Zbroja trzy czwarte

Zbroja trzy czwarte, początek XVII w.

Zbroja trzy czwarte (także: zbroja kirasjerska, arkebuzerska, staropol. rajtarska) – niepełna zbroja płytowa częściowo pozbawiona osłony nóg (brak trzewików i nagolenników), używana przez piechotę i jazdę (zwłaszcza kirasjerów) od końca XVI do połowy XVII w. Jej zasadniczym elementem był kirys z mocowanymi do niego folgowanymi osłonami.

Budowa

Zbroja trzy czwarte składała się z kirysu z napierśnikiem wyposażonym w folgowany fartuch i/lub nabiodrki oraz głęboko zachodzące na niego naramienniki z folgowanymi opachami. Ponadto mogła być wyposażona w nakolanki, nałokcice, zarękawia i rękawice. Zbroję wieńczył hełm kirasjerski, szturmak lub pappenheimer (w jego przypadku zakładano dodatkowo obojczyk).

Historia

We wczesnej formie zbroja ta zapewniała rozbudowaną ochronę ciała aż po kolana (stąd też określanie „trzy czwarte”). Jednak z biegiem czasu jej poszczególne elementy były stopniowo porzucane, co doprowadziło do jej degradacji w formę półzbroi (hełm, kirys, naramienniki i fartuch lub nabiodrki). Na przełomie XVII i XVIII w. nastąpił zanik właściwej zbroi w tej formie, a kirasjerzy zaczęli używać jedynie kirysu i hełmu.

W Polsce zbroje tego typu noszone były początkowo przez rajtarię (stąd staropolskie określenie zbroja rajtarska), a w epoce saskiej również przez husarię.

• 
  Zbroja trzy czwarte XVI w.
• 
  Zbroja trzy czwarte XVI w.
• 
  Zbroja trzy czwarte, XVII w.
• 
  Zbroja husarska w formie zbroi trzy czwarte
• 
  Przekształcenie się zbroi trzy czwarte w półzbroję

Zobacz też

• zbroja pełna

Bibliografia

• Włodzimierz Kwaśniewicz: Leksykon dawnego uzbrojenia ochronnego. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005. ISBN 978-83-11-10063-3. Brak numerów stron w książce
• Zdzisław Żygulski: Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu. Warszawa: PWN, 1982. ISBN 83-01-02515-8. Brak numerów stron w książce
• Zdzisław Żygulski: Broń wodzów i żołnierzy. Kraków: Kluszczyński, 2004. ISBN 83-89550-02-4. Brak numerów stron w książce