Wiktor Kemula
 Prof. Kemula wśród współpracowników, 1963 | |
| Pełne imię i nazwisko |
Wiktor Marian Kemula |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
6 listopada 1902 |
| Data i miejsce śmierci |
17 października 1985 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
chemik, naukowiec |
| Alma Mater | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
    
| |
Wiktor Kemula (ur. 6 listopada 1902 w Izmaile, zm. 17 października 1985 w Warszawie) – polski chemik, uważany za twórcę polskiej szkoły polarografii.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Izmaile, leżącym w delcie Dunaju w pobliżu Morza Czarnego, w polskiej rodzinie Michała, zesłańca politycznego, i Michaliny z Guzerów[1]. Wcześnie stracił oboje rodziców. W 1921 ukończył rumuńskie gimnazjum w Izmaile z wyróżnieniem i w tym samym roku jako stypendysta rozpoczął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Na utrzymanie pracował jako taper – akompaniował na fortepianie podczas projekcji filmów niemych[1]. Na trzecim roku studiów został zastępcą asystenta przy katedrze profesora Stanisława Tołłoczki. W wieku 25 lat uzyskał doktorat chemii.
W latach 1929–1930 odbywał staż naukowy u profesora Jaroslava Heyrovskiego na Uniwersytecie Karola w Pradze, a w latach 1930–1931 w Lipsku u profesorów Petera Debye’a i Fritza Weigerta. W latach 1936–1941 był profesorem chemii fizycznej na Uniwersytecie we Lwowie, kierownikiem Zakładu Chemii Fizycznej UJK[2]. W 1936 został wybrany na członka Towarzystwa Naukowego we Lwowie. W październiku 1936 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego chemii fizycznej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie[3].
W okresie sowieckiej okupacji Lwowa nadal prowadził działalność naukową[4]. Wykładał chemię na tajnym UJK[5]. W okresie okupacji niemieckiej pracował w fabryce przemysłu spożywczego.
1 lipca 1945 został profesorem na Uniwersytecie Warszawskim[6]. Był kierownikiem Zespołu Katedr Chemicznych. W 1955 został wybrany na prezesa Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Był promotorem ponad 50 doktorantów.
W 1956 został członkiem korespondentem, a w 1961 członkiem rzeczywistym PAN[7].
W 1968 został usunięty z Uniwersytetu Warszawskiego, formalnie przeszedł na emeryturę w 1972[8].
Profesor Kemula jest wynalazcą elektrody o wiszącej kropli rtęci (hanging mercury drop electrode – HMDE). Przyczynił się do rozwoju chemii elektroanalitycznej, szczególnie polarografii.
W PRL informacje na temat Wiktora Kemuli podlegały cenzurze. W 1977 jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób pod szczególną kontrolą cenzury. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną z 7 stycznia 1977 Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów wymieniały jego nazwisko z adnotacją: „Wszelkie próby popularyzowania w środkach masowego przekazu (prasa codzienna, radio, TV, tygodniki społeczno-polityczne) niżej wymienionych osób należy sygnalizować kierownictwu GUKPPiW”. Zalecenia cenzorskie zezwalały jedynie na publikacje w prasie specjalistycznej, naukowej oraz skryptach itp.[9].
W latach 1981–1985 był prezesem reaktywowanego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.
Był miłośnikiem muzyki poważnej, uprawiał czynnie muzykę kameralną. Zmarł podczas koncertu w warszawskim kościele św. Krzyża, pochowany obok żony na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 6-5-27)[10].
Był mężem Marii Kemulowej[11] (1907–1979)[10]. Ich syn Andrzej, został doktorem chemii, a córka Gabriela Miłobędzka - muzykiem i reżyserem dźwięku[1].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1982)[12]
- Order Sztandaru Pracy II klasy[13]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski[13]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[14]
- Medal Jędrzeja Śniadeckiego (1965)[13]
Nagrody i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- Nagroda Państwowa II stopnia za osiągnięcia w dziedzinie polarografii (1955)[15]
- Nagroda Fundacji Jurzykowskiego (1969)[13]
- Nagroda Państwowa II stopnia (1972)[13]
- tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (1 grudnia 1982)[16]
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]W 1998 ustanowiono Medal im. Wiktora Kemuli, który przyznawany jest przez Polskie Towarzystwo Chemiczne i Komitet Chemii Analitycznej PAN polskim naukowcom za wybitne osiągnięcia w zakresie chemii analitycznej[17].
Prof. Wiktor Kemula jest patronem Biblioteki Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego[18].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Marcin Dolecki, Kemula Wiktor Marian [online], Giganci Nauki [dostęp 2024-02-20] (pol.).
- ↑ Draus 2007 ↓, s. 92.
- ↑ Nowi profesorowie na Uniwersytecie lwowskim. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 245 z 24 października 1936.
- ↑ Nie tolerował na swoich wykładach „getta ławkowego”, przyjmował Żydów na asystenturę. Nadało mu to opinię lewicowca. Gdy Lwów znalazł się pod okupacją sowiecką (1939–1941) kontynuował zajęcia i badania na szybko ukrainizowanym Uniwersytecie, [w:] Kwartalnik historii nauki i techniki: PAN, Tom 50, Wydania 1–2, 2005.
- ↑ Draus 2007 ↓, s. 152.
- ↑ Draus 2007 ↓, s. 197.
- ↑ Kemula, Wiktor, [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], PAN [dostęp 2021-10-19].
- ↑ Zbigniew Wielogórski, Jubileusz 50-lecia Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego 1955–2005, Warszawa: Wydział Chemii UW, 2005, ISBN 83-915857-8-6, OCLC 69447966 [dostęp 2019-05-06].
- ↑ Strzyżewski 2015 ↓, s. 139.
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: MARIA KEMULA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07].
- ↑ Adam Hulanicki. Sesja z okazji 100-lecia urodzin profesora Wiktora Kemuli. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. Tom 47, Nr 4, s. 118–119, 2002. Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN. ISSN 0023-589X. [dostęp 2024-06-18].
- ↑ Kronika 50-lecia IChF PAN s. 45–46 [dostęp 2024-02-20].
- ↑ a b c d e Kto jest kim w Polsce, Interpress 1984.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. Nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-18].
- ↑ Doktoraty HC [online], uw.edu.pl [dostęp 2011-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-22].
- ↑ Prof. Henryk Jeleń z UPP z Medalem im. W. Kemuli - Forum Akademickie [online], 12 stycznia 2022 [dostęp 2024-02-20] (pol.).
- ↑ prof. Wiktor Kemula – patron Biblioteki WCh UW – Biblioteka Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego im. prof. Wiktora Kemuli [online], chem.uw.edu.pl [dostęp 2024-02-20].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Tołłoczko, Wiktor Kemula: Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1954, 1964, 1966, 1970
- Adam Hulanicki, Wiktor Kemula (1902–1985) [online].
- Jan Draus, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1946. Portret kresowej uczelni, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 261, ISBN 978-83-7188-964-6.
- Tomasz Strzyżewski, Wielka księga cenzury PRL w dokumentach, Warszawa: Prohibita, 2015, s. 139, ISBN 978-83-61344-70-4.
| XX wiek |
|
|---|---|
| XXI wiek |
|
- Absolwenci Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie
- Członkowie rzeczywiści PAN
- Członkowie Towarzystwa Naukowego we Lwowie
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego
- Ludzie urodzeni w Izmaile
- Nagrodzeni Medalem Jędrzeja Śniadeckiego
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej
- Odznaczeni Odznaką Nagrody Państwowej
- Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy II klasy
- Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
- Polscy chemicy
- Polscy wynalazcy
- Prezesi Towarzystwa Naukowego Warszawskiego
- Urodzeni w 1902
- Wykładowcy Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie
- Wykładowcy Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego
- Zmarli w 1985