Zawilec narcyzowy

Zawilec narcyzowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	zawilec
Gatunek	zawilec narcyzowy
	Nazwa systematyczna
	Anemone narcissiflora L.; Sp. Pl. 542 1753
Synonimy
	A. narcissifolia L.; A. fasciculata L.; A. sibirica L.;
	A. narcissifolia L.; A. fasciculata L.; A. sibirica L.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zawilec narcyzowy, z. narcyzowaty^[4] (Anemone narcissiflora L.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych. Występuje w południowej i środkowej Europie, w Azji i Ameryce Północnej^[5]. W Polsce rośnie tylko w Tatrach, w Sudetach (Karkonoszach), w Bieszczadach i na Babiej Górze. Wyjątkowo można go też spotkać na Roztoczu i Wyżynie Lubelskiej^[6].

Morfologia

Łodyga: Nierozgałęziona łodyga kwiatowa ma wysokość 50 – 70 cm i cała jest owłosiona. Dolna jej część jest bezlistna, dopiero tuż pod nasadą kwiatostanu wyrasta w okółku kilka liści, dużo mniejszych od liści odziomkowych. Są one trójdzielne, podzielone na nierówne części. Osadzone są na łodydze siedząco, przy czym ich nasady są zrośnięte. Po liściach tych łatwo można odróżnić zawilca narcyzowatego od innych gatunków zawilców.
Liście: Liści odziomkowych jest od 4 do 8. Mają one długie ogonki, a ich blaszka liściowa jest dłoniasto trójdzielna, a każda z części jeszcze jest trzykrotnie wcięta. Wszystkie liście, łącznie z ogonkami są owłosione.
Kwiaty: Na szczycie łodygi kwiatowej, tuż nad okółkiem liści łodygowych wyrasta kilka kwiatów, tworząc mały baldach. Białe kwiaty mają promienistą budowę. Okwiat nie jest zróżnicowany na kielich i koronę, składa się z 6 do 8 działek, szeroko otwartych, które z zewnątrz są lekko różowe.
Owoc: Oskrzydlone, duże, płaskie niełupki.

Liście
Kwiatostan
Kwiat
Owoce

Biologia i ekologia

Rozwój: bylina. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty nie wytwarzają nektaru, mimo to są odwiedzane i zapylane przez owady, które odżywiają się wytwarzanym w dużych ilościach pyłkiem. Skrzydełko umożliwia nasionom rozsiewanie przez wiatr.
Roślina trująca: cała roślina, podobnie, jak i inne gatunki jaskrowatych, zawiera trujący glikozyd – ranunkulinę o piekącym smaku. Sok z rośliny powoduje na skórze stan zapalny. U zwierząt zjadających zawilce występują drgawki, krwiomocz, biegunka, zaburzenia w pracy układu oddechowego i serca.

Siedlisko: typowa roślina górska. Rośnie w szczelinach i na półkach skałek, na halach górskich, na zboczach gór. Można go spotkać zarówno na podłożu wapiennym, jak i granitowym. W Tatrach rośnie do wysokości 2500 m n.p.m., głównie w piętrze kosówki i piętrze hal.

Systematyka i zmienność

Występuje w kilku podgatunkach, m.in. są to^[3]:

Anemone narcissiflora subsp. narcissiflora, syn. Anemone fasciculata L.
Anemone narcissiflora subsp. sibirica, syn. Anemone sibirica L.

Często uznawane są one za oddzielne gatunki.

Zagrożenia i ochrona

Od 2014 roku gatunek jest objęty w Polsce ochroną częściową^[7]. W latach 1946–2014 znajdował się pod ochroną ścisłą^[8]. Z wyjątkiem sporadycznych przypadków wykopywania go do ogródków przydomowych czy zrywania, nie jest obecnie zagrożony. Prawie wszystkie jego stanowiska w Polsce znajdują się w czterech górskich parkach narodowych: babiogórskim, bieszczadzkim, karkonoskim i tatrzańskim.

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-25] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2012-07-04]. (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 32, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-11-03]. (ang.).
↑ Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑ Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).

Bibliografia

Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2003. ISBN 83-7073-385-9.
Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-25] (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2012-07-04]. (ang.).

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 32, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-11-03]. (ang.).

[kt-6] Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.

[rozp2014-7] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[rozp1946-8] Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]