Worpławki
54°05′05″N 21°10′14″E/54,084722 21,170556| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2013) |
57 |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-440[2] |
| Tablice rejestracyjne |
NKE |
| SIMC |
0487284 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Reszel  | |
| 54°05′05″N 21°10′14″E/54,084722 21,170556[1]
| |
Worpławki al. Kłosowo (prus. Warpelauks, niem. Worplak, Worplack, Warpelawken, Warplaucken, Warpelauken, Warpelauke) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Reszel. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś znajduje się w historycznym regionie Warmia.
Historia wsi
[edytuj | edytuj kod]Nazwa pruska wywodzi się od zapewne od litewskiego varpa oznaczającego "kłos", drugi człon nazwy to pruskie lauks – "pole". Nazwa "Warpelauks" jest też tłumaczona jako "Pole Warpego" (Warpe oznacza imię, zaś lauks – "pole").
W XVIII wieku nazwę wsi zmieniono na Worplak a w XIX wieku na Worplack.
Najstarsze ślady bytności człowieka na terenie wsi Worpławki pochodzą sprzed około 9000 lat. Pod koniec XIX wieku w nieznanych bliżej okolicznościach przypadkowo odkryto we wsi Worpławki liczące około 9000 lat dwa ostrza kościane długości kilkunastu centymetrów – groty strzał lub dzirytów. Niemieckie źródła wymieniają Worpławki wśród miejscowości, w których odkryto płytkie miejsca pochówku z czasów cesarstwa rzymskiego[3]. W 2011 roku podczas budowy wodociągu natrafiono na jednej z posesji w Worpławkach na fragment średniowiecznego drewnianego wodociągu[4].
Przywilej lokacyjny został wystawiony w 1341 roku przez wójta biskupiego, Henryka von Luter. Wówczas to kapituła przekazała rycerzowi Nikolaus w lenno od biskupa warmińskiego majątek na prawie chełmińskim, liczący 21 łanów (352,8 ha), z 12 latami wolnymi od podatku, ponieważ obszar jego porastała puszcza. Lennik otrzymał duże i małe sądownictwo. W zamian winien był na każde wezwanie zwierzchności stawać konno i w lekkiej zbroi, a nadto wspomagać budowę zamków.[5] W akcie lokacyjnym zapewniono lennikowi dożywotnie prawo połowu ryb na własne potrzeby w pobliskim jeziorze Sayn a w jeziorze Dejnowo także dla jego spadkobierców.[6].
W roku 1469 jedna trzecia wsi Worpławki (7 łanów) stała się własnością kościoła św. Piotra i Pawła w Reszlu – na podstawie testamentu właściciela majątku reszelanina Bartłomieja Schönflussa. Pozostała część majątku należała do Gerharda Roelanda i Nicolasa Hoffmanna, którzy odsprzedali ją w 1525 roku Georgowi von Troschke[7]. Worpławki pozostawały we władaniu rodziny Troschke do 1664 roku, kiedy odkupiło je miasto Reszel.
W 1719 14 łanów od miasta Reszel kupił Stephan Romaironi. W 1767 r. miasto Reszel było właścicielem 5 łanów ziemi w Worpławkach. W 1774 roku właścicielem majątku był szlachcic Andreas von Trzciński, który wybudował dwór[8],[9].
W roku 1805 majątek Worpławki należał do rodziny Kortzfleisch. W okresie wojen napoleońskich część zabudowy spłonęła. W 1879 roku w majątku w Worpławkach należącym do Hermanna Rhode o łącznej powierzchni 405 ha funkcjonowała m.in. krochmalnia. Utrzymywano m.in. holenderskie bydło zarodowe. W roku 1932 w majątku należącym do Ernsta von Frankenberg und Proschlitz o powierzchni 429 ha utrzymywano m.in. 79 koni i 130 sztuk bydła. W 1932 r. majątek wykupiła Elektrownia Wschodniopruska, zaś w 1939 r. został poddany parcelacji[9].
Na obrzeżu wsi zlokalizowana była leśniczówka[10]. Ta część wsi do 1 września 1939 nosiła nazwę "Hasenkrug"[11]. W roku 1475 zarejestrowano 12 gospodarstw zobowiązanych do uiszczania dziesięciny (gospodarujących na 20 włókach) – natomiast w 1510 r. było ich 10. W roku 1783 wieś liczyła 12 chałup, w 1817 – 8 chałup. W 1866 w rejestrze do celów podatkowych figurowało 5 budynków mieszkalnych[12].
Według spisu szkół w roku 1802 funkcjonowała tu szkoła luterańska.
Od czasów reformacji w pierwszy czwartek po Wielkanocy wyruszały tradycyjne pielgrzymki z Worpławek (należących do Warmii) do Świętej Lipki (należącej do Prus). Po dawnych właścicielach pozostały solidne zabudowania folwarczne i kolonia domków należących do robotników zatrudnionych w majątku. W latach sześćdziesiątych XX wieku w dawnym pałacyku dworskim przez szereg lat funkcjonowała 4 klasowa szkoła podstawowa. Pałacyk dworski pochodzi z XIX w. i został rozbudowany na początku XX w. Źródła historyczne podają, że dwór w Worpławkach zatrudniał 3 ogrodników.
We wsi znajduje się kilkanaście zagród chłopskich znajdujących się w centrum miejscowości oraz rozproszonych w promieniu 1–2 km od skupiska. Przeważają budynki jednorodzinne, większa część z nich pochodzi jeszcze z okresu przedwojennego. Szereg z tych budynków jest wpisanych do gminnego rejestru zabytków. Na terenie kolonii zlokalizowanych jest 8 gospodarstw, a we wsi 15. W granicach wsi znajdują się dwa lasy państwowe rozciągające się od Jutrkowa i Siemek. Na terenie wsi istnieją również liczne lasy prywatne. Wśród gatunków lasotwórczych przeważa świerk i sosna. Występuje 6 stawów rybnych. We wsi zachowała się przydrożne kapliczka. Na obrzeżu wsi są pozostałości dawnego poniemieckiego cmentarza. Na terenie Sołectwa Worpławki są 3 gospodarstwa agroturystyczne posiadające około 30 miejsc pobytowych[13].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Liczba mieszkańców:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 150861
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1490 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Nachrichtenblatt für deutsche Vorzeit. [dostęp 2010-12-25].
- ↑ Woda dotarła do mieszkańców wielu miejscowości Gminy Reszel. [dostęp 2011-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-12)].
- ↑ dr Jerzy Sikorski: Historia miejscowości na terenie gminy Reszel ,. [dostęp 2014-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)].
- ↑ Monumenta historiae Warmiensis oder Quellensammlung zur Geschichte ..., Tom 2. [dostęp 2014-04-19].
- ↑ Altpreußische Biograhie. [dostęp 2010-12-25].
- ↑ Preußenland: Mitteilungen der Historischen Kommission für Ost- und Westpreußische Landesforschung, Tomy 29-33. [dostęp 2011-01-22].
- ↑ a b Historia miejscowości na obszarze gminy Reszel. [dostęp 2012-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-05)].
- ↑ Topographische Übersicht des Verwaltungs-Bezirks der Königlichen Preussischen Regierung zu Königsberg in Preussen. [dostęp 2011-11-13].
- ↑ Ortsinformationen nach D. LANGE, Geographischems Ortsregister Ostpreußen (2005). [dostęp 2011-11-13].
- ↑ Die Ergebnisse der Grund- und Gebäudesteur-Veranlagung im Regierungsbezirk Königsberg, 1866. [dostęp 2011-11-13].
- ↑ Plan odnowy sołectwa Worpławki na lata 2013-2020. [dostęp 2014-04-13].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn,1969,. str. 58 (szkoła 1802 r.)
- Małgorzata Jackiewicz-Garniec; Mirosław Garniec: Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich (wydanie III poszerzone i uzupełnione), Studio ARTA, Olsztyn, 2001, ISBN 83-912840-2-6 (str. 376-377 – dwór).
- Codex diplomaticus Warmiensis oder Regesten und Urkunden zur Geschichte Ermlands. Bd. 2, Urkunden der Jahre 1341-1375 nebst Nachträgen von 1240-1340
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osady | |
| Część wsi |
|
| Przysiółki wsi |
|
| Uroczysko-dawna miejscowość |
