Ch'antasqa tuktuyuq rikch'aq ayllu

(Asteraceae-manta pusampusqa)

Ch'antasqa tuktuyuq rikch'aq ayllu (familia Compositae icha Asteraceae) nisqaqa huk yurakunap rikch'aq ayllunmi. Ch'antasqa tuktuntin nisqa waytankunaqa achka ch'iñicha tuktuyuq tuktu-tuktum, pila tuktuchakunam, qallu tuktuchakunapas.

Ch'antasqa tuktuyuq rikch'aq ayllu
Aster novi-belgii
Aster novi-belgii
Aster novi-belgii
Mit'an kamay
Regnum: Plantae
Divisio: Magnoliophyta
Classis: Magnoliopsida
Ordo: Asterales
Familia: Asteraceae
Subfamilias
Inti wayta.
Imaymana ch'antasqa tuktuntinkuna. Kay waytakunaqa manam ch'ulla tuktuchu, aswantaq ch'antasqa tuktuntinkuna: 1. Anthemis tinctoria (Asteroideae), 2. Glebionis coronarium (Asteroideae), 3. Coleostephus myconis (Asteroideae), 4. Glebionis sp. (Asteroideae), 5. Sonchus oleraceus (Cichorioideae), 6. Cichorium intybus (Cichorioideae), 7. Gazania rigens (Cichoireideae), 8. Tithonia rotundifolia (Asteroideae), 9. Calendula arvensis (Asteroideae), 10. Leucanthemum vulgare (Asteroideae), 11. Hieracium lachenalli (Cichorioideae), 12. Osteospermum ecklonis (Asteroideae)

Tuktuchankuna

llamk'apuy
 
Carduus: tuktu siq'intin.

Tuktuchakunaqa ch'ulla icha iskay yumanayuqmi, sapsilla pichqa raphimuyum. Wayta raphinkunaqa huñusqam. Akilla raphinkunataq manam kanchu icha suphu hinam, ruru phawananpaq. Huklla sisa raphi muyum, huñusqam, kimsamanta pichqakama sisa raphim. Iskaynintin ruru raphintinqa ukhu tiyaqmi, iskaynintin suni aspiqchayuq.

Iskay layam tuktucha kan: pila tuktucha pichqa wach'illa kaq, qallu tuktucha iskaykinray kaq. Ch'antasqa tuktuyuq yurakunaqa pila tuktuchallayuq, qallu tuktuchallayuq icha iskaynintin laya tuktuchayuq.

Pila tuktuchap tuktu minuywari kay hinam:  

Qallu tuktuchap tuktu minuywari kay hinam:  

Rurunqa ch'ulla muru wichq'asqa rurucham.

Rikch'aqkuna

llamk'apuy

Kaymi huk ch'antasqa tuktuyuq yurakuna:

Hawa t'inkikuna

llamk'apuy