1543
- Ovo je članak o godini 1543.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 15. vijek – 16. vijek – 17. vijek |
| Decenija: | 1510-e 1520-e 1530-e – 1540-e – 1550-e 1560-e 1570-e |
| Godine: | 1540 1541 1542 – 1543 – 1544 1545 1546 |
| Gregorijanski | 1543. (MDXLIII) |
| Ab urbe condita | 2296. |
| Islamski | 949–950. |
| Iranski | 921–922. |
| Hebrejski | 5303–5304. |
| Bizantski | 7051–7052. |
| Koptski | 1259–1260. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1598–1599. |
| • Shaka Samvat | 1465–1466. |
| • Kali Yuga | 4644–4645. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4179–4180. |
| • 60 godina | Yin Voda Zec (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11543. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Godina 1543 (MDXLIII) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak (1. jan./sij. po julijanskom kalendaru).
Ova godina je nazvana i Annus mirabilis nauke/znanosti, zbog par publikacija koje se smatraju pokretačima naučne revolucije.
- 1. 1. - Nikola Šubić Zrinski preuzeo bansku čast (do 1556, tokom mjeseca ga potvrdio Sabor Hrvatske i Slavonije)[1].
- januar - Nakon smrti kongoanskog kralja Afonsa I nasleđuje ga sin Pedro I (do 1545).
- 11. 2. - Italijanski rat 1542–1546: engleski kralj Henry VIII stupio u savez sa carem Karlom V protiv Francuske (François I).
- 21. 2. - Bitka kod Wayna Dage: odlučujuća etiopsko-portugalska pobeda nad Ahmadom Granjom, kraj Etiopsko-adalskog rata.
- travanj - Stogodišnji hrvatsko-turski rat: bosanski Ulama-paša upada u Slavoniju, osvaja Voćin, Stupčanicu, Bijelu Stijenu, Orahovicu, opsada Valpova[2] (u ovo vrijeme padaju i Čaklovac, varoš Začezan tj. Čazma itd.).
- 26. 4. - Mali rat u Ugarskoj: Sulejman I iz Jedrena kreće u petu invaziju Ugarske, ima i pomoć od francuskog saveznika.
- maj - Malo pre smrti Nikola Kopernik objavljuje De revolutionibus orbium coelestium, koji izlaže heliocentrički sistem.
- 1. 6. - Kralj Ferdinand odredio oporukom sina Maksimilijana za nasljednika u Ugarskoj-Hrvatskoj i Češkoj[3].
- 17. 6. - Ban Nikola Zrinski se oženio Katarinom Frankapan, sestrom Stjepana II. Frankapana (posljednjeg muškog potomka ozaljske loze).
- 23. 6. - Valpovo se predalo sultanu nakon pobune posade i seljaka.
- jun - Sulejman zauzeo Šikloš, Segedin se predao nakon bekstva kraljevih plaćenika.
- 12. 7. - Catherine Parr postaje šesta žena Henryja VIII; istog meseca Parlament doneo Treći akt o nasledstvu, kojim su Mary i Elizabeta vraćeni u nasledni niz.
- srpanj-rujan? - Ban Zrinski pobjedio Tatare u teškom okršaju u regionu Somló,
- 10. 8. - Opsada Estergoma (1543) okončana osmanlijskim zauzećem grada.
- 22. 8. - Opsada Nice: Francuzi i Osmanlije osvojili varoš Nice, ne i tvrđavu - ubrzo se povlače.
- 24. 8. - Hrvati porazili Turke kod Otočca[4].
- 1. 9. - Turci osvojili Stolni Biograd (Sekešfehervar) i drže ga 145 godina.
- 9. 10. - Ivanu Ungnadu darovan Varaždin, jer želi napustiti položaj vrhovnog kapetana kraljevskih četa u Ugarskoj i Slavoniji (ipak razriješen nedugo zatim).
- 6. 11. - Murat-beg požeški zauzeo kastel Brezovica u Podravini - zatim bivaju napušteni Pakrac i Petrovina.
- studeni - Sabor u Banjskoj Bistrici, zauzima se za Nikolu Zrinskog koji se zahvalio na banskoj časti jer ne dobija plaću.
- Andreas Vesalius objavio De humani corporis fabrica, koji unosi revoluciju u nauku ljudske anatomije.
- Nikola II. Olah novi zagrebački biskup.
- Mehmed-paša Jahjapašić postaje budimski paša.
- Poslednji pomen Petra Zoranića.
- Ban Nikola Zrinski predlaže da se (srpski) uskoci presele severno od Beča[5].
- Mađarski izvori Banat nazivaju Raškom[6].
- 1543/4 - Srpski privrednici se javljaju kao zakupci pri javnim licitacijama za davanje u zakup turskih državnih prihoda u Ugarskoj[5].
- Antisemitski Luterov traktat "O Jevrejima i njihovim lažima".
- Portugalci na japanskom ostrvu Tanegashima, doneli prvo vatreno oružje.
- Jedan fragment liturgije je prvi primer teksta na lužičkosrpskom.
- 31. 1. - Tokugawa Ieyasu, prvi Tokugawa šogun († 1616)
- 16. 2. - Kanō Eitoku, slikar († 1590)
- 14. 9. - Claudio Acquaviva, jezuita († 1615)
- Dalaj Lama III († 1588)
- 13. 2. - Johann Eck, nemački katolički teolog (* 1486)
- 21. 2. - Ahmad Granj, adalski imam (* ca. 1507)
- 24. 5. - Nikola Kopernik, matematičar i astronom (* 1473)
- 2. 6. - Šimun Bakač Erdődy, biskup i ban (* 1492)
- 29. 11. - Hans Holbein Mlađi, slikar (* ca. 1498)
- Stefan Štiljanović, plemić i svetac
- Franjo Frankapan, velikaš, nadbiskup, diplomat
- Al-Mutawakkil III, poslednji kairski kalif
- Šehzade Mehmed, drugi Sulejmanov sin (* ca. 1521)
- Petar Erdedi Stariji, plemić u Hrvatskoj
- ↑ Klaić, 156
- ↑ Klaić, 157-8
- ↑ Klaić, 242
- ↑ Klaić, 160
- ↑ 5,0 5,1 Ćorović, Nove srpske seobe, rastko.rs, pristup 15.3.2013.
- ↑ Ljubivoje Cerović, Srbi u Rumuniji od ranog srednjeg veka do današnjeg vremena, rastko.rs
- Vjekoslav Klaić, Svezak treći: dio prvi..... Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608) (archive.org)