Xarel·lo
 Grona xarel·lo | |
| Gatunek |
winorośl właściwa |
|---|---|
| Inne nazwy |
xarello, xarel-lo, pansa blanca |
| Najstarsza nazwa |
xerello (1785)[1] |
| Pochodzenie |
Hiszpania[2] |
| Ważne regiony uprawy | |
| Identyfikator VIVC |
13270 |
| Przeznaczenie owoców |
wino |
| Kolor skórki |
zielonożółty |
| Cechy uprawowe | |
| Dojrzewanie |
średnio późne[1] |
Xarel·lo (wym. kat. [ʃəˈɾɛlːu]), pansa blanca – biała odmiana winorośli, prawdopodobnie pochodząca z Katalonii[1]. Znana jako jeden z klasycznych szczepów do produkcji wina musującego cava, lecz dzięki wyrazistemu charakterowi jest chętnie przerabiana na wina stołowe[1].
Pochodzenie
[edytuj | edytuj kod]Odmiana pochodzi z Katalonii, a najstarsze wzmianki pochodzą z roku 1785, Sitges w okolicach Barcelony[1]. Badania DNA wskazują na pokrewieństwo z macabeo, znanym jako viura w Riosze[1]. W 2012 opublikowano badania, które ustaliły, że odmianami rodzicielskimi dla xarel·lo są heben i brustiano faux[2], jednak 20 markerów DNA może być uznawane za niewystarczający dowód[3].
Xarello rosado (pansá rosada) jest mutantem xarello o różowej skórce[1]. Odmiana jest uprawiana w obrębie położonej na północ od Barcelony apelacji Alella DO[4].
Nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Favà i Agud wywodzą nazwę od włoskiego chiarello, oznaczającego wino o czerwonawym kolorze[1]. W zależności od źródła spotyka się typową dla regionu pochodzenia pisownię xarel·lo i jej uproszczenia: xarel-lo i xarello. Wśród przyczyn uproszczenia pojawia się brak łatwego uzyskania katalońskiego dwuznaku l·l (ela geminada) na klawiaturze[1].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Odmiana wypuszcza pąki i dojrzewa średnio późno[1]. Grona są zwarte[1]. Jagody są średniej wielkości, o grubej skórce[1]. Krzewy nie są wymagające co do gleby[1].
Xarel·lo jest wrażliwe na zrzucanie zawiązków oraz mączniaka prawdziwego i rzekomego[1]. Na inne choroby odmiana jest odporna[1].
Szczep xarel·lo, mimo że o jasnej skórce, wykazuje bardzo wysoki poziom resweratrolu, który poza korzyściami u człowieka uodparnia krzewy na patogeny[1].
Wina
[edytuj | edytuj kod]Odmiana jest jedną z podstawowych do produkcji katalońskiego wina musującego cava, wytwarzanego głównie w regionie Penedès[5][6]. Do cavy xarello wnosi owocowy charakter[6] oraz strukturę, kwasowość i wysoki poziom cukru, przetwarzanego na alkohol[7][5][8][1]. Przedłuża także żywotność wina[1]. Jeden z producentów cavy oferuje ją w jednoodmianowej wersji, w 100% wytworzonej z xarello.
Liczne katalońskie apelacje wymieniają xarello wśród dozwolonych odmian[1].
Dobry profil xarel·lo pozwala na tłoczenie z winogron wyróżniających się win niemusujących[1]. Owocowe nuty są wówczas zdominowane przez owoce cytrusowe, gruszki i nuty trawiaste[1]. Powstałe wina nadają się do starzenia[1].
Rozpowszechnienie
[edytuj | edytuj kod]W 2008 99% winnic na terenie Hiszpanii (8043 ha) obsadzonych xarel·lo znajdowało się w Katalonii[1]. W regionie Penedès, podobnie jak macabeo szczep jest uprawiany przede wszystkim w położonej na średnich wysokościach części Medio Penedès (kat. Mitja Penedès)[9]. Wina z DO Alella, gdzie odmiana jest znana jako pansà blanca są świeże i lekkie[4][10]. Inne apelacje to m.in. ogólnoregionalna DO Catalunya, DO Costels del Segre, DO Tarragona[11]
Synonimy
[edytuj | edytuj kod]Oprócz wariantów nazwy xarello podstawowym synonimem jest pansà blanca[4]. Inne to: cartoixà, cartuja, cartuxa, moll, pansal, pansalat, pansalet, pansar, pensal, na Majorce premsal blanca oraz vinate i vinyater[1][2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Jancis Robinson, Julia Harding, José Vouillamoz: Wine Grapes. HarperCollinsPublishers, 2012, s. 1158. ISBN 978-0-06-220636-7. (ang.).
- ↑ a b c Xarello w bazie danych Institut für Rebenzüchtung Geilweilerhof. Instytut Hodowli Winorośli Geilweilerhof. [dostęp 2014-11-23]. (ang.).
- ↑ Jancis Robinson, Julia Harding, José Vouillamoz: Wine Grapes. HarperCollinsPublishers, 2012, s. 560. ISBN 978-0-06-220636-7. (ang.).
- ↑ a b c Stevenson 2005 ↓, s. 306.
- ↑ a b Stevenson 2005 ↓, s. 38.
- ↑ a b MacNeil 2001 ↓, s. 69.
- ↑ MacNeil 2001 ↓, s. 456.
- ↑ Stuart Walton, Brian Glover: The Ultimate Encyclopedia of Wine, Beer, Spirits and Liqueurs. Hermes House, 1998, s. 99. ISBN 978-1840380859. (ang.).
- ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 318.
- ↑ David Schwarzwälder: Hiszpania. W: André Dominé: Wino. Wyd. 2. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2009, s. 586. ISBN 978-83-7626-712-8. (pol.).
- ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 307.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tom Stevenson: The Sotheby's Wine Encyclopedia. Wyd. 4. Londyn: Dorling Kindersley, 2005. ISBN 0-7566-1324-8. (ang.).
- Karen MacNeil: The Wine Bible. Nowy Jork: Workman Publishing, 2001. ISBN 978-1-56305-434-1. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Galeria zdjęć odmiany. vivc.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)].