Wilhelm Fallek

Wilhelm Fallek

Data i miejsce urodzenia	24 grudnia 1887 Łódź
Data i miejsce śmierci	1941 Brody
Przyczyna śmierci	zamordowany przez hitlerowców w zbiorowej egzekucji ludności żydowskiej
Zawód, zajęcie	dziennikarz, nauczyciel, prawnik, krytyk teatralny
Odznaczenia

Wilhelm Fallek (Wolf) (ur. 24 grudnia 1887 w Łodzi, zm. w 1941 w Brodach) – nauczyciel, historyk literatury, krytyk i historyk teatru, dziennikarz.

Życiorys

Syn Altera Menachema, fabrykanta pudełek. Pracował w jednej z firm spedycyjnych jako buchalter, także jako pomocnik kupca, jednocześnie przygotowując się do matury w trybie eksternistycznym. Po zdaniu matury w krakowskim gimnazjum św. Anny (1909) dzięki pomocy finansowej braci studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, który ukończył w 1913 r. Doktorem prawa został w 1915 r. W 1922 r. złożył egzamin adwokacki, ale wkrótce zrezygnował z uprawiania zawodu adwokata na rzecz dziennikarstwa i publicystyki.

Praca nauczycielska

W 1923 r. wrócił do Łodzi i rozpoczął pracę jako polonista w I Gimnazjum Męskim Towarzystwa Żydowskich Szkół Średnich przy ul. Magistrackiej (obecnie ul. Aleksandra Kamińskiego). „Polskiego uczył mnie Wilhelm Fallek. Cudowny człowiek, niezwykły. Przyjaciel Boya”.

Działalność dziennikarska i publicystyczna

Debiutował jeszcze jako uczeń recenzją teatralną w czasopiśmie „Łan Młodzieży”, później pisywał w wielu gazetach. Jako recenzent teatralny naraził się kiedyś Stanisławowi Ignacemu Witkiewiczowi, który zrewanżował się artykułem „Odpowiedź Fallkowi na jego krytykę Tumora Mózgowicza”. W krakowskim „Nowym Dzienniku”, jednym z trzech największych dzienników syjonistycznych w języku polskim prowadził redakcję działu literackiego gazety a w latach 1918–1923 był stałym recenzentem teatralnym.

Współpracował z łódzką prasą codzienną: „Głosem Porannym”, „Kurierem Łódzkim”, „Prawdą”, „Republiką” oraz z periodykami należącymi do kręgu piśmiennictwa polsko-żydowskiego: „Chwilą”, „Miesięcznikiem Żydowskim”, „Naszą Opinią”, „Naszym Przeglądem”, „Nowym Dziennikiem” oraz prasą żydowską: „Łodzier Togbłat”, „Morija”, „Najer Fołksbłat”. W 1926 r. był współwydawcą łódzkiego dziennika żydowsko-polskiego „Wiadomości Codzienne”, w którym zamieszczał swoje recenzje i krytyki literackie. Był członkiem zarządu Towarzystwa Polonistów RP oraz komitetu redakcyjnego „Prac Polonistycznych”. Wygłaszał odczyty o literaturze polskiej. W badaniach nad dziejami teatru polskiego podejmował problematykę regionalną.

Działalność społeczna

21 sierpnia 1923 r. został członkiem Komitetu Budowy Teatru Miejskiego w Łodzi.

Adres zamieszkania w Łodzi

W Łodzi mieszkał przy ul. Pomorskiej 91.

W czasie II wojny światowej

W czasie II wojny światowej w listopadzie 1939 r. przedostał się do Brodów, gdzie został kierownikiem szkoły powszechnej. Zginął w lecie 1941 r. zamordowany przez hitlerowców w zbiorowej egzekucji ludności żydowskiej pod Brodami. Jego żonę i córkę zamordowali Niemcy w Częstochowie. Zniszczeniu uległ też zgromadzony przezeń księgozbiór i materiały z zakresu teatrologii.

Charakterystyka postaci

Był, zdaniem swoich współczesnych, człowiekiem o nieskazitelnym charakterze, niesłychanej dobroci, niezwykle aktywnym i pełnym entuzjazmu dla piękna. „Był człowiekiem żydowsko-polskiego pogranicza: Żyd o podkreślanej żydowskiej przynależności narodowej - Polak o podkreślanej polskiej przynależności kulturalnej, przynależności do wspólnej tradycji historycznej; Żyd-Polak”. „Fallek pozostawił po sobie pamięć nieskazitelnego charakteru, dobroci, entuzjazmu dla piękna”.

Odznaczenia

• Srebrny Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936).

Publikacje jego autorstwa

• Świat biblijny w twórczości J. Kochanowskiego („Kultura staropolska” 1930),
• Szkice żydowskie i studia o wpływie Biblii na literaturę polską, Warszawa-Łódź 1931,
• Motywy biblijne w „Panu Tadeuszu” Mickiewicza Łódź 1931,
• II cz. „Dziadów” A. Mickiewicza Łódź 1932,
• Scena łódzka pod dyrekcją Aleksandra Zelwerowicza. Kartka z dziejów teatru łódzkiego (1908–1911), Łódź 1937,
• Z dziejów sceny łódzkiej. Teatr Zelwerowicza w Łodzi w r. 1920/21 Łódź 1938,
• Cztery sezony teatru łódzkiego. (Dyrekcja Szyfmana i Gorczyńskiego 1925/27 i Dyrekcja Gorczyńskiego 1927/29) Łódź 1939,
• przygotował do druku i wstępem opatrzył Pieśń nad pieśniami w przekładzie Z. Bromberga-Bytkowskiego Łódź 1924,
• W księdze zbiorowej Żydzi w Polsce Odrodzonej (Warszawa 1931) znajduje się jego rozprawa Twórczość Żydów na polu literatury polskiej do r. 1918 (t. 2 s. 74–90).

Zobacz też

• Dzienniki Łodzi do 1939 roku
• Ofiary represji Niemiec nazistowskich w Polsce

Bibliografia

• AndrzejA. Kempa AndrzejA., MarekM. Szukalak MarekM., Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych. Tom II A-Z, Łódź: Oficyna Bibliofilów, 2002, s. 101, ISBN 83-87522-52-X, OCLC 749597745 .
• Löw R., Rzecz o Wilhelmie Falleku, „Tygiel Kultury” Łódź, nr 1-2/1997,
• PawełP. Spodenkiewicz PawełP., Zaginiona dzielnica. Łódź żydowska – ludzie i miejsca, Łódź: Łódzka Księgarnia Niezależna, 1998, ISBN 83-900619-1-0, OCLC 69454149 . Brak numerów stron w książce
• Baranowski K., Żydowskie średnie szkoły ogólnokształcące w Łodzi w latach 1918–1939, „Biuletyn ŻIH”, Warszawa 1981, nr 3,
• Mostowicz A., Łódź, moja zakazana miłość, Oficyna Bibliofilów, Łódź 1999, ISBN 83-86058-42-0,
• WiesławW. Puś WiesławW., Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793–1914, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2001, ISBN 83-7171-411-4, OCLC 830273491 . Brak numerów stron w książce
• Dzieje Żydów w Łodzi 1820–1944. Wybrane problemy. Pod redakcją Wiesława Pusia i Stanisława Liszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1991, ISBN 83-7016-571-0,
• Polski Słownik Biograficzny(Stefania Skwarczyńska) t. VI.

Linki zewnętrzne

• Wilhelm Fallek – publikacje w bibliotece Polona