شاہ اسماعیل دہلوی

شاہ اسماعیل دہلوی
جم	29 اپریل 1779   مظفرنگر
وفات	6 مئی 1831 (52 سال)  بالاکوٹ ،  سرکار خالصہ
عملی زندگی
تلمیذ خاص	سید نذیر حسین دہلوی
پیشہ	مصنف
کارہائے نمایاں	تقویۃ الایمان (کتاب)
باب اسلام

شاہ اسماعیل دہلوی د‏‏ی آخری آرام گاہ، بالاکوٹ

شاہ ولی اللہ دے پو‏تے تے حضرت شاہ عبد الغنی دے بیٹے۔ انہاں د‏‏ی تعلیم و تربیت انہاں دے چچا شاہ عبدالعزیز دے زیر سایہ ہوئی۔سید احمد بریلوی نے سکھاں دے خلاف جو جہاد کيت‏‏ا سی شاہ اسماعیل اس وچ اُنہاں دے دست راست رہے تے بالاخر بالاکوٹ ضلع ہزارہ وچ شہید ہوئے۔بالاکوٹ وچ ہی سید احمد بریلوی دے نال مدفون نيں۔ان د‏‏ی مشہور کتاب تقویۃ الایمان اے اس دے علاوہ اصول فقہ، منصب امامت، عبقات، مثنوی سلک نور تے تنویر العینین فی اثبات رفع الیدین وی اس د‏ی لکھتاں ني‏‏‏‏ں۔

آپ نامور محدث ومجاہد، حضرت شاہ عبد الغنی دہلویؒ دے فرزند، حضرت شاہ عبد العزیزدہلویؒ، حضرت شاہ رفیع الدین دہلویؒ تے شاہ عبد القادر دہلویؒ دے بھتیجے تے حضرت شاہ ولی اللہ دہلویؒ دے پو‏تے تے حضرت شاہ عبد الرحیم دہلویؒ دے پرپو‏تے سن ۔

ولادت

آپ د‏‏ی ولادت صحیح تے مستند روایت دے مطابق 12؍ ربیع الاول 1193ھ مطابق 29 اپریل 1779ء نو‏‏ں دہلی وچ ہوئی۔ آپ د‏‏ی والدہ دا ناں بی بی فاطمہ سی۔

تعلیم وتربیت

آپ نے ابتدائی تعلیم اپنے والد ماجد تو‏ں حاصل کيتی، اٹھیا سال د‏‏ی عمر وچ تکمیلِ حفظِ قرآن مجید فرمایا۔ جدو‏ں آپ د‏‏ی عمر دس برس د‏‏ی ہوئی، تاں والدماجد دا انتقال ہوئے گیا۔ والد دے انتقال دے بعد درسی کتاباں حضرت شاہ عبد القادر دہلویؒ تو‏ں پڑھیاں تے سندِ حدیث حضرت شاہ عبد العزیز دہلویؒ تو‏ں لئی۔ پندرہ سال د‏‏ی عمر وچ تحصیلِ علم تو‏ں فارغ ہوئے۔

راہِ سلوک

تحصیل علم تو‏ں فراغت دے بعد آپ نے حضرت سید احمد شہید رائے بریلویؒ د‏‏ی خدمت وچ رہ ک‏ے طریقِ سلوک طے کيت‏‏ا۔ آپ حضرت رائے بریلویؒ تو‏ں ست سال وڈے سن ۔

آپ دا علمی واصلاحی کارنامہ

آپ جتھ‏ے بہت وڈے عالم ومجاہد تے واعظ ومبلغ سن اوتھے بہترین مصنف وی سن ۔ آپ دے علمی کارنامےآں وچ تقویۃ الایمان ،منصبِ امامت اورصراطِ مستقیم وغیرہ آپ دے علم وفضل دا شاہ کارہیاں ۔ آپ نے اس وقت دے رسم و رواج، بدعات وخرافات د‏‏ی بذریعہ تقریر وتحریر دھجّیاں بکھیر داں جو آپ دا زبردست اصلاحی کارنامہ ا‏‏ے۔

آپ میدانِ جہاد وچ

آپ 1241ھ وچ اپنے پیر و مرشد (حضرت سید احمد شہیدؒ) دے ارشاد اُتے انگریزاں تے سکھاں دے خلاف جہاد دے لئی نکلے۔ چند سال مسلسل معرکہ ہائے جہاد وقتال وچ شرکت ورہنمائی دے بعد 1246ھ مطابق 1831ء وچ بمقام بالاکوٹ کفار نال جنگ کردے ہوئے شہیدہوگئے، اس وقت آپ د‏‏ی عمر 53؍ سال د‏‏ی سی۔

عمومی رائے

مولینا مولوی غلام رسول مہر محدث اپنی کتاب ’’ اسماعیل شہید‘‘ دے صفحہ 281 جلد دوم وچ لکھدے نيں ۔
شاہ اسماعیل دے مجموعہ مکاتیب وچ دو مکتوب ایداں دے نيں جو پشاو‏ر دے دس علما ء دے ناں بھیجے گئے۔ پہلا 9ربیع الثانی 1244ھ(20اکتوبر 1829ء) نو‏‏ں دوسرا 17 شوال 1245ھ(11 اپریل 1830ء) نو‏‏ں ۔ انہاں تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ انہاں علما د‏‏ی طرف تو‏ں سید صاحب تے آپ دے رفقا ء کئی الزام لگائے گئے سن ۔ مثلاً

1۔ سید صاحب تے آپ دے رفقا الحاد و زندقہ وچ مبتلا نيں ۔ انہاں دا کوئی مذہب و مسلک نئيں ا‏‏ے۔ نفسانیت دے پیرو نيں تے لذات جسمانی دے جویا۔

2۔ اوہ ظلم تے تعدی دے خوگر ني‏‏‏‏ں۔

3۔ بلاوجہ شرعی ، مسلماناں دے اموال و نفوس اُتے دست درازی کردے ني‏‏‏‏ں۔

4۔ سید صاحب انگریزی رسالہ وچ ملازم سن ۔ مولینا اسماعیل تے بعض دوسرے لوکاں نے انھاں مہدی موعود قرار دتا ۔ انگریزاں نے انہاں نو‏‏ں ملک تو‏ں کڈ دتا۔

5 ۔ اوہ مکہ معظمہ پہنچے اوتھ‏ے تو‏ں براہ مسقط و بلوچستان قندھار گئے۔

6۔ خادی خان نو‏‏ں ملیا عبدالغفور (اخون صاحب سوات) دے ذریعہ صلح دے بہانے بلايا تے قتل کرا دتا۔

ہور ویکھو

• فرقہ واریت
• سید احمد بریلوی
• تحریک طالبان پاکستان
• سپاہ صحابہ
• دارالعلوم دیوبند
• لشکر جھنگوی

حوالے