Pisa

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Pisa

Stat:	Italia
Provincia:	Provincia ëd Pisa
Nòm 'n italian:	Pisa
Coordinà:	Latitudin: 43° 43′ 0′′ N Longitudin: 10° 24′ 0′′ E Mostra an sla carta
Autëssa:	4 m s.l.m.
Surfassa:	185,18 km²
Abitant:	90.408 (2017)
Comun dj'anviron:	Collesalvetti, Livorn, Cascina, San Giuliano Terme
CAP:	56100, 56121–56128
Prefiss tel.:	050
Còdes ÌSTAT:	050026
Còdes fiscal:	G702
Festa dël borgh:	17 ëd giugn

Sit istitussional

Pisa a l'é na sità dla Toscan-a d' 87.166 abitant, capleugh ëd l'omònima provinsa.

Stòria

An sël delta ëd doi cors d'eva, ël Serchio e l'Arn, an s'na lagun-a, a l'é stàita probabilman fondà a parte dal sécol ch'a fà VII aGC na colònia ëd comersi ëd marin grech o etrusch, ch'a l'han dit Pisa (sboch).

Dël 180 aGC Pisa a l'é vnùita colònia roman-a e, sota l'imperator August, a l'é an costa colònia, ciamà antlora Colonia Julia obsequens, ch'a l'é stàita basà la flòta.

A la fin dël sécol ch'a fà IX, antant che tut lë spassi mediterani a l'era sota contròl islàmich, a l'han ancaminà le spedission vitoriose dla flòta pisan-a contra ij pirata mòro.

A la fin dël sécol ch'a fà XI, l'imperator e ël vësco ëd Roma a l'han arconossù la constitussion pisan-a, dont l'aplicassion as dëstendìa bin dë dlà dij termo dla sità.
Dël 1091 Pisa a l'é dventà n'arsivëscovà e, dël 1162, l'imperator Federich Barbarossa a l'ha arconossù l'autorità ëd Pisa s'un teritòri costié ch'a andasìa da la Liguria al Lassio. Ma dagià che la sità a l'era n'alià fidela djë Staufer, con la fin ëd costa dinastìa, dël 1250, a l'é ancaminà ël declin ëd Pisa.

Leu d'anteresse

La piassa dij Miràcoj

Camp dij Miràcoj a constituiss n'ansem armonios ch'a radun-a ël batisteri, ël dòm, ël cioché e ël campossanto che la repùblica pisan-a a l'ha fàit batì ai temp ëd sò splendor.

Na necròpoj, postà antlora fòra dij murajon dl'aglomerassion, a ufrìa lë spassi necessari a st'ansem bin proporsionà dont ël pian as anspira a la disposission dij templi antich e dle prime cese cristian-e ëd Roma. La costrussion a l'é ancaminà con le fondamente dla catedral ëd Santa Marìa Assonta, dël 1063. Mincadun-a dle fas d'esecussion dël proget a arpijava lòn ch'a esistìa già an butand l'acent su diferente forme d'arch, ma goernand sempe ël màrmol coma material.