Manastir Tavna
Manastir Tavna ili manastir Sveta Trojica nalazi se u selu Banjica u gradu Bijeljina, na tromeđi tri opštine (Bijeljina, Zvornik i Ugljevik), na majevičkom pobrđu.
Ovaj manastir je spomenik kulture i pod zaštitom je države. Pripada Eparhiji zvorničko-tuzlanskoj.
Manastir je jedna od najstarijih građevina ovog kraja (Semberije i Majevice). Kroz čitavu svoju istoriju dijelio je sudbinu lokalno življa i bio je duhovni i kulturni centar pravoslavnih vjernika Zvorničko-tuzlanske eparhije i čitave Semberije.
Njegova izgradnja pripisuje se Nemanjićima. Tronoški i Pećki ljetopisi govore da su ga podigli Dragutinovi sinovi Vladislav i Urošic. Današnja crkva manastira Tavne, sagrađena je na temeljima prvobitne crkve.
Pominje se već u najranijim turskim poreskim defterima iz 1533. i 1548. godine, a od 1548. do 1586. pominje se izričito kao manastir. Manastir Tavna je stradao za vrijeme turske vladavine, ali je bio obnovljen pod vođstvom hajduka. Narodno predanje obnovu pripisuje Starini Novaku, hajduku harambaši iz druge polovine XVI vijeka i njegovom bratu Radivoju. U blizini manastira se nalazi Novakova pećina. Manastirska crkva bila je živopisana freskama vjerovatno početkom XVII vijeka, jer skromni ostaci fresaka mnogo podsjećaju na freske manastira Žitomislića i Ozrena, koje su rađene u periodu od 1608. do 1609. godine.
Za vrijeme Karađorđevog ustanka (1804—1813) bio je iguman u Tavni Jefto (Jeftimije) Pljeco, čovjek sposoban i popularan. Kad je u Srbiji buknuo ustanak, pristadoše uz njega i mnogi Bosanci iz ovog kraja. Kad su Turci razbili ustanike, vratiše se bosanski ustanici u svoj kraj, ali pošto nisu smjeli da se vrate kućama, krili su se po obližnjim šumama i kao hajduci branili narod od turskog zuluma. Kad su ovi hajduci doznali da je u manastiru Tavni zasjeo neki haračlija Kitovnica i da od naroda uzima veliki porez, da sirotinju kinji i muči, udari jedna četa na manastir i pobije sve haračlije na čelu sa Kitovnicom. Tada Turci iz okolnih sela napdnu na manastir, opljačkaju ga i popale. Kaluđeri se razbjegnu. Bilo je to 1807. godine. Tek poslije ponovnog oslobođenja Srbije vratio se iguman Jefto i 1814. obnovio svoj manastir. Neimar je bio Toma Milosavljević. Međutim, uskoro je došlo novo stradanje manastira Tavna kada ga je porobio Osman paša. Tada kaluđeri nisu napustali manastir, već odmah su pristupili njegovoj obnovi.
Manastir Tavna je tokom XVIII i XIX vijeka bio vrlo značajno prosvjetno sjedište u kome su se mladići, koji bi išli za sveštenički poziv, obrazovali. U ovoj školi su djeca ucila sve do 1966. godine, kada je školstvo prešlo u državne ruke. U vrijeme bosansko-hercegovačkog ustanka (1874. i 1875.) sklonila se u manastir jedna četa koja je poslije teških okršaja došla u manastir da vida svoje ranjenike. Doznavši to, Turci napadaju manastir, sasjeku zatečene ranjenike, manastir opljačkaju.
Između dva rata, manastir se dosta obnovio pod upravom arhimandrita Danila Bilbije. Ovdje su održana i dva velika sabora hrišćanske zajednice za cijelu Patrijaršiju.
Drugi svjetski rat je donio najveće razaranje manastiru Tavni. Ustaše su u julu 1941. rastjerale i internirale kaluđere. Manastir je nekoliko puta bio bombardovan, a 1943. kada se u manastir skolonila jedna partizanska bolnica, ustaška vojska je zapalila konak. Tada je potpuno uništena biblioteka, stari spisi, a crkva je donekle očuvana. Najveća žrtva bio je Zdravko Jovanović, koga su ustaše streljale na vratima manastira. Na njegovom grobu piše: Ubijen 1943. od ustaške plave divizije čuvajući i braneći manastir.
Dana 20. aprila 1943. godine u manastiru je formirana Druga vojvođanska NOU brigada.
Posle rata Tavna je ličila na zgarište, i kaluđeri su je napustili. Nova vlast je oduzela manstirska imanja i bilo je veoma teško obnoviti manastir. Tek 1954. godine, kada je iz Žiče ovde došla igumanija Justina Kerkezović sa nekoliko monahinja manastir je obnovljen. Bratstvo sada ima šesnaest kaluđerica i dve iskušenice, koje obrađuju veliko manastirsko imanje i poljoprivredno gazdinstvo.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 8. do 11. septembra 2009. godine, donijela je odluku da se crkva manastira proglasi za nacionalni spomenik BiH.[1] Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović (predsjedavajuća), Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo.
- Turistička organizacija Republike Srpske: Manastir Tavna (sh)
- Turizam Republike Srpske: Manastir Tavna Arhivirano 2017-09-27 na Wayback Machine-u (sh)
- Manastir Tavna Arhivirano 2012-09-19 na Wayback Machine-u (sh)
- Internet portal manastira Tavna Arhivirano 2018-03-29 na Wayback Machine-u
- Istorija manastira Tavne, autor dr Dušan Kasić Arhivirano 2007-09-25 na Wayback Machine-u
- Manastir Tavna sa okolinom u slajdšou „Razglednica iz Ugljevika“ na video portalu YouTube.com
- ↑ „Crkva manastira Tavna”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika. Arhivirano iz originala na datum 2020-06-06. Pristupljeno 13. 9. 2023.
Koordinate: 44° 36‘ S. 19° 06‘ I.
