Tripoli

Za ostale upotrebe, v. Tripoli (razvrstavanje).

Tripoli (arapski: طرابلس [Ṭarābulus]) je glavni grad Libije od 591 062 stanovnika, u široj okolici grada Distriktu Ṭarābulus živi 1 063 571 stanovnika. Grad je smješten na sjeverozapadu zemlje, na samoj granici s pustinjom, na stjenovitoj površini koja zalazi u Sredozemno more formirajući zaljev. Grad su osnovali Feničani u 7. vijeku pne. pod nazivom Oea.

Tripoli طرابلس Tarabulus
Kolaž znamenitosti Tripolija Kolaž znamenitosti Tripolija
Koordinate: 32°54′N 13°11′E
Država	Libija
Regija	Tripolitanija
Okrug	Misrata
Vlast
- Gradonačelnik	Abdulatif Abdulraman Aldali
Površina
- Ukupna	400 km²
Visina	81
Stanovništvo
- Grad	591 062
- Područje utjecaja	1 063 571
Karta
Tripoli class=notpageimage| Tripoli na karti Libije

Tripoli je najveći grad, glavna morska luka, najveći komercijalni i privredni centar u Libiji, sjedište vlade i Univerziteta Al-Fateh. Zahvaljujući dugoj historiji ima puno značajnih arheoloških lokaliteta po gradu i bližoj okolici. Klima je tipična mediteranska, s vrućim suhim ljetima, blago hladnim zimama i osrednjim padalinama.

Grad su bombardirale američke snage 1986. zbog optužbi da Libija podržava terorizam. Sankcije Ujedinjenih naroda su prestale 2003. i poslije toga je promet luke Tripoli značajno porastao, što je pozitivno utjecalo na gradsku ekonomiju.

Historija

Osnivanje

Grad je osnovan u 7. vijeku pne., iz ruku osnivača, Feničana, prešao je pod vlast Cirene, od koje su ga oteli Kartažani. Dalje je potpao pod vlast Rimljana, koji ga uključuju u svoju provinciju Afrika i daju mu ime Regija Syrtica. Početkom 3. vijeka naše ere postaje poznata kao Regija Tripolitana (i uključuje tri grada Sabratu, Oeau i Leptis, koja su povezana) i dobiva status zasebne provincije, pod Septimije Severom, koji je bio porijeklom iz Leptisa.

Kao i ostatak sjeverne Afrike, teritorij Libije zauzeli su muslimani, početkom 8. vijeka. Kao otomanska provincija (vilajet) Tripoli (uključujući zasebnu pokrajinu-sandžak Kirenajku) pokriva južnu obalu Sredozemlja između Tunisa i Egipta. Osim samog grada, oblast uključuje Kirenajku, lanac oaza u Aujili depresiju Fezzan i oaze Ghadames i Ghat, sve to razdvojeno pješčanom i kamenitom pustom zemljom.

(en) Tripoli (J. Seller, 1675.)

Tripoli zauzima Don Pedro Navarro za Španjolsku- 1510, a 1523. biva pripojen Kraljevstvu Svetog Johna, koje je poslije potisnuto od strane otomanskih Turaka iz njihovih uporišta na otoku Rod. Kraljevstvo ga je držalo, uz neke poteškoće, do 1551. kada je bilo prisiljeno da ga preda turskom admiralu Sinanu, i Tripoli otada postaje jedno od piratskih uporišta koja su držala u strahu obale kršćanskih zemalja.

Godine 1714. vladajući paša, Ahmed Karamanli, preuzeo je titulu bega, i izborio jednu vrstu djelimične nezavisnosti od sultana. Ovakav slijed događaja je nastavljen i za vrijeme vladavine njegovih potomaka, a sve to povezano s drskim gusarenjem i različitim ucjenama, sve do 1835. kada je Otomansko Carstvo (Porta) ponovo preuzelo unutarnje stvari i postavilo svog namjesnika. Novi turski paša, s ograničenim ovlastima, je bio razočaran, i na kraju je država od od te oblasti uspostavila vilajet.

Tripolitanski rat

Početkom 19. vijeka kraljevstvo Tripolija je, zbog svog prakticiranja gusarenja, dva puta ratovalo sa Sjedinjenim Američkim Državama.

U maju 1801 paša je zahtijevao od Sjedinjenih Država da uvećaju danak koji su plaćale od 1796 za zaštitu njihovih trgovaca, na 83 000 $. Zahtjev je bio odbijen, i pomorske snage su bile poslane iz Sjedinjenih Država da blokiraju Tripoli. Rat je potrajao četiri godine. Amerikanci 1803. gube fregatu Philadelphia, komandanta (kapetana William Bainbridgea), a cijela posada biva zarobljena.

Najslikovitiji incident u ratu dogodio se kada je William Eaton poveo ekspediciju s ciljem da svrgne pašu i zamijeni ga njegovim starijim bratom koji je živio u egzilu, i koji je obećao da će u slučaju da dođe na vlast ispuniti sve zahtjeve Sjedinjenih Država. Eaton je na čelu raznovrsnog skupa od 500 ljudi marširao pustinjom sve od Aleksandrije i, uz pomoć američkih brodova, uspio zauzeti Dernu. Ubrzo zatim (3. juna 1805.) mir je bio zaključen, paša je odustao od svojih zahtjeva, ali je dobio 60.000$ na ime otkupa za zarobljene Amerikance.

1815. uzimajući ranije uvrede kao razlog, kapetani Bainbridge i Stephen Decatur, na čelu američke eskadre, ponovo su posjetili Tripoli i prisilili pašu da se povinuje američkim zahtjevima.

Prevlast Turske

Osmansko Carstvo uspjelo je još jednom - 1835. zadobiti pristalice u lokalnom građanskom ratu i ponovo uspostaviti svoju vlast u Libiji. Poslije tog datuma Tripoli je bio pod neposrednom vlašću Porte. Ustanci 1842. i 1844. završili su neuspjehom.

Nakon francuske okupacije Tunisa (1881), Osmansko Carstvo je oformilo veliki garnizon u Tripoliju.

Razdoblje talijanske i engleske vlasti do nezavisnosti

Kraljevina Italija je od samog osnutka, imala aspiracija prema Libiji, i u skladu sa tadašnjim općim prosvjetiteljskim uvjerenjem ranog 19. vijeka mislila da ima pravo i obavezu da osigura red u državi i dovede zemlju do civlizacijskih vrednota. Pod izgovorom zaštite svojih građana u Tripoliju od osmanske vlasti, Italija je 29. septembra 1911. objavila rat Osmanskom Carstvu sa jasnom namjerom da anektira Tripoli. Talijanska kraljevska mornarica prva je krenula u akciju 1. oktobara 1911. i u Egejskom moru potopila 3 osmanska broda u Bitci kod Preveze, da spriječi Portu u dostavi ljudstva i oružja u Libiju. Poslije tog su talijanske kompnene snage prodrle u Libiju i zauzele sve veće oballne gradove, - nakon toga je sklopljen Mirovni ugovor u Lausanni, Turska je priznala talijanski suverenitet nad teritorijem Tripolija, dok je kalifu bilo dozvoljeno da bude vrhovni religijski autoritet.

Tripoli je bio pod kontrolom Italije sve do 1943. kada su ga okupirale britanske snage koje su ga držale do nezavisnosti Libije 1951.

Sportski klubovi u Tripoliju

• Al Ahly (Tripoli)
• Al Ittihad (Tripoli)
• Al Madina (Tripoli)
• Al Shat (Tripoli)
• Al Tersana (Tripoli)
• Al Wahda (Tripoli)

Gradovi prijatelji

• Alžir, Grad Alžir
• Bosna i Hercegovina, Sarajevo (od 1976.)
• Brazil, Belo Horizonte (od 2003.)
• Libanon, Beirut
• Španjolska, Madrid
• Turska, Izmir

Izvori

Tripoli na Wikimedijinoj ostavi