Bubonska kuga
| Bubonska kuga | |
|---|---|
 | |
| Otečene limfne žlezde obolele osobe | |
| Specijalnost | Infektivne bolesti |
| Simptomi | Groznica, glavobolja, povraćanje, otekli limfni čvorovi[1][2] |
| Vreme pojave | 1–7 dana nakon izlaganja[1] |
| Uzroci | Yersinia pestis koje šire buve[1] |
| Dijagnostički metod | Nalaženje bakterija u krvi, ispljuvku, ili limfnim čvorovima[1] |
| Lečenje | Antibiotici kao što su streptomicin, gentamicin, ili doksiciklin[3][4] |
| Frekvencija | 650 slučajeva godišnje[1] |
| Smrtnost | 10% mortaliteta sa tretmanom[3] |
| Klasifikacija i eksterni resursi | |
| ICD-10 | A20.0 |
| ICD-9 | 020.0 |
| DiseasesDB | 14226 |
| MedlinePlus | 000596 |
Bubonska kuga je naziv za najčešći i najpoznatiji oblik kuge. Izaziva je bakterija Yersinia pestis.[1] Izraz bubonska dolazi od reči bubon, naziv za otečenu žlezdu, a odnosi se na jedan od njenih najpoznatijih siptoma, otečene limfne žlezde ispod pazuha. Ukoliko se bubonska kuga ne leči, izaziva smrt dve trećine svih pacijenata u roku od dva do šest dana od izbijanja simptoma. Nakon jednog do sedam dana od izlaganja bakteriji razvijaju se simptomi nalik gripu.[1] Ovi simptomi obuhvataju groznicu, glavobolju, i povraćanje.[1] Natekli i bolni limfni čvorovi javljaju se u oblasti najbližoj mestu gde je bakterija prošla kroz kožu.[2] Ponekad, otekli limfni čvorovi pucaju.[1]
Tri tipa kuge su rezultat načina infekcije: bubonska kuga, septikemijska kuga, i pneumonična kuga.[1] Bubonska kuga se uglavnom širi putem inficiranih buva sa malih životinja.[1] Ona isto tako može da bude rezultat izlaganja telesnim tečnostima mrtve životinje zaražene kugom.[5] U bubonskoj formi kuge, bakterija ulazi kroz kožu putem buvljeg ujeda i putuje preko limfnih sudova do limfnih čvorova, uzrokujući oticanje.[1] Dijagnoza se uspostavlja nalaženjem bakterije u krvi, ispljuvku, ili tečnosti iz limfnih čvorova.[1]
Prevencija se ostvaruje putem mera javnog zdravlja kao što je nedolaženje u kontakt sa mrtvim životinjama u oblastima gde je kuga česta pojava.[1] Utvrđeno je da vakcine nisu od velike koristi u prevenciji kuge.[1] Nekoliko antibiotika je efektivno za tretman, uključujuči streptomicin, gentamicin, i doksiciklin.[3][4] Bez tretmana, kuga dovodi do smrti od 30% do 90% zaraženih osoba.[1][3] Smrt, ako do nje dođe, tipično se javlja u toku deset dana.[6] Sa tretmanom rizik od smrti je oko 10%.[3] Globalno se javi oko 650 dokumentovanih slučaja godišnje, što rezultira u ~120 smrtnih slučajeva.[1] U 21. veku, ova bolest se najčešće javlja u Africi.[1]
Smatra se da je kuga uzročnik crne smrti koja je Black Death migration|prošla kroz Aziju, Evropu i Afriku u 14. veku izazvala smrt oko 50 miliona ljudi,[1][7] što je 30%-60% od ukupnog broja stanovnika Evrope tog perioda.[1][8] Pošto je kuga usmrtila tako veliki deo radne populacije, plate su porasle usled velike potražnje za radnom snagom.[8] Neki istoričari vide ovaj događaj kao prekretnu tačku u evropskom ekonomskom razvoju.[8] Termin bubonska je izveden iz grčke reči βουβών, sa značenjem „prepona”.[9] Termini „buboni” se isto tako koristi za otekle limfne čvorove.[10]
nosa, usana, i prstiju i rezidualne modrice na podlaktice obe ruke kod osobe koja se oporavlja od bubonske kuge koja se proširila na krv i pluća. U jednom trenutku, celo telo pacijenta je bilo pokriveno modricama.]]
Najpoznatiji simptom bubonske kuge je jedan ili više inficiranih, uvećanih i bolnih limfnih čvorova, poznatih kao buboni. Nakon prenosa putem ugriza zaražene buve, bakterije vrste Y. pestis se lokalizuju u otečenim limfnim nodovima, gde počinju da kolonizuju i da se reprodukuju. Buboni asocirani sa bubonskom kugom su obično prisutni ispod pazuha, gornjem femoralnom, preponskom i vratnom području. Gangrena ekstremiteta (i.e., prstiju na rukama i nogama, usni i nosa) je još jedan čest simptom.
Usled njenog moda prenosa baziranog na ujedu buve, bubonska kuga je često prvi od progresivne serije bolesti. Simptomi bubonske kuge se naglo pojavljuju nekoliko dana nakon izlaganja bakteriji. Simptomi obuhvataju:
- Groznica
- Opšte loše osećanje (slabost)
- Visoka temperatura >39 °C
- Grčevi mišića[11]
- Epileptički napadi
- Glatko, bolno oticanje limfnih žlezda u vidu bubona, obično u regionima preponama, ali se može pojaviti pod pazuhom ili na vratu, najčešće u blizini mesta inicijalne infekcije (ujeda ili ogrebotina)
- Bol se može javiti na delu tela pre pojave otoka
- Gangrena ekstremiteta kao što su prsti nogu i ruku, usana i vrha nosa.[12]
Drugi simptomi obuhvataju teško disanje, neprestano povraćanje krvi (hematemeza), bol u udovima, kašalj, ekstremni bol uzrokovan raspadanjem ili dekompozicijom kože dok je osoba još živa. Dodatni simptomi su ekstremni umor, gastrointestinalni problemi, lentikule (crne tačke rasute po telu), delirijum i koma.
Neophodno je laboratorijsko testiranje da bi se uspostavila dijagnoza i potvrdila kuga. Idealno, potvrđivanje se vrši putem identifikacije Y. pestis kulture iz pacijentovog uzroka. Potvrđivanje infekcije se može obaviti ispitivanjem seruma uzetog tokom ranih i kasnih stupnjeva infekcije. Da bi se brzo testiralo za prisustvo Y. pestis antigena kod pacijenata, brzi testovi u vidu mernog štapića su razvijeni za terensku upotrebu.[13]
Uzorici uzeti za testiranje obuhvataju:[14] otekle limfne čvorove karakteristične za bubonsku kugu, pri čemu se uzorci uzimaju iz njih iglom, krv, i plućne uzorke.
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 Organization, World Health (novembar 2014). „Plague Fact sheet N°267”. Arhivirano iz originala na datum 24. 4. 2015. Pristupljeno 10. 5. 2015.
- ↑ 2,0 2,1 „Plague Symptoms”. 13. Jun 2012. Arhivirano iz originala na datum 19. 8. 2015. Pristupljeno 21. 8. 2015.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 „Plague”. Lancet 369 (9568): 1196–207. 2007. DOI:10.1016/S0140-6736(07)60566-2. PMID 17416264.
- ↑ 4,0 4,1 „Plague Resources for Clinicians”. 13. Jun 2012. Arhivirano iz originala na datum 21. 8. 2015. Pristupljeno 21. 8. 2015.
- ↑ „Plague Ecology and Transmission”. 13. Jun 2012. Arhivirano iz originala na datum 22. 8. 2015. Pristupljeno 21. 8. 2015.
- ↑ Keyes, Daniel C. (2005). Medical response to terrorism : preparedness and clinical practice. Philadelphia [u.a.]: Lippincott Williams & Wilkins. str. 74. ISBN 9780781749862.
- ↑ „Channel 4—History—The Black Death”. Channel4.com. Arhivirano iz originala na datum 9. 7. 2008. Pristupljeno 3. 11. 2008.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 „Plague History”. 13. Jun 2012. Arhivirano iz originala na datum 21. 8. 2015. Pristupljeno 21. 8. 2015.
- ↑ LeRoux, Neil (2007). Martin Luther As Comforter: Writings on Death Volume 133 of Studies in the History of Christian Traditions. BRILL. str. 247. ISBN 9789004158801.
- ↑ Edman, Bruce F. Eldridge, John D. (2004). Medical Entomology a Textbook on Public Health and Veterinary Problems Caused by Arthropods (Rev.. izd.). Dordrecht: Springer Netherlands. str. 390. ISBN 9789400710092.
- ↑ „Symptoms of Plague”. iTriage. Healthagen, LLC. Arhivirano iz originala na datum 4. 2. 2016. Pristupljeno 26. 11. 2014.
- ↑ „Plague as a biological weapon: medical and public health management. Working Group on Civilian Biodefense”. JAMA 283 (17): 2281–90. maj 2000. DOI:10.1001/jama.283.17.2281. PMID 10807389.
- ↑ „Plague, Laboratory testing”. Health Topics A to Z. Arhivirano iz originala na datum 17. 11. 2010. Pristupljeno 23. 10. 2010.
- ↑ „Plague – Diagnosis and treatment – Mayo Clinic” (en). www.mayoclinic.org. Pristupljeno 1. 12. 2017.
- Edman, Bruce F. Eldridge, John D. (2004). Medical Entomology a Textbook on Public Health and Veterinary Problems Caused by Arthropods (Rev.. izd.). Dordrecht: Springer Netherlands. str. 390. ISBN 9789400710092.
- LeRoux, Neil (2007). Martin Luther As Comforter: Writings on Death Volume 133 of Studies in the History of Christian Traditions. BRILL. str. 247. ISBN 9789004158801.
- Keyes, Daniel C. (2005). Medical response to terrorism : preparedness and clinical practice. Philadelphia [u.a.]: Lippincott Williams & Wilkins. str. 74. ISBN 9780781749862.
- Echenberg, Myron J. (2007). Plague Ports: The Global Urban Impact of Bubonic Plague, 1894–1901. New York, NY: New York University Press. ISBN 978-0-8147-2232-9. OCLC 70292105.
- Little, Lester K. "Life and Afterlife of the First Plague Pandemic." In: Little, Lester K. editor. (2007), Plague and the End of Antiquity: The Pandemic of 541–750. Šablon:Page1 (paperback).
- McCormick, Michael "Toward a Molecular History of the Justinian Pandemic." In: Little, Lester K. editor. (2007), Plague and the End of Antiquity: The Pandemic of 541–750. Šablon:Page1 (paperback).
- "Bubonic Plague Originated in China" Arhivirano 2012-09-06 na Wayback Machine-u, Discovery News,1 November 2010. Pristupljeno 6 December 2011.
- "Bubonic Plague Fire Destroyed Honolulu's Chinatown" Hawaii for Visitors. Pristupljeno 6 December 2011.
- "Bubonic Plague and the Chinatown Fire Honolulu Advertiser, 7 July 2005. Pristupljeno 6 December 2011.
- Alexander, John T. (2003). Bubonic Plague in Early Modern Russia: Public Health and Urban Disaster. Oxford, UK; New York, NY: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-515818-2. OCLC 50253204.
- Carol, Benedict (1996). Bubonic Plague in Nineteenth-Century China. Stanford, CA: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-2661-0. OCLC 34191853.
- Biddle, Wayne (2002). A Field Guide to Germs (2nd Anchor Books izd.). New York: Anchor Books. ISBN 978-1-4000-3051-4. OCLC 50154403.
- Little, Lester K. (2007). Plague and the End of Antiquity: The Pandemic of 541–750. New York, NY: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-84639-4. OCLC 65361042.
- Rosen, William (2007). Justinian's Flea: Plague, Empire and the Birth of Europe. London, England: Viking Penguin. ISBN 978-0-670-03855-8.
- Scott, Susan, and C. J. Duncan (2001). Biology of Plagues: Evidence from Historical Populations. Cambridge, UK; New York, NY: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80150-8. OCLC 44811929.
- Batten-Hill, David (2011). This Son of York. Kendal, England: David Batten-Hill. ISBN 978-1-78176-094-9. OCLC http://www.tsoy.co.uk.
- Bartelloni, Peter J.; Marshall Jr, John D, Jr.; Cavanaugh, Dan C. (1973). „Clinical and serological responses to plague vaccine U.S.P”. Military Medicine 138 (11): 720—722. PMID 4201988. Pristupljeno 18. 1. 2011.[mrtav link][mrtav link]
- Burmeister, R. W.; Tigertt, W. D.; Overholt, Edwin L. (1962). „Laboratory-acquired pneumonic plague”. Annals of Internal Medicine 56 (5): 789—800. DOI:10.7326/0003-4819-56-5-789. PMID 13874924.
- Cavanaugh, Dan C.; Elisberg, BL; Llewellyn, CH; Marshall, JD; Rust, JH; Williams, JE; Meyer, KF (1974). „Plague immunization. V. Indirect evidence for the efficacy of plague vaccine”. Journal of Infectious Diseases 129 (supplement): S37—S40. DOI:10.1093/infdis/129.Supplement_1.S37. PMID 4596518.
- Kool, J. L. (2005). „Risk of Person-to-Person Transmission of Pneumonic Plague”. Clinical Infectious Diseases 40 (8): 1166—1172. DOI:10.1086/428617. PMID 15791518.
