Przejdź do zawartości

Xiyunykus

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Xiyunykus
Xu et al., 2018
Okres istnienia: barremapt
125.77/113
125.77/113
ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Infragromada

archozauromorfy

Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury gadziomiedniczne

Podrząd

teropody

Infrarząd

tetanury

(bez rangi) celurozaury
(bez rangi) Alvarezsauria
Rodzaj

Xiyunykus

Gatunki

Xiyunykus pengi

Xiyunykusrodzaj wymarłego dinozaura, teropoda z grupy celurozaurów i Alvarezsauria[1].

Skamieniałości nieznanych wcześniej dinozaurów znaleziono na północnym zachodzie Chin, w Sinciangu, na terenie Kotliny Dżungarskiej, w okolicy Wucaiwanu. Spoczywały wśród skał grupy Tugulu, datowanych na epokę kredy wczesnej, prawdopodobnie powstałych od barremu do aptu. Ich badanie pozwoliło na kreowanie dwóch nowych rodzajów dinozaurów. Jednego z nich nazwano Bannykus, podczas gdy drugiego Xiyunykus. Kreatorzy rodzaju pierwszy człon tej nazwy Xiyu zaczerpnęli z języka mandaryńskiego. Oznacza ono, jak to uzasadniają, tereny zachodnie, w tym Azję Środkową, włącznie z Sinciangiem. Drugi człon nazwy rodzajowej źródłosłów czerpie z greckiego słowa onyx oznaczającego szpon. W rodzaju tym badacze umieścili pojedynczy gatunek Xiyunykus pengi. Jego epitet gatunkowy upamiętnia Penga Xilinga w uznaniu jego zasług dla geologii Sinciangu. Holotyp stanowi niekompletny szkielet, który oznaczono IVPP V22783. Skamieniałości obu wspomnianych zwierząt wykazywały cechy pośrednie pomiędzy formami późnojurajskimi a wczesnokredowymi przedstawicielami alwarezaurów. Oba zaliczono do grupy Alvarezsauria[1].

Holotypowy okaz Xiyunykus mógł za życia ważyć jakieś 15 kg, co oszacowano przez pomiary kości udowej. Zmarł w 9 roku życia, prawdopodobnie nie osiągając wieku dorosłego. Do cech szczególnych jego czaszki, wykazującej budowę pośrednią między wczesnym przedstawicielem Alvarezsauria Haplocheirus a bardziej zaawansowanymi ewolucyjnie Parvicursorinae, zalicza się budowa kości potylicznej podstawowej, tworzącej samodzielnie guzy, z głębokimi zagłębieniami, z wyrostkiem cultriform process o słabo skostniałej części grzbietowej i z zachyłkiem klinowym podstawowym. Opistoceliczne kręgi szyjne charakteryzowały się również otworami na powierzchniach bocznych, a także guzkami leżącymi brzuszno-bocznie oraz wyżłobieniem kostnym przyśrodkowo do epipofyzy. Łopatka wyróżniała się zakrzywionym żłobem na powierzchni bocznej, do przodu od dołu panewkowego, i kolejnym przy brzegu tylnym. Autapomorfię kości udowej stanowiła bruzda na jej tylnym końcu, na powierzchni bocznej, w przypadku kości piszczelowej wyżłobienie na końcu proksymalnym[1].

Xu i współpracownicy podnoszą wagę swego odkrycia. Odkryte przez nich rodzaje, o czym świadczy budowa ich kończyny górnej, wypełniają istniejącą uprzednio w zapisie kopalnym lukę pomiędzy wczesnym prawdopodobnym reprezentantem Alvarezsauria[1] (albo wręcz bazalnym Alvarezsauroidea[2]) z okresu jurajskiego Haplocheirus a bardziej zaawansowanymi ewolucyjnie Alvarezsauria, które żyły 70 milionów lat później. Była to najdłuższa luka w zapisie kopalnym teropodów[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e Xing Xu i inni, Two Early Cretaceous fossils document transitional stages in alvarezsaurian dinosaur evolution, „Current Biology”, 17, 28, 2018, 2853–2860.e3, DOI10.1016/j.cub.2018.07.057, PMID30146153 (ang.).
  2. Jonah N. Choiniere i inni, A basal alvarezsauroid theropod from the early Late Jurassic of Xinjiang, China, „Science”, 5965, 327, 2010, s. 571–574, DOI10.1126/science.1182143, PMID20110503 (ang.).