvise Pisani, za novog je 30-og izabran Pietro Grimani (do 1752).
- 25. 6. - Krunidba Marije Terezije u Požunu za ugarsko-hrvatsku kraljicu.
- 30. 6. - Papina enciklika Quanta cura diskutuje naplatu rekvijema (mise za mrtve).
- sredinom god. - U Srbiji koju su Osmanlije povratile 1739. obrazovano je 700 timara, koji su dodeljeni spahijama sa službom u beogradskoj tvrđavi - broj spahija je do 1771 prepolovljen (od ranije u niškoj, požeškoj, užičkoj i sokolskoj nahiji ima 200 spahija)[16], ovim su ukinuti svi hasovi, zijameti, timari, pa i vakufi koji su postojali pre austrijske okupacije; na popisu je već zatečeno 56 čitluka, neki pripadaju hrišćanima.[17] Prema turskom popisu, od 1.546 sela u severnoj Srbiji, naseljenih ima 592, opustelih 721, od davnina opustelih selišta 233; ukupno 6.586 poreskih obveznika[18]
- 15. 7. - Ruski pomorac Aleksej Čirikov postaje prvi Evropljanin koji je opazio današnju Aljasku, na južnom kraju Aljaska Panhandle. Bering je sutradan video kopno, na severnom kraju Panhandlea.
- 22. 7. - Nosorog Clara se iskrcala u Rotterdamu - do 1758. obilazi više evropskih zemalja.
- 28. 7. - Švedska, u nastojanju da povrati teritorije izgubljene Ništatskim mirom i na pritisak francuske diplomacije, objavljuje Rusiji rat, poznat i kao Rat partije Šešira (nazvan po političkoj stranci koja se za njega zalagala u Riksdagu).
- 4/5. 8. - Britanci zauzimaju Zaljev Guantánamo na španjolskoj Kubi - neaktivni do odlaska u decembru i gubitaka od bolesti.
- 10. 8. - Bitka kod Colachela u kojoj radža od Travancorea nanosi težak poraz nizozemskoj ekspediciji.
- 15. 8. - Francuske snage počinju prelazak Rajne, kao pomoć Bavarskoj.
- 29. 8. - Kampo tsunami: erupcija ostrvskog vulkana Oshima–Ōshima pored Hokaida izaziva cunami od 90 metara, stradalo je oko 2.000 ljudi.
- 3. 9. - Rusko-švedski rat: Bitka kod Vilmanstranda u kojoj ruske snage nanose težak poraz švedskim snagama u današnjoj Finskoj.
- 14. 9. - Franko-bavarske snage zauzele Linc.
- septembar - Simo Budmani na misiji kod kapetana Stoca Ismail-bega, da se podupru davnašnja prava dubrovačke luke i osporila prava nedavno otvorene konkurentske luke u Herceg-Novom.[19]
- septembar - Mihai Racoviță je knez Vlaške nakon Constantina Mavrocordata (do 1744).
- septembar - Georg Friedrich Händel je komponovao oratorijum Messiah - prvi put izveden u Dablinu sledećeg aprila.
- 19. 9. - Francusko-saksonski savez protiv Habsburga.
- 21. 9. - Marija Terezija se emotivno obraća ugarskom saboru u Požunu, nakon čega ovi odobravaju mobilizaciju (sakupljeno 22 umesto obećanih 60 hiljada vojnika). Ivan Pálffy je ugarski palatin (do 1751).
- Srbijanska milicija, Klimenti i graničari Posavske, Podunavske, Potiske i Pomoriške granice moraju krenuti u borbu protiv Bavaraca, Prusa i Francuza. Srbi graničari većim delom služe pod generalima Palfijem i Kevenhilerom, u srednjoj Evropi, manjim delom u Lombardiji i Austrijskom primorju[20]
- Iz naših krajeva u ratu se ističu grof gen. Josip Kazimir Drašković i puk. Atanasije Rašković, komandant srpske milicije.
- 9. 10. - Konvencija iz Klein Schnellendorfa: tajno primirje Austrije i Pruske, jer se kralju Fridrihu ne sviđa ideja prejake Francuske ili Bavarske. Austrijanci će predati Neissu nakon formalnog otpora, ali rat će biti nastavljen u decembru.
- oktobar - Franko-bavarske snage u blizini Beča, do 24-og, kada kreću na sever prema Pragu. Saksonci su u međuvremenu napali Češku.
- 28. 10. - Konvencija o neutralnosti između Britanije i Francuske.
- 26. 11. - Rat za austrijsko nasljedstvo: Franko-bavarsko-saksonske snage na čelu sa maršalom de Saxom zauzimaju Prag.
- 6. 12. (25. 11. po j.k.) - U Rusiji izveden dvorski puč nakon koga novom caricom postaje Elizabeta, kćerka Petra Velikog (do 1762). Ivan VI. i njegova majka Ana Leopoldovna provode ostatak života pod ključem. Uhapšeni su Andrej Osterman i Burkhard Christoph von Münnich. Sklopljeno primirje između Švedske i Rusije, ali rat će se nastaviti.
- 19. 12. - Bavarski knez-izbornik Karl u Pragu okrunjen za češkog kralja.
- 19. 12. (8. 12. po j.k.) - Vitus Bering umro na otoku kraj Kamčatke, nazvanom po njemu.
- 25. 12. - Anders Celsius razvija vlastitu termometarsku skalu.
- 27. 12. - Prusi zauzimaju glavni moravski grad Olmütz (Olomouc).
- Raniji pećki patrijarh Arsenije IV izabran je za karlovačkog mitropolita[21], tj. carica Marija Terezija mu priznaje patrijaršijsko dostojanstvo i poglavarstvo nad Srbima na teritoriji carstva.
- Gavrilo II, Mihić ili Mihailović novi je mitropolit dabrobosanski (do 1752), u Sarajevu nije omiljen.[22]
- Draškovićevi krajišnici iz Steničnjaka priznati od Sabora za banderijalce, odlaze i na evropska ratišta.[23] Sabor je Srbe u Topuskom poštedeo kontribucije (do 1770).[24]
- Hristofor Žefarović izdao "Stematografiju" - slavenosrpska dopunjena verzija Vitezovićevog dela iz 1701. Prva knjiga na novom, ruskoslovenskom, književnom jeziku čiji autor nije Rus, upleteni su i elementi iz ruskog i srpskog narodnog jezika.[25]
- Hatihumajunom Mehmeda I, iz oblasti Negotinske krajine (carski has sa imunitetom) izdvojena 63 mesta za vakuf carske biblioteke kod Aja Sofije, sa zadržanim slobodama.[26]
- Napulj, tj. Kraljevina Dveju Sicilija se zanima za doseljavanje Crnogoraca iz vojnih razloga: pukovnik Karafa se obraća vladici Savi, ali stvar sprečavaju Mlečani.[27]
- Filip Lastrić je provincijal Bosne Srebrene (do 1745). U BiH je ostalo 43.822 katolika, prema 74.066 u 1675. (od 1623. do 1758, broj franjevačkih samostana je pao sa 17 na 3).[28]
- Matej Karaman: Misal’ Rimskij slavenskim jazyikom.
- Gavril Stefanović Venclović: "Velikopostnik".
- Objavljena Bachova "Klavirska vežba", kasnije poznata kao Goldbergove varijacije.
- Britanac Lewis Paul, pronalazač predenja pamuka sa valjcima, uspostavio mašinu u Birmingamu s pogonom od dva magarca (Edward Cave sledeće godine, s Paulovom licencom, uspostavlja prvu predionicu s vodenim pogonom, u Northamptonu).
- 14. 1. - Benedict Arnold, general američke vojske tijekom Američkog rata za neovisnost († 1801)
- 7. 2. - Henry Fuseli, slikar († 1825)
- 13. 3. - Josip II., car Svetog Rimskog Carstva. († 1790)
- 14. 4. - Momozono, japanski car († 1762)
- 17. 4. - Teodor Janković-Mirijevski, srpski i rumunski filozof, pedagog i reformator († 1814)
- 23. 8. - Jean-François de La Pérouse, moreplovac, istraživač († ca. 1788)
- 18. 10. - Pierre Choderlos de Laclos, francuski romanopisac, državni službenik i general († 1803)
- 11. 11. - Alberto Fortis, pisac, prirodoslovac, etnograf († 1803)
- 31. 12. - Izabela od Burbon-Parme, prva supruga kasnijeg cara Josipa II († 1763)
- 15. 1. - Ramón Despuig, veliki majstor vitezova hospitalera (* 1670)
- 21. 1. - Jethro Tull, agronom (* 1674)
- 17. 6. - Alvise Pisani, mletački dužd (* 1664)
- 3. 7. - Elizabeta Tereza od Lorene, sardinska kraljica, sestra cara Franje Stjepana (* 1711)
- 28. 7. - Antonio Vivaldi, kompozitor (* 1678)
- 30. 7. - Wirich Philipp von und zu Daun, habsburški feldmaršal (* 1669)
- 26. 8. - Marija Elizabeta od Austrije, štathalterka Austrijske Nizozemske (* 1680)
- 9. 9. - Pauline Félicité de Mailly-Nesle, ljubavnica Louisa XV (* 1712)
- 24. 11. - Ulrika Eleonora od Švedske, bivša kraljica (* 1688)
- 19. 12. - Vitus Bering, danski istraživač u ruskoj službi (* 1681)
- 21. 12. - Bernard de Montfaucon, benediktinac, začetnik paleografije (* 1655)
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 306
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 202
- ↑ Historija n. J. II, 1034-5
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 162
- ↑ Istorija s. n. IV-2, 50
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 319-20
- ↑ Šišić, Povijest Hrvata 1526-1918, 342
- ↑ Historija n. J. II, 868
- ↑ Historija n. J. II, 1035
- ↑ Historija n. J. II, 1156-7
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 236
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 265
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 204
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 225
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 219
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 313-4
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 326
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 321
- ↑ Pantić, Miroslav. Novopazarski zapisi Dubrovčanina Sima Budmanija iz 1734. godine. rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 196
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 540
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 475
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 222
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 223
- ↑ Istorija s. n. IV-2, 80
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 338
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 508
- ↑ Ćorović, Vladimir. Književnost u Bosni i Hercegovini. rastko.rs
- Literatura
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)
