Hopp til innhald

Byllepest

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Eit par med byllepest frå Toggenburgbibelen.

Byllepest er den vanlegaste forma for pest[1] og har stått bak fleire epidemiar og pandemiar gjennom historia. Svartedauden1300-talet var sannsynlegvis ein byllepestpandemi. I dag er sjukdommen lite utbreidd, men finst framleis i nokre område.

Infeksjonssjukdommen er forårsaka av bakterien Yersinia pestis og er kjenneteikna av lymfeknutar som hovnar opp til store, væskefylte byllar. Desse kan det gå koldbrann i slik at dei får ein blåsvart farge. Same bakterien kan òg føra til lungepest (lungebetennelse) eller blodforgifting (sepsis) ved at dei spreier seg i kroppen med blodet. I nokre høve kan dei også føra til hjernehinnebetennelse (meningitt).[1]

Byllepest vert spreidd til menneske med lopper frå gnagarar og rotter. Byllepest hadde, slik han arta seg i seinmellomalderen, ein letalitet på 50-60 %.[2] I moderne tid har sjukdommen ein letalitet på 30-60 %. Byllepest kan behandlast med antibiotika, og tidleg behandling gjev betre prognosar.[3]

Frå 2010 til 2015 blei det rapportert om 3 248 tilfelle av pest i heile verda. 584 av dei førte til dødsfall. I dag er sjukdommen vanlegast i Afrika, og mest endemisk i Den demokratiske republikken Kongo og på Madagaskar. Han finst også i Peru.[3]

  1. 1,0 1,1 Myrvang, Bjørn (19. juli 2019). «pest». Store medisinske leksikon (på norsk bokmål). 
  2. Kåre Lunden i Det Norske Samlaget (2002): Norges landbrukshistorie ISBN 82-521-5584-7 (band II)
  3. 3,0 3,1 «Plague», www.who.int (på engelsk), henta 3. april 2020 
Spire Denne medisinartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.