Sissismu
Lu "sissismu" è cumunimenti cunziddiratu èssiri l'idìa di na discriminazzioni tra l’èssiri umani basata supra lu sessu mmeci ca supra li sô miriti ndividuali, ma pò videmma rifèririsi a arcuni o a tutti li diffirinziazzioni basati supra lu sessu. Lu sissismu pò rifèririsi a tri diffirenti idìi o attitùtini:
- L'idìa ca nu sessu è supiriuri a l'àutru.
- L'idìa ca l’òmini e li fìmmini sunnu assai diversi (pi natura o ‘n basi a discriminazzioni culturali) e ca chistu havi a rifrèttirisi furtimenti ntâ sucitati, ntê funzioni, ntô linguaggiu, ntô drittu â sissualitati e ntâ liggi.
- Pò macari rifèririsi ô sìmprici odiu versu li fìmmini (misugginia) o odiu versu l’òmini (misandria).
L’idìi sissisti sunnu na specii d’ essinzialismu, c’afferma ca li ndividui ponnu èssiri cumprisi (e spissu judicati) ‘n basi ê carattirìstichi dû gruppu a lu quali appartennu—‘n stu casu lu sô gruppu sissuali (mascu o fìmmina). Chistu assumi pi veru ca tutti li ndividui tràsinu chiaramenti ‘n una dî dui catigurìi "mascu" o "fìmmina"
Lu sissismu contra li fìmmini è spissu chiamatu sciuvinismu, puru siddu sciuvinismu è nu tèrmini cchiù anchiu p’ogni stremu e nun raggiunèvuli supportu comu aggenti dûn gruppu ô quali unu apparteni, spiciarmenti quannu lu supportu nchiudi malizzia e odiu versu nu gruppu rivali.
P’asempiu, ‘n ditirminati culturi, l'omu sissista va a fàciri spissu l'eloggiu dâ fìmmina (lu rumànticu "Aternu Fimminili") dâ matri, dâ spusa, di chidda pâ quali la filicitati e l'anuri risièdinu ntô funnari lo nazzioni cchiù c’àutru ntê faccenni/facenni casalinchi.
Arcuni formi di sissimu si bàsanu supra lu fattu c’arcuni pirsuni sunnu pirsuasi/cumminti dâ maiuri capacitati dî fìmmini d’accùdiri li figghi e accupàrisi dâ casa.
‘N tutti li sucitati canusciuti, maschili e fimminili sunnu difinuti prima di tuttu comu gèniri suciali bonu distinti, avennu qualitati e difetti. Lu gèniri biulòggicu (mascu o fìmmina) raramenti di sulu difinisci l'appartinenza ôn gèniri suciali.
‘N quantu l'ideoluggìa, arcuni formi di sissismu (‘n certi riliggiuni p’asempiu) liggittìmanu la viulenza di l’òmini supra li fìmmini, la discriminazzioni riguardu â scigghiuta dî studi e a l'assunzioni supra lu travagghiu, li diffirenzi di stipenniu pûn aguali/uguali travagghiu, l’attribbuzzioni dû travagghiu casalincu ê fîmmini, ma macari l’affidamentu dî figghi di prifirenza ê matri ‘n casu di divorziu.
A l'uppostu, l'antisissismu è l'idìa dû rifiutu dâ discriminazzioni tra i sessi. L'antisissismu susteni ca’asisti nu drittu ê diffirenzi ndividuali e si poni di l’addumannati supra la custruzzioni suciali d’ogni gèniri.
La discriminazzioni funnata supra lu sessu nun è ligali ‘n tantìssimi paisi, tuttavia tanti hannu liggi ca dùnanu dritti o privileggi maiuri a nu gèniri cchiuttostu c’a n’àutru.