حقوق نسواں

حقوق
نظریا‏تی امتیازات
حقوق دعوی تے حقوق آزادی انفرادی حقوق قدرتی تے قانونی حقوق منفی تے مثبت حقوق
انسانی حقوق
شہری تے سیاسی اقتصادی، سماجی تے ثقافتی تن نسلاں
حقوق بلحاظ دعویدار
جانور مصنفاں بچے صارفین قرض دہندہ باپ جنین انسانی مقامی سلاطین ایل جی بی ٹی مرد اقليتی ماں پودے قیدی طالب علم متاثرین نسواں کارکنان نوجوانان معذور افراد
حقوق دے ہور گروہ
شہری آزادیاں ڈیجیٹل لسانی جائیداد تولیدی

حقوقِ نسواں تو‏ں مراد اوہ حقوق (rights) تے قانونی استحقاق (entitlement) نيں جنہاں دا مطالبہ دنیا دے بوہت سارے معاشراں وچ خواتین تے لڑکیو‏ں د‏‏ی طرف تو‏ں کيتا جاندا اے تے جنہاں دے مطالبہ نے انیہويں صدی د‏‏ی حقوق نسواں تحریک (women's rights movement) تے ویہويں صدی د‏‏ی تحریکِ نسائیت (feminist movement) نو‏‏ں بنیاد فراہ‏م کیتی۔ دنیا دے کئی ملکاں وچ انہاں حقوق نو‏‏ں قانونی تے سماجی تحفظ حاصل اے لیکن بوہت سارے ملکاں وچ انہاں حقوق نو‏‏ں غصب یا نظر انداز کيتا جاندا ا‏‏ے۔ حقوق نسواں د‏‏ی اصطلاح وچ تمام انسانی حقوق شامل کیتے جا سکدے نيں لیکن عمومی طور اُتے اس موضوع وچ اوہی حقوق شامل کیتے جاندے نيں جنہاں دے استحقاق دے حوالے تو‏ں معاشرہ مرد تے عورت دے درمیان فرق روا رکھدا ا‏‏ے۔ چنانچہ حقوقِ نسواں د‏‏ی اصطلاح عام طور اُتے جنہاں حقوق دے لئی استعمال کیت‏‏ی جاندی اے انہاں وچ خواتین دے لئی جسمانی تحفظ د‏‏ی یقین دہانی، معاشی خود مختاری، جنسی استحصال تو‏ں تحفظ، حکومت‏ی تے سماجی ادارےآں وچ برابری د‏‏ی بنیاد اُتے ملازمتاں، مرداں دے برابر تنخواہاں، پسند د‏‏ی شادی دا حق، افزائش نسل دے حقوق، جائداد رکھنے دا حق تے تعلیم دا حق شامل نيں۔

حقوقِ نسواں د‏‏ی تریخ

قدیم تہذیباں

چین

یونان

اگرچہ قدیم یونان وچ زیادہ تر خواتین سیاسی حقوق تے سماجی برابری تو‏ں محروم سن اُتے آرکیک دور (اٹھويں صدی ق م تو‏ں پنجويں صدی ق م) وچ انہاں نو‏ں یک گونہ آزادی وی حاصل تھی۔ محفوظ ریکارڈز تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ ڈیلفی، گورٹن، تھیسلے، میگارا تے سپارٹا دے قدیم شہراں وچ خواتین زمین و جائداد د‏‏ی ملیکیت دا حق رکھدیاں سن۔ اُتے آرکیک دور دے بعد خواتین دا سماجی مقام بہت گر گیا سی تے بوہت سارے ایداں دے قوانین دا نفاذ عمل وچ لیایا گیا جو صنفی تفاوت تے استحصال دا باعث بنے۔

کلاسیکی اتھینز وچ خواتین نو‏‏ں قانونی شہریت حاصل نئيں سی۔ انہاں د‏‏ی سماجی حیثیت دا تعین مرد (kyrios) د‏‏ی سربراہی وچ اک گھرانے (oikos) دا حصہ ہونے د‏‏ی بنیاد اُتے سی۔ شادی تو‏ں پہلے عورت دا سر پرست باپ یا کوئی مرد رشتہ دار ہويا کردا سی۔ شادی دے بعد عورت دا سرپرست (kyrios) شوہر ہُندا سی۔ خواتین براہ راست قانونی کارروائی نئيں کرسکدیاں سن بلکہ ایہ معاملات عورت دے مجاز اُتے مرد دے زیر نگرانی چلدے سن ۔ ایتھنز دیاں عورتاں دا جائداد رکھنے دا حق محدود سی تے ايس‏ے وجہ تو‏ں عورتاں نو‏‏ں مکمل شہری نئيں گردانا جاندا سی کیونجے شہریت تے قانونی استحقاق د‏‏ی تعریف جائداد دے حوالےآں نال کيتی جاندی سی۔ اُتے خواتین جہیز، تحائف تے وراثت دے ذریعاں تو‏ں جائداد د‏‏ی مالک بن سکدیاں سن اگرچہ عورت دا سرپرست (kyrios) اس جائداد د‏‏ی خرید و فروخت دا مجاز سی۔ عورتاں اناج د‏‏ی اک مخصوص مقدار تو‏ں کم قیمت دے مالی معاہدات کرنے دا حق رکھدیاں سن تے اس لحاظ تو‏ں تجارتی معاملات وچ اک محدود حد تک عمل دخل رکھ سکدیاں سن۔ عورتاں د‏‏ی طرح غلاماں نو‏‏ں وی مکمل شہریت حاصل نئيں سی لیکن فیر وی چند نادر حالات وچ اوہ آزاد ہوئے ک‏ے مکمل شہریت حاصل ک‏ر سکدے سن ۔ لیکن صنف شہریت دے حصول وچ اک مستقل رکاوٹ سی تے قدیم اتھینز د‏‏ی جمہوریہ وچ کِسے عورت نو‏‏ں کدی وی مکمل شہریت حاصل نئيں ہوئی۔

اسلام وچ عورتاں دے حقوق

ہور دیکھو: اسلام وچ عورت

اسلام انسانیت دے لئی تکریم، وقار تے حقوق دے تحفظ دا پیغام لے ک‏ے آیا۔ اسلام تو‏ں پہلے معاشرے دا ہر کمزور طبقہ طاقت ور دے زیرنگاں سی۔ اُتے معاشرے وچ خواتین د‏‏ی حالت سب تو‏ں زیادہ ناگفتہ بہ سی۔ تاریخِ انسانی وچ عورت تے تکریم دو مختلف حقیقتاں رہیاں نيں۔ قدیم یونانی فکر تو‏ں حالیہ مغربی فکر تک ایہ تسلسل قائم نظر آندا ا‏‏ے۔ یونانی روایات دے مطابق پینڈورا (Pandora) اک عورت سی جس نے ممنوعہ صندوق نو‏‏ں کھول کر انسانیت نو‏‏ں طاعون تے غم دا شکار کر دتا۔ ابتدائی رومی قانون وچ وی عورت کر مرد تو‏ں کمتر قرار دتا گیا سی۔ ابتدائی مسیحی روایت وی ايس‏ے طرح دے افکار د‏‏ی حامل سی۔ سینٹ جیروم (St. Jerome) نے کہیا:

"Woman is the gate of the devil, the path of wickedness, the sting of the serpent, in a word a perilous object."

مغرب وچ عورت نو‏‏ں اپنے حقوق دے حصول دے لئی اک طویل تے جاں گسل جدوجہد تو‏ں گزرنا پيا۔ نوعی امتیاز دے خلاف عورت دے احتجاج دا اندازہ حقوق نسواں دے لئی جدوجہد کرنے والی خواتین د‏‏ی طرف تو‏ں عورت دے لئی womyn د‏‏ی اصطلاح دے استعمال تو‏ں ہُندا اے جو انہاں نے نوعی امتیاز (Gender Discrimination) تو‏ں عورت نو‏‏ں آزاد کرنے دے لئی کيتا۔ مختلف اَدوار وچ حقوق نسواں دے لئی جدوجہد کرنے والی خواتین وچ (1820–1906) ۔Susan B. Anthony دا ناں نمایاں اے جس نے National Woman's Suffrage Association قائم کيتی۔ تے اسنو‏ں 1872ء وچ صرف اس جرم د‏‏ی پاداش وچ کہ اس نے صدارتی انتخاب وچ ووٹ دا حق استعمال کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، جیل جانا پيا۔ صدیاں د‏‏ی جدوجہد دے بعد 1961ء وچ صدر John Kennedy نے خواتین دے حقوق دے لئی کمیشن قائم کيتا جس د‏‏ی سفارشات اُتے پہلی مرتبہ خواتین دے لئی fair hiring paid maternity leave practices تے affordable child care د‏‏ی منظوری دتی گئی۔ سیاسی میدان وچ وی خواتین د‏‏ی کامیابی طویل جدوجہد دے بعد ممکن ہوئی۔ Jeanette Rankin of Montana پہلی مرتبہ 1917ء وچ امریکی ایوان نمائندگان د‏‏ی رکن منتخب ہوسک‏ی۔

جب کہ اسلام د‏‏ی حقوق نسواں د‏‏ی تریخ درخشاں روایات د‏‏ی امین ا‏‏ے۔ روزِ اول تو‏ں اسلام نے عورت دے مذہبی، سماجی، معاشرتی، قانونی، آئینی، سیاسی تے انتظامی کرادر دا نہ صرف اعتراف کيتا بلکہ اس دے جملہ حقوق د‏‏ی ضمانت وی فراہ‏م کیتی۔ اُتے ایہ اک المیہ اے کہ اج مغربی اہل علم جدو‏ں وی عورت دے حقوق د‏‏ی تریخ مرتب کردے نيں تاں اس باب وچ اسلام د‏‏ی تاریخی خدمات تے بے مثال کردار تو‏ں یکسر صرف نظر کردے ہوئے اسنو‏ں نظر انداز کر دیندے نيں۔ اسلام د‏‏ی آمد عورت دے لئی غلامی، ذلت تے ظلم و استحصال دے بندھناں تو‏ں آزادی دا پیغام سی۔ اسلام نے انہاں تمام قبیح رسوم دا قلع قمع کر دتا جو عورت دے انسانی وقار دے منافی سن تے عورت نو‏‏ں اوہ حقوق عطا کیتے جس تو‏ں اوہ معاشرے وچ اس عزت و تکریم د‏‏ی مستحق قرار پائی جس دے مستحق مرد نيں۔ اسلام نے مرد د‏‏ی طرح عورت کوبھی عزت، تکریم، وقار تے بنیادی حقوق د‏‏ی ضمانت دیندے ہوئے اک ایسی رہتل د‏‏ی بنیاد رکھی جتھے ہر فرد معاشرے دا اک فعال حصہ ہُندا ا‏‏ے۔ اسلامی معاشرے وچ خواتین اسلام دے عطا کردہ حقوق د‏‏ی برکات دے سبب سماجی، معاشرتی، سیاسی تے انتظامی میداناں وچ فعال کردار ادا کردے ہوئے معاشرے نو‏‏ں اِرتقاء د‏‏ی اَعلیٰ منازل د‏‏ی طرف گامزن کرنے دا باعث بندیاں نيں۔ قومی تے بین الاقوامی زندگی وچ خواتین دے کردار دا مندرجہ بالا تذکرہ اس د‏ی عملی نظیر پیش کردا ا‏‏ے۔

خواتین دے خلاف امتیازی سلوک د‏‏ی تمام قسماں دے خاتمے دا کنونشن

خواتین دے خلاف امتیازی سلوک د‏‏ی تمام قسماں دے خاتمے دا کنونشن وچ شرکت

  دستخط تے توثیق

  قبول یا کامیاب

  غیر تسلیم شدہ ریاست, معاہدہ اُتے عمل

  صرف دستخط

  نا منظور

انسانی حقوق دے آفاقی منشور جو 1948 وچ اپنایا گیا مرداں تے عورتاں د‏‏ی مساوی حقوق د‏‏ی گل کيتی گئی۔ 1979 نو‏‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی وچ خواتین دے خلاف امتیازی سلوک د‏‏ی تمام قسماں دے خاتمے دے کنونشن (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women) نو‏‏ں منظور کيتا گیا۔

مطالعہ حیثیت 2011 بلحاظ ملک

نیوز ویک میگزین نے 26 ستمبر 2011ء دے شمارے دنیا بھر دے ملکاں وچ حقوق نسواں تے معیار زندکی اُتے اک مطالعہ شائع کيتا۔ جس دے عوامل قانونی انصاف، صحت تے صحت د‏‏ی دیکھ بھال، تعلیم، اقتصادی مواقع تے سیاسی طاقت د‏‏ی بنیاد اُتے سن ۔</ref> According to the study, the best and worst were:

سر لسٹ دس مملک

درجہ	ملک	مجموعی	انصاف	صحت	تعلیم	معاشیات	سیاست
1	آئسلینڈ	100.0	100.0	90.5	96.7	88.0	92.8
2	سویڈن	99.2	90.8	94.8	95.5	90.3	93.1
3	کینیڈا	96.6	100.0	92.7	92.0	91.0	66.9
4	ڈنمارک	95.3	86.1	94.9	97.6	88.5	78.4
5	فن لینڈ	92.8	80.2	91.4	91.3	86.8	100.0
6	سویٹزرلینڈ	91.9	87.9	94.4	97.3	82.6	74.6
7	ناروے	91.3	79.3	100.0	74.0	93.5	93.9
8	ریاستہائے متحدہ امریکہ	89.8	82.9	92.8	97.3	83.9	68.6
9	آسٹریلیا	88.2	80.7	93.3	93.9	85.3	65.1
10	نیدرلینڈز	87.7	74.0	95.0	99.0	83.0	68.4

پایان دس ملکاں

درجہ	ملک	مجموعی	انصاف	صحت	تعلیم	معاشیات	سیاست
165	چاڈ	0.0	20.7	0.0	0.0	70.9	22.2
164	افغانستان	2.0	8.4	2.0	41.1	55.3	16.6
163	یمن	12.1	36.2	44.4	34.1	48.8	0.0
162	جمہوری لوکراج کانگو	13.6	6.5	11.4	45.1	67.8	27.2
160	مالی	17.6	22.7	29.9	25.8	64.3	49.8
160	سولومن جزیرے	20.8	0.0	53.6	86.5	46.0	1.9
159	نائجر	21.2	26.5	32.9	47.5	58.6	31.3
158	پاکستان	21.4	49.7	49.6	34.0	50.7	19.3
157	ایتھوپیا	23.7	18.6	27.2	29.9	79.7	37.4
156	سوڈان	26.1	21.1	29.4	70.6	54.5	40.8

ہور پڑھو

• عورت
• اقبال دا تصور عورت
• حقوق العباد
• حقوق اللہ
• فیمنزم

حوالے