Zdzisław Macierewicz
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
docent nauk chemicznych | |
Uczelnia |
Uniwersytet Warszawski |
Zdzisław Macierewicz (ur. 28 kwietnia 1907 w Warszawie, zm. 11 listopada 1949 tamże[1]) – polski chemik, nauczyciel akademicki, docent na Uniwersytecie Warszawskim, członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Związany z chadecją, ojciec polityka Antoniego Macierewicza.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się jako syn Adama, mierniczego oraz drobnego właściciela ziemskiego, członka Ligi Narodowej, i Teresy z Grabowskich. Uczęszczał do gimnazjum humanistycznego w Lublinie, w latach 1926–1935 studiował chemię na Uniwersytecie Warszawskim, m.in. pod kierunkiem Wojciecha Świętosławskiego. Po uzyskaniu dyplomu uniwersyteckiego pozostał na uczelni jako asystent w Katedrze Chemii Organicznej (Wydział Matematyczno-Przyrodniczy). W 1939 obronił rozprawę doktorską Synteza laktonu substancji macierzystej jangoniny, przygotowaną pod kierunkiem Wiktora Lampego; stanowiła ona efekt jego badań nad zsyntetyzowaniem macierzystego żółtego laktonu jangonowego z rośliną Micropiper methysticum.
W czasie okupacji uczestniczył w ruchu oporu, był żołnierzem Armii Krajowej, a także brał udział w tajnym nauczaniu uniwersyteckim. W 1945 powrócił do pracy naukowej na Uniwersytecie Warszawskim, na podstawie pracy Studia w grupie dwucynamoilometanu. O trzech izomerycznych aminopochodnych dwucynamoilometanu uzyskując stanowisko docenta. Przyczynił się do odbudowy gmachu chemii na uniwersytecie po zniszczeniach wojennych. Prowadził wykłady z reakcji związków organicznych i metod syntezy organicznej, a także jako pierwszy w Polsce monograficzne wykłady z mechanizmów reakcji chemicznych, które już po jego śmierci zostały wydane w formie książkowej (Reakcje chemiczne związków organicznych w świetle elektronowej teorii wiązań, 1951). Jednocześnie od 1945 kierował Pracownią Chemiczną w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie, z którym był już związany w latach II wojny światowej.
W 1946 powołany został na członka korespondenta Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.
Specjalizował się w chemii barwników organicznych, chemii związków heterocyklicznych, syntezie organicznej. Poza wymienionymi wyżej był m.in. autorem prac Reakcja chlorku kwasu p-metoksycynamonowego z magnezobromooctanem (1935), Studia w grupie dwucynamoilometanu. Synteza trzech izometrycznych nitropochodnych (1938, z Wiktorem Lampe), Sulfanilamidy (1948), Z nowszych zagadnień chemii organicznej (1948). Prowadził badania nad widmami absorpcyjnymi pochodnych metoksylowych w świetle ultrafioletowym. Interesował się terapią chorób nowotworowych. Część prac ogłosił na łamach „Chemii i Techniki”.
Należał do Stronnictwa Narodowego[2]. Od 1937 działał w Stronnictwie Pracy, po wojnie w warunkach podziemnych. Był inwigilowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Pod koniec października 1949 w następstwie ujawnienia w jego posiadaniu dolarów (co było wówczas nielegalne), podpisał zobowiązanie do współpracy z UB „celem wykrywania i unieszkodliwiania elementów godzących w podstawy demokratycznego ustroju Polski Ludowej”, deklarując zachowanie tajemnicy i przyjmując pseudonim Z-3[3]. W listopadzie tegoż roku został znaleziony martwy w laboratorium, w którym pracował[4]. Popełnił samobójstwo poprzez otrucie cyjankiem potasu[3]. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 242-6-3)[5].
Był żonaty z Marią ze Strączyńskich (1910-2004). Mieli dzieci: Barbarę (1938), Wojciecha (1945) i Antoniego (1948)[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Piątek 2018 ↓, s. 22.
- ↑ Sylwetka Antoniego Macierewicza. niezalezna.pl, 29 grudnia 2010.
- ↑ a b Magda Mieśnik: Ojciec Antoniego Macierewicz otruł się cyjankiem. Tomasz Piątek ujawnia nowe fakty. wp.pl, 27 października 2018. [dostęp 2021-04-14].
- ↑ Wielki powrót Antoniego Macierewicza. dziennik.pl, 21 lipca 2006.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ZDZISŁAW MACIEREWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-20] .
- ↑ Piątek 2018 ↓, s. 23.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Biogramy uczonych polskich, część III: Nauki ścisłe (opracowali Andrzej Śródka i Paweł Szczawiński), Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986, s. 219–220
- Teresa Bochwic, Antoni Macierewicz, w: Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89, tom I (pod redakcją Jana Skórzyńskiego), Ośrodek „Karta”, Warszawa 2000, s. 219 (informacje w życiorysie syna)
- Tomasz Piątek: Macierewicz. Jak to się stało?. Warszawa: Arbitror, 2018. ISBN 978-83-66095-02-1.
- Absolwenci Uniwersytetu Warszawskiego
- Antoni Macierewicz
- Członkowie Towarzystwa Naukowego Warszawskiego
- Ofiary represji komunistycznych w Polsce 1939–1989
- Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
- Politycy Stronnictwa Narodowego
- Politycy Stronnictwa Pracy (II Rzeczpospolita)
- Polscy chemicy
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Uczestnicy tajnego nauczania na ziemiach polskich 1939–1945
- Urodzeni w 1907
- Wykładowcy Uniwersytetu Warszawskiego
- Zmarli w 1949
- Żołnierze Armii Krajowej
- Polscy samobójcy